गद्यलेखन

बघता बघता लग्नाचा दिवस आठवड्यावर येऊन पोचला. स्नेहाची आई आणि वंदनामावशी यांच्यात जणू चढाओढ लागली होती....सुनेचे लाड जास्त का जावयाचे ! स्नेहा पण खुश होती. रजत बरोबरचं तिचं नातं हळूहळू नवीन साच्यात नव्यानी घडत होतं. त्याची मैत्री तर तिला आधीपासूनच माहीत होती; पण आता त्याच्या स्वभावातल्या इतर अनेक पैलूंची तिला नव्यानी ओळख होत होती. त्यात सगळ्यात महत्वाचा आणि तिला भावलेला पैलू होता- रजतनी दाखवलेला संयम....या नव्या नात्याकडून रजतच्या पण काही अपेक्षा असणारच की....नव्हे होत्याच! पण स्नेहाच्या भूतकाळाबद्दल तो जाणून होता आणि म्हणूनच तो त्यांच्यातल्या या नात्याला खुलायला पुरेसा वेळ देत होता.

कडक एकदम! ती खूप सुंदर होती, खूप सुंदर.
मी झोपडीतून बाहेर पडलो.
पावसाळी रात्र होती. बाहेर लै पाऊस पडत होता.
ती प्रेमाने म्हणाली,
"जाऊ नका राया, पडते मी पाया, माझी ही कोमल काया, करा ना तुम्ही माया."
मी तरातरा चालत नाक्यावर गेलो.
पपलूशेठची पोरं दबा धरूनच बसली होती.
सालं, नशीबच खोटं...
मी धावलो, धावतच राहिलो. तेवढ्यात एका बिल्डिंगमध्ये घुसलो.
नक्षीदार बांधकाम होतं, जवान पोरपोरी हातात ग्लास घेऊन नाचत होती.
"कोणी हवंय का तुम्हाला?" एक मंजुळ स्वर घुमला, आणि ती डोळा मारत म्हणाली.
भारीच आयटम होती ती.

आम्ही प्राथमिक शाळेत आलो अन एक नवलाईची गोष्ट घडली. यापूर्वी अगदी बालवाडीत असेतोवर लोक आम्हाला आमच्या आईवडिलांच्या नावे ओळखत. आता आम्ही मोठे झालो. शाळेतली, वर्गातली मुले, शिक्षक, शेजारीपाजारी असे सर्वजण आम्हाला नावाने ओळखू लागले, बोलावू लागले आणि आईवडिलांना, 'अमक्याची आई', 'तमक्याचे बाबा' असे म्हणू लागले. याशिवाय शाळेत वर्तणुकीवरून, अभ्यासातील प्रगतीवरून अशी हळूहळू प्रत्येकाची एक स्वतंत्र ओळख बनली होती. कुणी खोडकर, व्रात्य, कुणी हुशार, कुणी ढ, कुणी चलाख तर कुणी मंद होते. त्यानुसार शाळेत बसण्याच्या जागादेखील आपसूकच ठरून गेल्या.

ऐका देवा महाराजा कार्नेजीजी देवा तुमची कहाणी. एक आटपाट मेट्रो महानगर होते. तेथे लोकशाही नांदत होती. इतकी घनघोर नांदत होती की लोकशाहीचा कहरच झाला होता. लोक उठसूट मतदान करायचे. मतदानाच्या दिवशी सुट्टी असली तरी बाहेर कुठे सहलीला न जाता मतदानकेंद्रावर सहल काढत असत. म्हातारे लोक व्हीलचेअर घेऊन मतदानाला जात असत.लग्नाच्या बोहल्यावर ‘शुभमंगल सावधान’ हे शब्द ऐकल्यावर वधूवरांना आपल्या कर्तव्याची जाणीव होऊन ते सहकुटुंब सहपरिवार मतदान केंद्रावर जाऊन लाइनीत उभे रहायचे. प्रथम मतदान लग्न नंतर.एका क्रिकेटपटूनेतर ९९ धावांवर डाव अर्धा सोडून मतदानाकेंद्राकडे १००वी धाव घेतली.

स्नेहाकडून होकार मिळाल्यावर आता दोन्ही घरांत लगीनघाई सुरू झाली.किती मंतरलेले होते ते दिवस ! सगळीकडे नुसता उत्साह आणि आनंद भरून वहात होता. दोन्ही कुटुंबातल्या प्रत्येक व्यक्तीनी आपली सगळी हौस भागवून घ्यायचं ठरवलं होतं. त्या सगळ्या घाईगर्दीत मधूनच कधीतरी एका निवांत दुपारी स्नेहा तिच्या कपाटातलं सगळं सामान आवरत होती. काय ठेवायचं, काय बरोबर घेऊन जायचं - काहीच सुधरत नव्हतं. तिनी नेहेमीप्रमाणे मदतीसाठी आईकडे धाव घ्यायचं ठरवलं.

शोभाताईंनी अनुला बळेच उठवून बसवलं तशी मघापासून खुसुखुसु हसणार्या मुग्धाला त्याने तोंडावर बोट ठेवून गप्प बसायला सांगितले. पण नीलू आणि मुग्धा अधिकच हसायला लागल्या. आता मात्र अनु चिडला. पण सर्वांसमोर त्याला काही बोलता येईना. तसा त्याने मोर्चा त्याच्या सुमाक्का कडे वळवला-
"जेवायला मिळणार आहे का आज?"
त्याच्या प्रश्नाने गडबडून उठली सुमा.
"अगं बाई, हो हो" म्हणाणार्या सुमाला नीलुने पुढे होऊन खाली बसवलं.
"रात्रभर डोळ्याला डोळा लागला नाहीये तुमच्या. मी आणि मुग्धा बघतो काय ते. तुम्ही बसा", अशी ताकीद देत ती आणि मुग्धा कामाला लागल्या.

टेलिफोनच्या रिंग मुळे रजत आणि स्नेहाची भावसमाधी भंग पावली. रजतच्या हातातून आपले हात सोडवून घेत स्नेहा फोनच्या दिशेनी पळाली.वंदनामावशी चा फोन होता. तिला रजतशी बोलायचं होतं. स्नेहानी रजतला हाक मारली -"रजत, मावशीला तुझ्याशी बोलायचं आहे. तुम्ही बोलून घ्या तोपर्यंत मी मागचं दार बंद करून येते, मग आपण निघू या."

"उतर मी गाडी साईडला लावते." मनाली म्हणाली.
अनंता खाली उतरला.
"याच बाजारातून आम्ही जायचो, ती माझ्याकडे चोरून बघायची, याच खिडकीतून." तो एका खिडकीकडे बोट दाखवत म्हणाला.
"गप रे बाबा."
"अग खरंच. तुमच्या नवीन पिढीला ना, जुन्या प्रेमाची महती नाही कळणार."
"तू यासाठी आज माझ्यासोबत आला आहेस का?"
"हो."अनंता हसला.
"बरं. पिशवी पुढे कर."
"अग इतकी फुले?"
"पूजेला लागतातच."
"बरं. चार पाच गुलाबही टाक. वेळेवर जावईबापूंची फजिती व्हायला नको."
"यावेळी नाही विसरणार तो. मागच्या वेळचा रुद्रावतार लक्षात आहे त्याच्या."

त्याकाळी लहान गावात, वाड्यावस्त्यांमध्ये अंगणवाड्या नसत. मग तेथील गरीब लोक मुलांना पाच वर्षांपर्यंत शाळेतच पाठवत नसायचे. कधी कुणी शिकलेले पालक घरीच मुलांना थोडेफार शिकवायचे. तर इतर कमी शिकलेले, कष्टकरी लोक मुलांच्या शिक्षणाचा अजिबात विचारच करायचे नाहीत. मात्र मूल पाच वर्षाचे झाले की, मग मात्र ही सर्व मुले जवळच्या गावी थेट पहिलीत जात असत. त्याकाळी एकच एसटी शाळेच्या वेळेनुसार एकदा सकाळी आणि एकदा संध्याकाळी आसपासच्या खेडेगावांमध्ये जाई. त्यातूनच ही पहिली ते चौथीची सर्व मुले एकटी, गावातील इतर लोकांबरोबर शाळेच्या गावात येत जात असत. त्यांचे पालक कधीच शाळेत ने-आण करण्यासाठी येत नसत.