भाषा

''तो हिंदू आहे का?''
होय.. पण चॉईसनं वगैरे नाही.
आई-बाप हिंदू, म्हणून तो हिंदू.

"कसा हिंदू आहे तो?"
गोडसेवाला हिंदू नाही,
गांधीवाला हिंदू आहे तो..!
बरं वाटतं ते त्याला स्वतःपुरतं,
किंचाळावं वगैरे लागत नाही त्यात.

'तो परंपरावादी आहे का?'
नाही.
पुरणपोळी मिळते म्हणून सण आवडतात त्याला.
बाकी तो देवळांच्या वगैरे वाट्याला जात नाही.
आणि देवांनीही फारसं मनावर घेतलेलं नाही त्याला
अजूनतरी..
पण असं असलं तरीही तुकाराम जाम आवडतात त्याला..!

आपण दर महिन्याला एक पुस्तक विकत घेऊ शकतो का?
(या माझ्या लेखावर मला अगदी प्रामाणिक प्रतिक्रियांची प्रतीक्षा आहे. माझे येथे काही चुकत असेल तर तेही जाणून घ्यायला मी उत्सुक आहे.)

खरं तर हा लेख लिहायला मी योग्य व्यक्ती नाही असं मला वाटतं. कारण मी स्वत: किंचितसा लेखक आहे आणि बराचसा प्रकाशक. तरीही या विषयावर लिहिण्याची ओढ स्वस्थ बसू देत नाही म्हणून लिहित आहे. वाचकांनी त्याबद्दल मला मोठ्या मनाने क्षमा करावी.

आज कोरोनाच्या संकटामुळे आपल्यापैकी बरीच मंडळी घरी बसून आहेत (किंवा त्यांनी तसे बसणे अपेक्षित आहे.). वाचनासाठी आता नक्कीच आपण वेळ काढू शकतोय.

गेल्या काही महिन्यांपासून फेबुवर मराठी भाषाप्रेम टिपेला पोहचले आहे. विविध ग्रुपांतून मराठी शब्दांची उत्पत्ती, इंग्रजी शब्दांसाठी मराठी शब्द शोधणे हे सुरु आहे. दक्षिण भारतीय भाषांमधे बनणारे सिनेमे हे नेहमीच बॉलीवूडच्या सिनेमांपेक्षा कथा,पटकथेच्या दृष्टीने कसे दर्जेदार असतात ते पटवून देण्यात बॉलीवूडविरोधक पुढे असतात. महाराष्ट्रासहित दक्षिण भारतातील महानगरांमधे हिंदी भाषिकांकरवी होणारे हिंदी भाषेचे आक्रमण हे स्थानिक भाषांची गळचेपी करत असल्याबद्दलची अोरड तर नेहमीच होते. हिंदीची दादागिरी थांबवा अशी फेसबुकी आंदोलने बरीच सुरु आहेत. जोडीला सावरकरप्रेमींची भाषाशुद्धी आहेच.

वैष्णवजन तो ....

माझ्यासारखे अनेक मराठी वाचक मराठी वाचनासाठी मायबोली या संकेतस्थळाला भेट देत असतील. आणि मायबोलीवर लिहिणाऱ्या अनेक मान्यवर लेखकांच्या कसदार लिखाणामुळे कधी निराश व्हावे लागत नाही. पण सध्या कथा/ लेखांमध्ये हिंदी इंग्रजी या भाषांचा मोठ्या प्रमाणावर वापर दिसुन आला. कथेची गरज म्हणुन काही प्रसंगी अन्य भाषा वापरणे आणि १० टक्क्याहुन अधीक लिखाण अन्य भाषेत करणे यामध्ये फरक असावा. याबद्दल आपले मत जाणुन घ्यायला आवडेल.
तसेच अन्य भाषेतील लिखाणामध्ये मराठीचा थोडाफार वापर होतो का यावरही जाणकारांनी प्रकाश टाकला तर उत्तम होईल.

नुकताच मराठी म्हणींच्या धाग्यावर ‘उसापोटी कापूस जन्मला’ या म्हणीचा अर्थ विचारला गेला होता. त्यावर शोध घेताना मला रोचक माहिती मिळाली. वास्तविक सदर म्हणीत ‘कापूस’ शब्द नसून ‘काऊस’ हा शब्द आहे. त्याचा अर्थ ‘उसाच्या शेंड्याचा नीरस भाग किंवा कुचकामाचा माणूस’. ‘काऊस’ हा जरा विचित्र शब्द असल्याने याचा कापूस असा सोयीस्कर अपभ्रंश झाला असावा.

या निमित्ताने मनात एक कल्पना आली. वरील म्हणीप्रमाणेच आपल्या भाषेत अनेक शब्द, म्हणी अथवा वाक्प्रचार यांचे अपभ्रंश कालौघात रूढ होतात. त्याची अशी काही कारणे संभवतात :

जागतिक मातृभाषा दिन : अशी झाली होती हा दिवस साजरा करण्याची सुरूवात
जगभरात 21 फेब्रुवारीला जागतिक मातृभाषा दिन साजरा केला जातो. हा दिवस साजरा करण्याचा उद्देश जगभरात भाषा आणि संस्कृतिप्रती जागृकता निर्माण करणे हा असतो. यूनेस्कोने 17 नोव्हेंबर 1999 ला आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिनाची घोषणा केली होती. तेव्हापासून आजपर्यंत दरवर्षी 21 फेब्रुवारीला हा दिवस साजरा केला जातो.