संगीत

रात्री दहाची वेळ. जत्रेचे तंबू पडले आहेत. गावोगावहून माणसं जमली आहेत. गाडीतळावर पोचल्यावर 'तो' गाडीला जोडलेली आपली बैलं मोकळी करतो. 'ती' केवळ त्याच्या गाडीची एक सवारी. जवळच्या चहाच्या टपरीतून तिच्यासाठी ४ आण्याचा लोटाभर 'चाह' विकत घेतो. 'कुवारे चाय नही पिते' या आपल्या समजूतीला बाजूला ठेवून तिच्या आग्रहाखातर तो देखील घोटभर चहा पितो. ती त्याला दोन दिवस जत्रेमधे रहायचा आग्रह करते. आणि तितक्यात त्याच्या (आणि आपल्याही) कानावर जवळून येणार्‍या हार्मोनियमचे सूर पडतात. त्याच्यासारखेच आपणही त्या ढोलकीच्या रीदमकडे आकर्षित होतो.

सुप्रसिद्ध गायिका डॉ. मृदुला दाढे-जोशी ही माझी सख्खी आत्तेबहीण! तिच्या 'रहे ना रहे हम' ह्या कार्यक्रमाला जाण्याचा काल योग आला. हिंदी चित्रपट संगीताच्या सुवर्णकाळातील प्रयोगशील संगीतकारांच्या योगदानावर आधारीत असा हा कार्यक्रम आहे जो काल अतिशय रंगला. त्याची ओळख मायबोलीच्या सर्व रसिक वाचकांना व्हावी म्हणून तिला लिहिलेलं एक पत्र मी इथे प्रसिद्ध करत आहे. कारण हा कार्यक्रम अधिकाधिक लोकांपर्यंत पोहोचावा अशी माझी मनापासून इच्छा आहे. माझ्या बहिणीचा आहे म्हणून नव्हे तर ह्या कार्यक्रमातून ती जे सांगू पाहते आहे ते फार अभिरुचीपूर्ण आहे असं मला वाटतं म्हणून!

गेली अनेक शतके मनुष्याला अखंड साथ लाभत आली, ती स्वर आणि सूररूपी संगीताची! मात्र या प्रवासात अनेकदा अशी वळणे येतात, जेव्हा या कलेची मीमांसा करणे गरजेचे होऊन जाते. काही टोकदार प्रश्न विचारावे लागतात, प्रसंगी कलेच्या काही अंगांवर अभ्यासक-समीक्षकांना कठोर शब्दांत टीकादेखील करावी लागते. कारण, या संगीतकलेचा तिच्या उगमस्थानाशी असलेला संपर्क तुटलेला असतो.

यंदाचे झीटीव्हीवर चालू झालेले सारेगमप लिटल चँप्स मधले स्पर्धक खूपच दमदार वाटतात. सध्या टॉप १४ ची निवड चालू आहे. अंतिम फेरीपर्यंतचा प्रवास खूप धमाल आणणार असे वाटतेय.

तुम्ही पाहताय की नाही? हिमेसभाय परिक्षक म्हणून आहेत म्हणून सुरुवातीला पाहण्यात उत्साह नव्हता पण आता त्याचे एपिसोड चुकवावेसे वाटत नाहीत.

या स्पर्धेबद्दल इथे चर्चा करू या.

एक थोर गायक म्हणून गेलेला आहे, 'गाना न आया, बजाना न आया, दिलबर को अपना बनाना न आया'. आमची हे असले संशोधन करणारी टीम यातील तिन्ही गोष्टींशी अगदी परिचित आहेच. या संशोधनात वेळ जात असल्यानेच आम्हाला या गोष्टी जमलेल्या नाहीत. मात्र आमचे टीकाकार याच्या बरोब्बर उलटे आहे असा आरोप करतात.

एक पॉप गायक आणि एक व्हायलीन-वादिका एका रात्री भेटतात, एकमेकांच्या प्रेमात पडतात आणि त्याच रात्री तिला दिवस जातात. तिच्या वडिलांना हे पसंत नसते ते तिला दूर नेतात, नायकाला अर्थात तिचा पत्ता माहित नसतोच. पुढे बाळंतपणात बाळ दगावले असे खोटेच सांगतात तिला आणि त्या बाळाची रवानगी अनाथाश्रमात होते. तो सिनेमाचा नायक! आई वडिलांचा कसलाच आगा पिछा नसलेला. खरं तर त्यांना तो अस्तित्वात आहे हे पण माहित नसते. पण निव्वळ संगिताच्या जोरावर तो आपल्या आई वडिलांना भेटतो. मनमोहन देसाईंच्या चित्रपटात शोभेल अशी अतर्क्य योगायोगांनी भरलेली कथा!

पण...

काल मी यूट्यूबवर राजवाडे अ‍ॅन्ड सन्स पाहिला. त्यातील तगमग गाणे पुन्हा त्याच्या शब्दांसाठी आवडले.

म्युजिकल बीट्स सोबत गाणे ऐकल्याशिवाय या शब्दांतील मजा नाही कळणार म्हणून लिंक देते - https://www.youtube.com/watch?v=gWJX1xnkgyQ

अंधारात डोळे उघडून केली मी पहाट
अन धूम धावत जाता जाता फुटली वाट
आभाळ भरून स्वप्न पाहिले मी आज
अन पंख लावून त्यात मी उडले सुसाट
उडता उडता केले हवे तसे हातवारे
निखळून पडताना झेलले मी चंद्र तारे
ठिणग्या उडवत एकमेकावर घासले
तेवत ठेवत माझ्या मनातील धग
तगमग तगमग
तगमग तगमग
अफाट
असे शब्द आणि कल्पना सुचणार्‍याला हॅटस ऑफ !

दोन वर्षांपूर्वीची गोष्ट आहे. मुंबईत, ‘मरिन लाईन्स’ला ‘ग्रीन ओनियन’ ( Green Onion) नावाचे एक रेस्तरॉ आहे. त्या वेळेस मी एका ‘ऑनलाईन ट्रॅव्हल मार्केटप्लेस’ असलेल्या कंपनीत कामाला असल्यामुळे या रेस्तरॉशी संबंधित असलेल्या ‘हॉटेल सपना मारिन’शी माझा व्यावसायिक संबंध येत असे. तिथल्या भेटीच्या वेळी माझ्या लक्षात आलं की, या रेस्तरॉमध्ये नायजेरियन पद्धतीचं जेवण मिळतं. त्यामुळे बरेच नायजेरियन लोक इथे ‘घरचं’ जेवायला म्हणून येतात आणि हॉटेलमध्ये राहायला देखील! आपण ‘रिसेप्शन डेस्क’ला जाऊन उभं राहिलो की हमखास कुणीतरी नायजेरियन व्यक्ती दिसतेच दिसते.