संस्कृती

(भवताल नामक पर्यावरणविषयक जागृती करणार्‍या संस्थेतर्फे दरवर्षी एका विशिष्ट विषयाला वाहिलेला दिवाळी अंक प्रकाशित होतो. २०१८ च्या दिवाळी विशेषांकाचा विषय पारंपरिक जलसंधारण पद्धती हा होता. अंकाचे नाव 'उदक राखिले युक्तीने' (संपादक; अभिजित घोरपडे). त्यात प्रकाशित झालेल्या माझ्या लेखाची असंपादित/ संपादकीय काटछाट न केलेली आवृत्ती इथे पुनर्प्रकाशित करत आहे)

सध्या एक पत्रिका सोशल मीडीयात धुमाकूळ घालतेय. एबीपी माझाने सुद्धा ही बातमी कव्हर केली. पालगर इथल्या एका रिक्षाचालकाचे बेबी नावाच्या एका मुलीशी सूत जुळले. ते एकत्र राहू लागले. काही वर्षांनी त्याचे सूत पुन्हा रिना नावाच्या दुस-या मुलीशी जुळले. ती ही यांच्या बरोबर राहू लागली. अशी पाच सहा वर्षे झाली. दरम्यान रीनाला एक अपत्य झाले.

आता एकाच मांडवात हे तिघेही लग्न करीत आहेत. या लग्नाची पत्रिका सध्या चर्चेचा विषय झालेली आहे. मात्र त्यात आश्चर्य करण्यासारखे फक्त एकच कारण आहे ते म्हणजे एकाच मांडवात दोघींशी लग्न.

.

फक्त नावच नको मला , ज्यात माझी जात भासते
मौन ठेऊ नका मला , फणा त्याची कात भासते

भूक भागते कोणाची , दुःख त्यांची पात सोलली
रात्रीतील चंद्र हीच , किती ताटात भासते

हुंडा देत जन्मभर , बहिऱ्या व्याधीस रात गिळून
खिन्न झाले जीवन , मृत्यू विचारात भासते

घातपात किती झाले ,फतवे कसे शांत जरी
कुढले स्वर कंठात , हे प्रेम ज्यात भासते

आई न होताच हत्या ,कोण शोकांत देईल
त्यांना स्वर्ग लाभले , नाही घरात भासते

बीजिंग लू अर्थात सब ले लूँ

मावळतीला लालीच्या साक्षीनं ती दोघच डोंगर उतरत होती, दिवसभराचा शीणवटा दोघांनाही जाणवत होता.
डोंगराची उतरण दोघांनाही एकमेकांचा स्पर्श करण भाग पाडत होती. अखेरच्या टप्प्यावर डोंगरानं त्यांना अजून जवळ येण भाग पाडलच. शेवटच्या पायरीवरून ती जवळजवळ उडी मारून डोंगरापासून विलग होत म्हणाली
ती : ए झाला यार ट्रेक पूर्ण!
तो : हम्म!
ती : काय झालंय म्हसोबा?
तो : काहीं नाही.
ती : तू कुठे जाणार आहेस आता.
तो : तळेगाव. मित्राकडे.
ती : का बसायचा प्लॅन आहे का. ह्या ह्या ह्या!
तो : काहीही हा तू पण!

मला आठवते , आमच्यावर लहानपणी असे संस्कार झाले होते कि कुणाकडे गेल्यावर कुठल्याही वस्तूला हात लावू नये , खायला मागू नये , खायला दिले तर थोडेसे खावे , आपल्यामुळे किंवा आपल्या कोणत्याही क्रुतीमुळे ज्यांच्याकडे आपण आलो आहोत त्याना कसल्याही प्रकारचा त्रास किंवा तसदी होवू नये याची नितांत काळजी घ्यावी. जेवायच्या वेळी शक्यतोवर कुणाकडे जाऊच नये. आभ्यासाला किंवा खेळायला कुण्या मित्रा कडे गेलात तर निघताना मांडलेला सगळा पसारा आवरून मगच बाहेर पडायचं !

किलबिलाट सारा आज शून्य होता,
दुडदुडत्या पैंजनाचा आवाज संथ होता
कोपऱ्यातून हुंदक्याच्या आवाज आला कानी,
व्याकुळ झाला तो, पाहता रडती चिमणी

उंबऱ्यात दिसता बाबा, आता उधाण आले
भरले तुडुंब डोळे, गाली काजळ ओघळले
त्याने पसरता हात, चिमणी धावत आली
पैंजनांचे मौन तोडीत ती, बाबाला बिलगली

डोळे पुसता पुसता, त्याला हुंदक्यात बोलली
मलाही हवा शालू, चिमणी हट्टाला पेटली
मिळाला नवा शालू, नटली नवरी लाडकी
गालावर खळ पेरीत चिमणी आनंदून हसली

सध्या साहित्य संमेलनाची बरीच चर्चा ऐकायला, वाचायला मिळते. तशी ती प्रत्येक साहित्य संमेलनाबद्दल येत असते. असल्या टुकार बिनकामाच्या साहित्य संमेलनापेक्षा मराठी लोकांसाठी उद्योगव्यापार संमेलनं भरवणे व त्यावर लक्ष केंद्रित करणे महत्वाचे आहे. त्याच्या बातम्या व्हाव्यात, यशस्वी मराठी उद्योजकांची भाषणे प्रसिद्ध व्हावीत, मुलाखती गाजाव्या, नवीन शोध, नवीन व्यवसाय यांच्याबद्दल वाचायला, ऐकायला पाहायला मिळावे, मराठी जनतेला आर्थिक शिक्षण मिळावे आणि त्यायोगे आर्थिक उत्कर्ष साधण्यास प्राधान्य द्यावे.