संगीत

सत्यजित रे, बिथोवन आणि स्टीव्हन स्पीलबर्ग

मोझार्ट, बिथोवन आणि बाख म्हणजे पाश्चात्य संगीतातले ब्रह्मा विष्णु आणि महेश. त्यातल्या बिथोवन वरती सत्यजित रे यांचे फार प्रेम होते. रे यांच्या ‘शाखा-प्रशाखा’ या सिनेमात नायक प्रशांत बीथोव्हनच्या संगीतानं झपाटलेला असतो. ही भूमिका सौमित्र चॅटर्जी यांनी केली आहे. या सिनेमात बिथोवन यांच्या व्हायोलीन कन्चेर्तोच्या पहिल्या मूव्हमेंटमधील एक तुकडा प्रशांत गातो तो रे यांनी गायला आहे. या चित्रपटात बाख आणि बिथोवन यांच्या संगीताचा मुक्त हस्ते उपयोग केला आहे.

पाश्चात्य संगीताच्या इतिहासात बिथोवन सिंफनी नववी ही किती वेळा आणि किती ठिकाणी वाजवली गेली याची मोजदाद करणे केवळ अशक्य. पाश्चात्य देशात त्यांचेच संगीत आणि त्याचा आस्वाद घेणारी मंडळी असतील यात नवल काही नाही पण आपले पंतप्रधान नरेंद्र मोदी देखील बिथोवनची सिंफनी ऐकण्यात गुंग झाले हे नवलच. ही सिंफनी म्हणजे दांडिया संगीत नव्हे की ज्यासाठी त्यांनी ताल धरावे. जुलै २०१७ च्या पहिल्या आठवड्यात हॅम्बर्ग येथे झालेल्या १२ व्या जी -२० शिखर परिषदेदरम्यान, होस्टेस अँजेला मर्केल यांनी शहरातील नव्या कोऱ्या कोंसर्ट हॉलमध्ये बीथोवन सिंफनी क्रमांक नऊ ऐकण्यासाठी जागतिक नेत्यांची व्यवस्था केली होती.

बिथोवन(आणि मोझार्ट-३)

सहा वर्षाचा असताना मोझार्टने केलेला तो कार्यक्रम अभूतपूर्व ठरला होता. लोकांनी असे  कौतुक केले की एका रात्रीत मोझार्टचे नाव युरोपभर पसरले. त्यानंतर मोझार्टची कीर्ती अशी पसरली की त्याला चमत्कार असेच लोकांनी म्हंटले. हा कार्यक्रम झाल्यावर त्याला व्हिएन्ना, मग प्राग, पॅरिस, लंडन, म्युनिक, फ्रँकफर्ट, झुरीक आणि रोम इथे बोलावले गेले आणि तो आणि नॅनल आपल्या वडिलांबरोबर सांगीतिक दौरा करू लागले.

पेहला नशा..

तुम्ही जर नीट तयार असाल, तर ह्याचा नुसता सुरूवातीचा ट्रॅकसुद्धा हेडफोन्समधून तुमच्या आत आत जाऊन,
तुमच्या मेंदूतली सगळी धूळभरली रंध्रं मोकळी करायला लागतो..

ग्गोड ग्गोड झिणझिण्यांची कारंजी उसळवू शकतो..

कुठंही आणि कसंही असलात तरी 'ह्या सगळ्याकडं'
बघण्याची एक फ्रेश नजर पुन्हा एकदा मिळवून देऊ शकतो..

प्रेमात तरंगणार्‍यांसाठी तर आहेच हे, अर्थातच..
पण त्यांचा काई विषय नाई..
त्यांचं ते बघून घेतील..
आपल्याला काय करायचंय..!

दुनिया जिसे कहते हैं, जादूका खिलौना है
मिल जाये तो मिट्टी है, खो जाये तो सोना है’

तानसेन बद्दल बर्याच कथा प्रचलित आहेत.
त्याने दीप राग गाइला तेव्हा तो इतका सुंदर आणि प्रभावी होता कि दरबारातल्या दीपकाचे ज्योत त्या प्रभावा मुळे प्र्ज्वलित झाली . मंत्रमुग्ध श्रोते अवाक झाले .
तानसेनला पाण्यात पहाणारेही दरबारात होते. त्यातल्या एकाने या गोश्टीचा फायदा घेऊन तानसेनचा दबदबा कमी करण्याचा कट आखला. अकबराच्या वाढदिवसाच्या दिवशी त्याच्या वयाच्या संख्येइतके दिवे दरबारात पेटविण्याचे आव्हान तानसेनने स्वीकारावे असा प्रस्ताव त्याने मांडला.

होय. बऱ्याच संगीत प्रेमींना ठाऊक नसणार...
आपल्याला फक्त माहीत असेल की रफिजींनी "शोधिसी मानवा" हे मराठी भाषेतील भाव गीत गायले तेही अत्यंत मराठी गायकासारख्च...पण त्यांनी एक पूर्ण अल्बम मराठीत केलंय...त्यात जवळपास दहा बारा गाणी असतील. त्यातली सगळीच गाणी अप्रतिम आहेत. मी तर ती गाणी माझ्या लहानपणापासून ऐकत आलोय. हा छंद जीवाला लावी पिसे, नको भव्य वाडा, हसा मुलांनो हसा, माझ्या विरण हृदयी(ब्रेकअप वल्यांसाठी), नको आरती की नको पुष्पमाला...आणि बरीच...
मला खंत याच गोष्टीची आहे की बर्यांच लोकांना माहीत नाही...कधी आजकालच्या गायकांना सुद्धा ते गाताना पाहिलं नाही...

सैराट प्रदर्शित झाल्याला आज चार वर्षे झाली. त्या निमित्ताने...
(पूर्वप्रकाशित)

खुळखुळ वाजं खिशातऽऽ
भलतंच खुललंया आज...
बायकुचं चुकवून ड्वाळं…
सुमडीत गाठलंया बार

अन् झनानलंऽऽऽ
बाटल्यामंदीऽऽऽ
अन ग्लासातनं व्हटात गेलं जी

तर्राट झालं जीऽऽ...
तर्राट झालं जीऽऽऽऽ...
तर्राट झालं जीऽऽऽऽऽऽ....

झिंगून गेलंया सारंऽऽ
त्वंडाचं सुटलंया घाण
अल्लद झेपावल्यालंऽऽ
आभाळामंदी विमान..

खूप दिवसांपासून लिहायचं म्हणतोय पण बसून लिहायला तसा वेळच मिळेना, क्रूझच्या शेवटच्या दिवसांत सॅम्पल्स घेण्याची एवढी गडबड सुरु आहे. शिवाय आता इंटरनेट आल्यावर सगळी मोबाईलवर गुंग होणार, तेव्हा ते व्हायच्या आत शक्य तेवढा वेळ निव्वळ माणूस म्हणून उघड्या पडलेल्या माझ्या कलिग्ज बरोबर घालवायची ओढ पण होतीच. अशी माणसे फार छान असतात, इंटरनेट आलं कि ज्याची त्याची आभासी व्यक्तित्वे ज्याची त्याला जाऊन चिकटतात! पण सांगायचा मुद्दा असा की हे लिहायला वेळच मिळेना. अर्थात हे लिहायलाच पाहिजे असंही काही नाही, पण मला आलेला शुद्ध श्याम चा अनुभव इतका उत्कट होता कि तो नुसता एकदा अनुभवून समाधान होतंच कुठे?

स्वित्झर्लंडमध्ये तो माझा एक अत्यंत आनंदाचा दिवस होता. दिवसभर युंग्फ्रौ च्या कुशीत मनमुराद फिरलो होतो. स्वच्छ उन्हात वारा थंडीला वाट मोकळी करून देत होता. हिमकण खूळ लागल्यासारखे वाऱ्यावर नाचत होते आणि आणि एखादा हलकेच येऊन माझ्या तोंडावर तंबू ठोकत होता. समोर प्रचंड मोठी हिमनदी होती, आणि युगानुयुगे ती वाहत होती, त्यातुन येणारे हे हिमकण मला आपलं मानत होते हे केवढं मोठं सुख! अनादी काळापासून सुरु असलेल्या जलचक्रातून वाहून आलेले ते कण आणि २४ वर्षांचा मी, तरी सानथोरपणा न मानता ते माझ्याकडे आले हे निसर्गाचं औदार्य! असे विचार नकळत मनात येत होते आजूबाजूच्या शुभ्र-धवलामुळे आणि शहारायला होत होतं.