पाळणा

असा झुलू दे झुलू दे पाळणा झुलू दे
या पाळण्यात माझ्या बाळाला खेळू दे

माझ्या या अंगणी आला ग श्रीरंग
काय सांगू बाई माझ्या बाळाचे रंग
किती द्वाड तो धावतो घरात
आवरता आवरेना दिस जाई त्याचे संग

काय काय मागतो खायला प्यायला
लोणी श्रीखंड बासूंदी करंजी घेते मी कराया
रव्या बेसनाचे लाडू मोतीचूर भरपूर
केली खीर, कोशिंबीरी सोबतीला शेवया

माझ्या या बाळाला आयुष्य उदंड लाभू दे
असा झुलू दे झुलू दे पाळणा झुलू दे

असा झुलू दे झुलू दे पाळणा झुलू दे
या पाळण्यात माझ्या बाळाला खेळू दे

- पाषाणभेद
२९/१२/२०२१

बाळा जो जो अंगाई | गाई तुझी ग आई
बाळा जो जो अंगाई
आली घरा ती आली, बनून गवराई
बाळा जो जो अंगाई
बाळलेणी ती ल्याली | लावा तीट हो गाली
भाग्य रेखाया भाळी, आली दुरून सटवाई
बाळा जो जो अंगाई
अंगडी टोपडी ल्याली | हसू फुलले गाली
जणू अंगणी माझ्या, फुलली हि जाई
बाळा जो जो अंगाई
रक्षितो बाळाला माझा रामराया
कोड पुरवी अंबाबाई, कौतुके पाही आई
बाळा जो जो अंगाई

नमस्कार,
घरी नवी पाहुणी आली आहे. तिच्या बारश्याची तयारी चालली आहे. माझं जसं सेल्फीविहीन, नॉनप्लास्टिक, घरातल्या एका ऊबदार खोलीत बारसं झालं तसंच माझ्या लेकीचं व्हावं ही इच्छा आहे. माझ्या बारशाला राम कृष्णांचे, विठ्ठलाचे, आणि एका लिंगायत आज्जीकडून बसवेश्वरांचेसुद्धा पारंपारिक पाळणे गायले गेले.

गावाच्या हद्दीमध्ये येणाऱ्या ST च्या खिडकीतून डोकावले तर पाटलांचा चिरेबंदी वाडा नजरेस पडायचा. मोठ-मोठ्या दगडी विटांनी बांधलेल्या भिंती , त्यात हे भले मोठे सागवानी दार. गावातील मंडळींसोबत गुजगोष्टी करण्यासाठी विटांनी बांधून घेतलेली बैठक व्यवस्था आणि त्यावर शेणाचा सपका. दारासमोर सारवलेले आंगण, तिथे रोज न चुकता शांतव्वा पहाटेच्या वेळेस रांगोळीची सुबक नक्षी उमटवत असे. पाटलांचा वाडा गावाची शान होता. दारातून आत आल्यावर तुळशीवृन्दावन होते. वाड्यात दूधदुभती जनावरं देखील होती. गाय आणि तिचे वासरू, दोन म्हशी, पाच सहा शेळ्या. किसन पाटील म्हणजेच दाजी.

सुखाचा पाळणा

सुख लोपताच मन बालहट्ट करतं
मोडलेला उस पुन्हा जोडून मागतं

पाळणा सुखाचा जत्रेत असा भिरभिरतो
कधी उंच आकाशी तर कधी भूईशी फिरतो

फिरवणारा हात अदण्यात
आपण फक्त बसायचं
वर गेलं तरी हसायचं
खाली आलं तरी हसायचं

गतिशीलता पाळण्याचा स्थायिभाव
नाही येत गंमत , येता
वरचा किंवा खालचा ठेहराव

अंधार चिरत गाडी
बोगद्यात शिरतेच ना
शिळ घालत घालत
पुन्हा उजेडात येतेच ना

चक्र निसर्गाचही बदलत असतं
ग्रीष्माच्या पाठून वर्षा बरसतं

दत्तात्रय साळुंके

झुला, झोपाळा, पाळणा प्रत्येकानेच अनुभवलेला असतो. सुगंधी, रंगीबिरंगी हारा-फुलांनी सजून, फिरत्या भिंगरीच्या खेळण्याच्या गमतीत, ठरलेले नाव फुला-रांगोळ्यांसह गुपित सांभाळत, कुणी राम घ्या, कुणी लक्ष्मण घ्या च्या सुरेल लयीत, बाळाचे नाव पाळण्याच्या कुशीत, पाळण्याच्या साक्षीने बाळाच्या कानात ऐकवून प्रचलित केले जाते. पाळणा गीताच्या सुरांवर बाळाच्या उंच झोक्यांची सुरुवात इथूनच होते. अशा प्रकारे अगदी बालपणापासूनच पाळण्याची संगत प्रत्येकालाच लाभलेली असते.