चिनूक्स यांचे रंगीबेरंगी पान

राष्ट्र म्हणजे व्यक्तींचा समूह नव्हे. व्यक्तिमत्त्व असलेल्यांचा समूह म्हणजे राष्ट्र. अखंड विचारप्रवाहानं हे व्यक्तिमत्त्व घडतं. म्हणून विचाराच्या अभिव्यक्तीवरची बंधनं रद्द होणं आवश्यक आहे. या मुक्त विचारासाठी आपण जर उभे राहिलो नाही, तर भीतीचं राज्य निर्माण होईल. - दुर्गा भागवत

आज १० फेब्रुवारी. आयुष्यभर विचारस्वातंत्र्याच्या, अभिव्यक्तिस्वातंत्र्याच्या बाजूनं लढणार्‍या दुर्गाबाईंची जयंती.

१९७५ साली जेव्हा या देशात मुक्त विचारांवर बंदी घालण्यात आली, तेव्हा दुर्गाबाई पेटून उठल्या. आपल्या प्रत्येक भाषणात, प्रत्येक लेखात त्यांनी विचारस्वातंत्र्यावरच्या बंदीचा निषेध केला.

कर्‍हाडला सकाळी श्रीनिवास विनायक कुलकर्ण्यांकडे पोहोचलो तेव्हा दहा वाजून गेले होते. ब्रेकफास्टसाठी मंडळी आमच्यासाठी थांबली होती. स्वागत अत्यंत साध्या पद्धतीनं, पण खूप मनापासून केलेलं. ब्रेकफास्टला त्यांच्या पत्नीनं, ललिताकाकूंनी केलेला कणसाचा उपमा खूपच चवदार होता. त्या पाककृतीला त्यांनी एक आत्मीयतेचं बोट लावलं होतं, ज्यामुळे तो अजूनच आत कुठेतरी सुख निर्माण करत होता. आमचं छान जमणार आहे, याची खूण मला ब्रेकफास्टच्या टेबलावरच पटली. मला चटण्या-लोणच्यांमध्ये खूप रस आहे कळल्यावर श्री.

'हृदय प्रत्यारोपणातून वाचले तरुणाचे प्राण', 'चेन्नईकरांनी हृदयासाठी ट्रॅफिक थांबवून दिलं माणुसकीचं दर्शन', 'ब्रेन-डेड माणसाने दिले पाच जणांना जीवन', 'जिवंत हृदय अवघ्या अर्ध्या तासात पुण्याहून मुंबईला पोहोचवले' अशा बातम्या हल्ली वरचेवर आपण वर्तमानपत्रांतून वाचतो. या सार्‍या बातम्या अवयवदानाशी संबंधित आहेत.

नाव - अरुणाचलम् मुरुगनंतम्. वय - ५२ वर्षं. राहणार - पप्पनैकेनपुदुर, कोईमतूर, तमीळनाडू.

श्री. चेतन दातार यांच्या मृत्यूनंतर २००९ साली लिहिलेला हा लेख -

पाचवी-सहावीत असेन तेव्हाची ही आठवण आहे. आम्ही तेव्हा बीडला राहात होतो. माझी आजी कॉफी घ्यायची. ती शाळेत असताना गांधीजींनी प्रत्येकाला स्वतःच्या एका आवडत्या गोष्टीचा त्याग करायला सांगितला म्हणून तिनं तिला अतिशय प्रिय असलेला चहा सोडला होता. तेव्हापासून ती कॉफी घ्यायची. आजी चिकोरीमिश्रित कॉफी प्यायची. ही कॉफी तेव्हा पत्र्याच्या लहान गोलाकार डब्यातून मिळायची. तर एका दुपारी मी आजीला उत्साहानं म्हटलं की, मी आज तुला कॉफी करून देते. मी गॅसवर शिस्तीत दूध गरम केलं, त्यात साखर घातली आणि कॉफीच्या डब्यातून कॉफी घालून उकळलं. पण मला कळेना की कॉफीचा वास असा का येतो आहे?

श्रीमती विजयाबाई राजाध्यक्ष यांचा आज ८२वा वाढदिवस. त्यानिमित्त सायली राजाध्यक्ष यांनी लिहिलेला हा अतिशय हृद्य लेख मायबोलीवर पुनर्प्रकाशित करत आहोत.

विजयाबाईंना वाढदिवसानिमित्त मायबोली.कॉमचा मानाचा मुजरा!

परवा सहज गप्पा मारता मारता मी म्हटलं, ‘‘काय गंमत आहे पाहा! फर्ग्युसनच्या घरातून मी बाहेर पडले त्याला पंचवीस वर्षं होऊन गेली. मी कधी परत त्या घरात गेलेले नाही. जगभर कुठे कुठे माझी ‘घरं’ होती. तरीही अजून स्वप्नात ‘माझं घर’ म्हणून तेच येतं!’’ त्यावर चटकन बाबा म्हणाले, ‘‘हो, माझ्याही स्वप्नात तेच ‘माझं घर’ म्हणून दिसतं!’’

माझ्याबरोबर आयुष्यभर सतत प्रवास करणारं, वेदना आणि आकर्षण निर्माण करणारं शरीर. माझं आणि माझ्यासोबत येणाऱ्या अनेकांचं. तीळ, लव, जन्मखुणा, हजारो लाखो रंध्रं, पोकळ्या. नितळ आणि केसाळ. उंच, सपाट, थुलथुलीत, बलदंड आणि पुष्ट. शरीरावरची वळणं, शरीरावरचे उंचसखल, मऊ आणि विस्तीर्ण प्रदेश. गुहा. त्यातून सातत्याने वाहणारे अनेकधर्मी स्राव. प्रत्येक शरीराचे आपापले गंध. अगदी स्वतःचे असे. एकाच शरीरातले त्वचेचे असंख्य पोत. कानाच्या पाळीच्या मऊ आरक्त त्वचेपासून टाचांवरचे खरबरीत पोत आणि नखं त्वचेला मिळतात तिथले गाडीसारखे फुगीर पोत. माझ्या शरीराची आणि माझी नीट ओळखही नाही.

आज सकाळी तुमचं डेथ सर्टिफिकेट आणण्यासाठी महानगरपालिकेच्या कार्यालयात गेलो होतो. हातातली कागदपत्रं छोट्या खिडकीतून आत सारल्यावर आतला कारकून मला म्हणाला, “कुठे जाळणार?” मी भांबावून जाऊन गप्पच राहिलो, तसा तो म्हणाला, ”बॉडी कुठे नेणारे जाळायला? वैकुंठातच ना?”