समाज

अमेरिकेत मिनिआपोलिस येथे काही दिवसांपूर्वी जॉर्ज फ्लॉइड या कृष्णवर्णीय व्यक्तीचा पोलिसांच्या मारहाणीत मृत्यू झाला. अटक करत असताना जॉर्ज प्रतिकार करत नव्हता, त्याच्याकडे शस्त्र नव्हते. त्याला ४ सशस्त्र पोलिसांनी घेरले होते. त्यापैकी एकाने त्याला जमिनीवर दाबून स्वतःचा गुडघा त्याच्या मानेवर दाबून धरला होता. आपण गुदमरतोय असे जॉर्ज जिवानिशी ओरडत होता हे येणार्‍या जाणार्‍या लोकांनी घेतलेल्या फोन व्हिडिओ मधे स्पष्ट दिसतेय, ऐकू येतेय.

विश्वाचिया आर्ता
***************
पांगुळले जग
चालवी रे दत्ता
हरवूनी सत्ता
विषाणूंची ॥
भिंगुळले डोळे
तोषवी रे दत्ता
दावूनिया वाटा
रुळलेल्या ॥
घाबरले जन
सावर रे दत्ता
बळ देत चित्ता
विश्वासाचे ॥
हरली उमेद
जागव रे दत्ता
चालण्यास रस्ता
दृढ बळे ॥
आणि चालणाऱ्या
सांभाळ रे दत्ता
शितल प्रारब्धा
करुनिया ॥
थांबव चालणे
वणवण दत्ता
निर्विष जगता
पुन्हा करी ॥
विक्रांत मागतो
तुजला श्री दत्ता
विश्वाचिया आर्ता
धाव घेई ॥
****

परदेशात राहणाऱ्या भारतीय लोकांबद्दल साधारणपणे एक दुटप्पी धोरण असतं असा माझा अनुभव आहे.
खरं म्हणजे परदेशात जाणं आणि तिथेच स्थायिक होण हे एक फार मोठं डिसिजन असत आणि तो ज्याचा त्याचा प्रश्न आहे परंतु दुसऱ्याच्या या खासगी जीवनात नाक खुपसायची सवय असल्यामुळे आपल्याकडे त्याची चर्चा होतेच. बहुतेक वेळा टाकल आईबापाला इथं आणि तिकडे मस्त मजा मारत आहेत असे एक करूण चित्र उभे केले जाते. माझ्या मते ते फार स्टरियोटाइप आहे.

डिस्क्लेमर - मी काउन्सिलर नाही की मानसोपचारतद्न्य नाही. फक्त एक अनुभव मांडते आहे.

रावपाटील यांची ( मोठी हो म्हणावंसं वाटत नाही) ही कविता वाचली, जी की त्यांनी अन्य एका याच विषयावरील, कवितेवरती 'प्रतिक्रिया' देताना, पोस्ट केलेली आहे. मनात विचारांचे तरंग उमटाले. ही कविता, माझ्या मते 'चाइल्ड ॲब्युझ किंवा गर्दीतील ओंगळ धक्के' या विषयास स्पर्श करते. तसे नसल्यास चू भू द्या घ्या.

इमारतीच्या घनदाट जंगलातून
मेंढर कोंबलीत दाटीवाटीने,
आता हळूहळू पडतील बाहेर.
मेंढर आता बदललेली असतील,
स्वाभिमानशून्य, लबाड ,लोभी
एक नवीन च जमात तयार होईल .
एक मेंढरु गेलं की अनेक धावतील ,
नवनवे शोध लागतील आता .
ओरबडण्याच्या पद्धती जुन्याच पण शक्कल नवी.
शोषणाच्या जाती जुन्या पण प्रयोग नवे.
दोघेही खुश लुबाडणारा न् लुबाडून घेणारा.
एकदा मान खाली घालून चालायचे ठरले
की.............निमुटपणे
कळपाने चालायचे,
कुठे जायचे माहित नाही,
कुणासोबत जायचे माहीत नाही.
कळपाला लागतो एक नेता,

डिस्क्लेमर: हा अनुभव "आपल्या आयुष्यातले थरार" अशा एका धाग्यावर पूर्वी मी प्रतिसाद म्हणून लिहिला होता. तोच इथे वेगळा धागा म्हणून चिकटवत आहे. त्यामुळे ज्यांनी आधी वाचलाय त्यांच्यासाठी पुनरुक्ती होईल. पण माझ्या लिखाणाच्या यादीत या अनुभवावर सुद्धा लेख असायला हवा असे वाटल्याने हा कॉपीपेस्टप्रपंच. शिवाय, मला लागलेल्या ठेचेमुळे योग्य तो बोध घेऊन पुढचे काहीजण व काहीजणी शहाणे होतील हा सुद्धा हेतू.
---

आमच्या बिल्डिंगमधून खाली उतरलात कि लगेच चौक लागतो. नेहमी गजबजलेला. अगदी प्रातिनिधिक असा. चार रस्ते चार बाजूंनी अस्ताव्यस्तपणे एकत्र येतात तिथे. एका कोपऱ्यातलं वाण्याचं दुकान फूटभर रस्त्यावर आलेलं असतंय. तिकडे तो भाज्या मांडतो. वरती लावलेल्या हिरव्या रंगाच्या दिव्याने त्या दिवसभर ताज्या दिसत राहतात. दुसऱ्या कोपऱ्यात चहावाल्याने त्याचा संसार थाटलाय. त्याने दुकानासमोर टाकलेल्या बाकड्यांवर दिवसभर गर्दी असते. एखादे टोपीवाले आजोबा, रोजंदारीवरचे मजूर, समोरच्या स्टॅन्डवरचे रिक्षावाले, काळ्या काचांच्या गाडीतून उतरणारे "गुंठामंत्री" आणि असे कित्येक जण. त्याबाजूलाच पोहे, मेदुवडा, इडली मिळते.

थिजल्या नजरेने समोर पडलेल्या अचेतन देहांकडे ती सगळी पाहत होती.
"काय करायचं?" बाक्रे गुरुजी स्वत:शीच पुटपुटले.
"’ऑफ’ झाले पाहता पाहता." बाक्रे वहिनी मृतदेहांकडे निरखून पाहत होत्या.
" ’ऑफ’ काय? बटण आहे का माणूस म्हणजे? काहीही तारे तोडता." बाक्रे गुरुजींचा अगदी संताप संताप झाला.
"सगळे तेच म्हणतात म्हणून म्हटलं." वहिनींची नजर अजूनही आजूबाजूला पडलेल्या देहांकडेच होती. कसेबसे त्या दोघांनी सगळे मृतदेह एकाठीकाणी आणले होते.
"काय करायचं ते सांगितलं नाहीत." गुरुजी खेकसले.

हात आहेत प्रत्येकाला दोन .
त्याचं काही कौतुक नाही ,कारण हात सगळ्यांनाच आहेत . सगळ्यांनाच असणारे दिवस-रात्र सोबत असणारे हात ईश्वरी रुपांप्रमाणे वेगवेगळ्या स्वरूपात समोर येतात.
चला हातांची विविध रूपे आपण पाहूया.
स्वतःचं पहिलं अपत्य हातात घेऊन नर्स येते आणि आपल्या हातावर आणून ठेवते ,आपण त्याला उराशी कवटाळतो ते हात .
पहिलं पाऊल टाकायला सुरुवात करणाऱ्या बाळाचा हात हातात घेऊन चालवणारे हात.
लेखनाचा श्रीगणेशा करताना लेखणी हातात धरून लिहायला लावणारे हात आणि लिहून घेणारे हात.
प्रेयसीचा हात हातात धरून प्रेमाची पावती मागणारे प्रियकराचे हात .

आज माझा या परदेशतील शेवटचा दिवस होता. विमानात बसल्या बसल्या इथे घालवलेला काळ एखाद्या चित्रपटा प्रमाणे माझ्या नजरेपुढून सरकू लागला.

भारता पासून हजारो मैल लांब असलेल्या या परदेशात गेली कित्येक वर्षे मी इथे कामानिमित्त काढली. सुरवाती सुरवातीला हा अनोळखी देश, इथली अनोळखी लोकं आणि अनोळखी संस्कृती बघून दचकायला होत होतं. त्यामुळे मी थोडासा बुजूनच वावरत असे. पण ती अवस्था जास्त काळ टिकली नाही कारण सुदैवाने काही दिवसांनीच एका मॉल मध्ये गरजेच्या वस्तू खरेदी करायला गेलो असताना मुळचा पाटना येथील असलेला एक बिहारी व्यक्ती मला भेटला.