समाज

यत्र नार्यस्तु पूज्यन्ते रमन्ते तत्र देवताः
यत्रैतात्सु न पूज्यन्ते सर्वास्तत्राफलाः क्रियाः

फासेपारधी – विद्युत तारेने शिकार

माझं नाव विमान्या पवार. वाघरी म्हणा, पारधी म्हणा नाही तर फासेपारधी. बारावी पास. नोकरी नाही. आमच्या बेड्या वरचा सर्वात जास्त शिकलेला पोट्टा आहे मी. माझ्या मायची डिलीवरी होऊन राह्यली होती तेव्हा आकाशातुन विमान चाललं होत. म्हणूनशान माह्या बुढ्यानं माह्य नाव ठेवलं विमान्या !

आमचा बेडा अमरावती आणि यवतमाळ जिल्ह्यांच्या मधोमध आहे. एकिकडे नांदगाव खंडेश्वर आणि दुसरीकडे नेर परसोपंत. वस्ती तशी लहानशीच आहे. माळरानावर. तिथे सहजा सहजी कुणी फिरकत नाही. पण माझं नाव कुणाला सांगू नका.

"कसलं आकर्षण वाटतं गं तुला त्या कपड्यांचं?" आईकडे मी दुर्लक्ष केलं. बग्गीकडे कुतूहलाने बघणार्‍या डोळ्यांकडे एक नजर टाकली पण मला त्या नजरांची आता सवय झाली होती. कुतूहल, आश्चर्य आणि कधीकधी आकर्षणही त्या नजरांमध्ये मी पाहिलं होतं. फारसा बदल यात कधी झाला नव्हता पण आम्हाला बघायला येणार्‍या लोकांचा पोषाख बघायला मला फार आवडतं. रंगीबेरंगी बाह्यांचे, बिनबाह्यांचे शर्ट, फ्रॉक, जिन्स, स्कर्ट, किती प्रकार. काळ्याभोर डांबरी रस्त्यावर बग्गीत बसलेली मी आणि केवळ आम्हाला बघायला आलेले पर्यटक म्हणजे रस्त्यावर फुललेली रंगाची बाग वाटत राहते ती, कपड्यांमुळे.

खातं नेमकं कधी सुरू झालं हे नेमकं सांगता येणार नाही. पण जेव्हा एखाद्या नगराचा, राजाच्या राज्याचा कायदा ( घटना) अस्तित्वात आली आणि या खात्याकडे कायदे अंमलबजावणी करणे आणि गुन्हेगारांना शिक्षा करणे हे काम दिलं गेलं. प्रधान- कोतवाल-शिपाई अशी उतरंड रचली गेली.
जसा राज्याचा विस्तार होत गेला तसतशी या उतरंडीत वेगवेगळ्या पदांवर माणसं नेमली गेली.
तर या खात्याचं एक वैशिष्ट्य पहिल्या पासून आहे ते म्हणजे राजा बदलला की निष्ठा नवीन राज्याच्या पायी ठेवायची. का तर राजा पोटाला घालतो. जो दानापाणी देतो त्याची तळी उचलून धरायची.

एकदा तरी माती व्हावे

कधीतरी इतरांच्या पायी जावे
एकदा तरी माती व्हावे

नको राग लोभ कशाचा
मी माझाच नाही आहे सर्वांचा
नको व्यर्थ माझे माझे करावे
एकदा तरी माती व्हावे

दैन्य इतरांचे पाहून
मग कळते मी किती सुखी ते
आपलेच सुख आपल्याला टोचावे
एकदा तरी माती व्हावे

चारी ठाव घरी खातसे
ताटात गरम पक्वाने
कागदावर अन्न केव्हातरी चाखावे
एकदा तरी माती व्हावे

वापरसी अंघोळीस पाणी मुबलक
फासशी साबण अंगास सुवासीक
शरीर सार्वजनीक स्नानास अनुकूल असावे
एकदा तरी माती व्हावे

मनसे अध्यक्ष राज ठाकरे यांनी आपला अजेंडा बदललेला दिसत आहे. मराठी भाषा, परप्रांतीय हटाव हे मुद्दे सोडून बांगलादेशी हटाव, हिंदुत्व हे नवीन मुद्दे घेऊन शिवसेनेला शह देण्यासाठी तयारी चालविली आहे असं दिसतंय.
आपला सतरंजी सारखा झेंडा ( लोक बोलतात हं) गुंडाळून भगवा झेंडा हाती घेणार असं ऐकलं आहे.
काका शरद पवार यांच्या पक्षाचा प्रचार करुन सुध्दा मनसेचं बस्तान बसत नाही हे पाहून देशातील बहुमताने पाठिंबा असणाऱ्या सिएए व एन आर सी या गोष्टीचा फायदा करून घ्यायचा विचार मला वाटतोय.

परीकथांमध्ये वा पुराणकथांमध्ये आपण अनेकदा स्त्रीराज्याच्या सुरस कथा वाचलेल्या असतात. स्त्रियांनीच स्त्रियांसाठी चालवलेल्या अशा राज्याचं आपल्याला कुतूहल असतं. पण, ही फक्त कल्पनाच आहे का? जगात असं स्त्रीराज्य अस्तित्वात आहे का? तर त्याचं उत्तर आहे हो… आहे असं एक ‘लेडीज ओन्ली’ गाव, जेथे पुरुषांना प्रवेश निषिद्ध आहे.
--

मी लहान होते तेव्हाची गोष्ट. पाचसहा वर्षांची असेन. आम्ही एका ओळखीच्या काकूकडे गेलो होतो. आई सांगत होती, "आमची दिदी किनई खूप शहाणी आहे. कुठेही गेलो तरी आईजवळ एकाच जागी गप्प मांडी घालून बसते. कसला गडबडगोंधळ नाही." मी वर पाहिले, आई माझ्याकडे एकटक पाहत होती. मी कसंनुसं हसले आणि मांडी सावरून बसले. बाहेर हाॅलमध्ये दादू काकूच्या मुलांसोबत नुसता धुडगूस घालत होता. त्यांची खेळणी कशीही फेकत होता. मी त्याला बोलणार होते नीट खेळायला, पण आई रागावली असती, म्हणून गप्प बसले. आई हसत म्हणाली, "फारच द्वाड झालाय! मला तर बाई आवरतच नाही." आता काकू कसंनुसं हसल्या.

पश्चिमेकडे शकुनी, गांधारीच्या कंदाहार पासून ते पूर्वेकडे चित्रांगदेच्या माणिपूरच्या पल्याड असलेल्या ब्रह्मदेशापर्यंत आणि उत्तरेत तिबेट, हिमालया पासून ते दक्षिण टोक असलेल्या कन्याकुमारी पर्यंत पसरलेल्या तत्कालीन खंडप्राय भारत देशावर बाहेरून आलेल्या मूठभर ब्रिटिशांनी एतदद्देशीय लोकांच्या मदतीने तब्बल दीडशे वर्षे राज्य केले.