मैत्री

काय ते दिवस होते. मी आणि माझा मित्र ...
नाव नाही घेत, नाहीतर स्साला बदनाम होईल.

मेळघाट शैक्षणिक प्रकल्प समन्वयक व गावमित्र यांची पुणे भेट व कार्यशाळा १ मे ते ४ मे २०१४ - संक्षिप्त अहवाल

मेळघाटामध्ये ‘गावमित्र’ म्हणून काम करणारे मैत्रीचे १२ गावमित्र व १०० दिवसांची शाळा या शैक्षणिक प्रकल्पाचे मेळघाटातील स्थानिक समन्वयक (अशोक बेठेकर व रमेश मावस्कर) यांची पुणे भेट १ ते ४ मे २०१४ ह्या दरम्यान पार पडली.

आपण दोघे प्रवासातले, थोडे थोडे अंतर
चालत जाता उगाच वाटे, झाले जंतर मंतर...
संपून जाते वाटच आणि संपत नाहीत गप्पा,
मैत्रीमधला जपलेला हा आयुष्याचा कप्पा...

उमटत जाते हृदयामध्ये प्रेमाची लकेर,
थोपवण्याचा हट्ट नाचतो मनात मांडून फेर,
हातामधल्या हातांना मग स्पर्शांचे उलगडणे,
अर्थांना, नात्यांना देता नावे; का अवघडणे?

क्षणिक मोहही चुकवून ठोका हॄदयाचा जातो,
वादळात सावरणारा मग हात मैत्रीचा होतो...
प्रेमाचे पण नाते होते, नात्यांचा होतो गुंता,
मैत्रीला पण भासत नाही, कधीच असली चिंता...

आपण दोघे मैत्रीमधले यात्री आनंदाचे,
सोबत चालत जाणे, जगणे अनंत क्षण सुखाचे...

धार धार शस्त्राने
फांदी तुटावी तसे
मित्र तुटतात क्षणात
एकाच घावात
पैशाच्या आसक्तीने
स्त्रीच्या स्वमित्वाने
कामाच्या वाटणीने
घडतात वाग्युद्ध
शब्दाने शब्द वाढत जातो
अन डिवचलेला अहंकार
सहज विसरुन जातो
त्यागाचे प्रेमाचे
हास्याचे सुखाचे
अन सहवासाचे
विलक्षण क्षण ..
साऱ्या स्मृती कालच्या
जळून जातात क्रोधाच्या जाळात
मैत्रीच्या भूमीत रुजलेले वैर
फारच संहारक असते
कारण मैत्रीचा मृत्यू
हा कदाचित
आपला स्वत:चाच मृत्यू असतो
त्यामुळे
ते प्रेम जेव्हा मरते

नुकताच मी मैत्रीतर्फे मेळघाटात जाउन परत आलो. खरेतर खूप जणांना, मैत्री आणि मेळघाट एकत्र उच्चारताच, सर्वप्रथम आठवतात, त्या वैद्यकीय संदर्भातील धडकमोहिमा. पण मी गेलो होतो शिक्षण संदर्भात हाती घेतलेल्या उपक्रमाकरता. मैत्रीच्या शैक्षणिक मोहिमेचे हे तिसरे वर्ष.

पहिल्या वर्षी शैक्षणिक वर्ष २०११-१२ शालाबाह्य मुलांना शिक्षणाच्या मुख्य प्रवाहात आणण्याकरता, चिलाटी येथे १०० दिवसांची निवासी शाळा आयोजित केली होती. याद्वारे ४३ मुलांना शाळेत परत प्रवेश घेण्याच्या दृष्टीने सक्षम करण्यात आले. त्या सर्वच्या सर्व मुलांनी त्यानंतरच्या वर्षी आपापल्या गावातल्या शाळेत प्रवेश घेतला.

दारूचा चौथा ग्लास जळजळतच घशाखाली उतरला.

सहा महिने तो त्या दोघांना फिरताना बघत होता..
मोबाईल बदलावेत तसे त्याच्या मैत्रीणी बदलायच्या..
यावेळी पठ्ठ्या लग्न करायला निघालेला..

तिच्याही आयुष्यातील तो पहिलाच मुलगा नव्हता.. वाडीतच दोन प्रकरणे होती तिची..
त्याला ‘सावध’ करणे गरजेचे होते..
शेवटी मित्र होता त्याचा... जिवलग असा..

बालपण, शाळा, कॉलेज, कट्टा.... कट्ट्यावरची कटींग चाय.. अन दोघांत ओढलेली एकच सिगारेट..!!
क्षणात डोळ्यासमोर तरळले अन त्याच तिरमिरीत तो उठला..
पाचवा पेग अर्धाच सोडून.. दुनियादारीला विसरून..
यारीदोस्ती निभावायला..!
................
................
...........

मैत्री संस्था, गेली १३-१४ वर्षे मेळघाटात चालू असलेल्या कुपोषण मृत्यू रोखण्यासाठी काढलेल्या धडक मोहिमांबरोबरच गेली दोन वर्षे डिसेंबर ते मार्च या काळात स्वयंसेवकांच्या मदतीने शैक्षणिक उपक्रमही घेत आहे. पहिल्या वर्षी मैत्रीने मेळघाटातील चिलाटी या ठिकाणी शाळाबाह्य ४० मुलांसाठी १०० दिवसांची निवासी शाळा चालवली. त्या नंतरच्या म्हणजेच मागच्या वर्षी ३ गावांमध्ये असलेल्या जिल्हापरिषदेच्या शाळांबरोबर १०० दिवस काम केले व त्यायोगे सुमारे ७० मुलांपर्यंत आपण पोहोचलो.

"जामिनाचे पैसे कोण भरतय?" पोलिसांनी मला विचारले.
"मी", मी उत्तर दिले.
पोलिसांनी माझ्याकडे निरखून बघितले. " कोण लागतो हा तुमचा?" मला प्रश्न विचारला गेला.
"मित्र ", मी उत्तरलो.
" जरा समजावा तुमच्या मित्राला", पोलिस ऑफिसर म्हणाले.
मी पैसे भरले, सही केली आणि जग्या बाहेर यायची वाट बघू लागलो.

मागील वर्षी पुण्याच्या 'मैत्री' संस्थेने मेळघाटात भरवलेल्या १०० दिवसांच्या निवासी शाळेचा हा सचित्र वृतांत. ३१ मुली व ११ मुले अशी एकूण ४२ मुले होती. चार गट पाडले होते. आम्ही ४ स्वयंसेवक ४ गटांसाठी अशी योजना होती. प्रत्येकजण ८ दिवस तिकडे राहिलो आणि आयुष्यभर पुरतील अशा आठवणी सोबत घेऊन आलो.

मेळघाटातील 'कोरकू' या आदीवासी समाजातील, रानपाखरांगत मनमौजी मुलांना शाळेबद्दल आकर्षण व प्रेम निर्माण करण्यात यशस्वी व्हायचे म्हणजे येरागबाळ्याचे काम नोहे.

त्यामुळे मुद्दामच असे 'वेळापत्रक' आखले होते, ज्यात अभ्यासाखेरीज इतरही उद्योग असतील...:)

सांगू का मैत्री म्हणजे काय खूळ असतं
खर्‍या मैत्रीच काय मुळ असतं

मैत्रीत करतो जो जीव नकोसा
तरीही सारखा वाटतो जो हवासा

त्याच्या संगं उगाच तासनतास बसावं
भिजवावा खांदा रडून, नाहीतर उगाच हसावं

मैत्री म्हणजे नुसताच गोतावळा नाही
जपणं मैत्रीला हे साधं काम नाही

कधी मैत्री म्हणजे नको तिथलं दुखणं
तरीही खपत नाही मित्राला काही खुपणं

आपलेही काटे- कंगोरे सोसतातच ना मित्र
मैत्रीत सदा काही नसतं, गोड गुलाबी चित्र

रुसवे फ़ुगवे भांडण-कडाके, तरीही रहाते मैत्री धड
मैत्री म्हणजे अभेद्द कडा, मैत्री म्हणजे आधार वड

मैत्री आहे खाण सुवर्णाची, मैत्रीची आण आहे जन्माची