पुस्तक

'मधसूर्यछाया' - रोन्या ओथमान (अनु. राजेंद्र डेंगळे)

१. 'डाय सोमर' या मूळ जर्मन कादंबरीचा हा मराठी अनुवाद आहे. ('डाय सोमर' या जर्मन शब्दाचा अर्थ 'उन्हाळा' असा होतो.)

१ . ‘द गर्ल ऑन द ट्रेन’- पॉला हॉकिन्स (अनु. उल्का राऊत)

ही एक अतिशय नजाकतीने रचलेली सायकॉलॉजिकल थ्रिलर कादंबरी आहे. लेखिकेला थ्रिलर कादंबरीच्या आडून एक उत्तम साहित्यकृती कशी लिहायची हे माहित आहे, असं दिसतं. अतिशय सुपरफास्ट, चित्तवेधक, जागेवरून हलू न देणारं कथन. वास्तववादी, समकालीन, आणि डार्क ह्युमरचा मुक्त वापर. सोप्या सोप्या वाक्यांमध्ये अर्थांचे/ भावनांचे बरेच थर. ही काही वैशिष्टयं.

एखाद महिन्यापूर्वी इकडील (अमेरिकेतील) एका वाचनालयात, तेथील परदेशी भाषा विभागात डोकावले. तर मराठी विभागात 50-100 पुस्तक दिसली. त्यातील “स्मरणगाथा” मी घरी येऊन आले. या पुस्तकाची प्रथम आवृत्ती 1973 मध्ये निघाली होती. पुस्तकामध्ये 1920 नंतरचा काळ दाखवला आहे.
ही स्मरणगाथा म्हणजे गोनिदांचे (गोपाळ नीलकंठ दांडेकर) आत्मचरित्र. ही गाथा त्यांच्या वयाच्या 13 व्या वर्षी म्हणजे साधारणता 1929 मध्ये सुरू होत. जेव्हा ते स्वातंत्र्यसंग्रमात सहभाग घेण्यासाठी घरातून पळाले तिथपासून ते पुढची सलग सतरा वर्षे - हा १७ वर्षांचा प्रवास ५०० पानांत वाचायला मिळतो.

लोकसत्ता रविवार दि.१३ एप्रिल २००३ लोकरंग पुरवणी त "ज्योतिषाकडे जाण्यापुर्वी...........प्रश्नोत्तरातून सुसंवाद" या माझ्या पुस्तकाचे प्रो.जयंत नारळीकर यांनी लिहिलेले परीक्षण

तुरुंगवासातील अनुभवांवर बेतलेली काही चांगली पुस्तकं; उदाहरणार्थ दोस्तोवस्कीचं 'द हाऊस ऑफ डेड्स', कोबाड गांधींचं 'फ्रॅक्चर्ड फ्रीडम', अज्ञेय यांचं 'शेखर एक जीवनी', बु-हान सोनमेझ यांचं 'इस्तंबूल इस्तंबूल', कोसलरचं 'डार्कनेस ॲट नून' अशी काही प्रतिभावंत लेखकांची पुस्तकं वाचनात आली होती.

या पार्श्वभूमीवर अलीकडे आलेलं संजय राऊत यांचं 'नरकातला स्वर्ग' वाचलं. अनपेक्षितरीत्या हे एक चांगलं वाचनीय पुस्तक आहे, असं वाटलं. एरव्ही टीव्हीवर बाईट्स देणाऱ्या राऊतांचे इतर वेगवेगळे पैलू यात दिसतात. वर्तमानपत्रीय अल्पजीवी लिखाणाहून अधिक गांभीर्याने केलेलं हे आत्मवृत्तपर निवेदन आहे.

हे तीन मोठ्या कथांचं छोटंसं पुस्तक आहे.
कथा, लघुकथा, दीर्घकथा – यांची नक्की व्याख्या कशी करायची याबाबत माझ्या मनात कायम गोंधळ असतो. माझ्या मते या पुस्तकातल्या तीनही कथा दीर्घकथा म्हणायला हव्यात. असो.

एड्सग्रस्त मुलांसाठी काम करणारी बीड जिल्ह्यातील इन्फन्ट संस्था.

लेखक दत्ता बारगजे यांनी "फकिरी
- एक अनघड प्रवास" (-राजहंस प्रकाशन, जानेवारी २०२४.) या पुस्तकात एड्सग्रस्त मुलांसाठी सुरू केलेल्या इन्फन्ट या संस्थेची माहिती दिली आहे.
लेखक स्वतः गरीबीतून वर आला. पॅथालॉजीचं शिक्षण घेतले. सरकारी नोकरीत 'चहापाणी' खर्च करू न शकल्याने दूरवर भामरागड येथे बदली दिली. तिथून आदिवासी,गोंड लोकांशी संबंध आला. एड्सग्रस्त मुलांशी संबंध आला. त्यांच्या हाल अपेष्टा, अपमानित जिणं कळलं.

सकाळी रॉबिन झोपेतून उठला आणि लाडकी बाजेवर तसच आळसावलेल अंग टाकून तो उगाच पडून राहिला. हरिभाऊंच्या घराजवळच एक छोटी चूल होती त्यावर हंडा ठेवून हरिभाऊ पाणी गरम करत होते आणि खांद्यावरील पंचाने गरम हंड्याला लावून तो गरम झालेला पंचा डोक्याला लावत होते. थोडक्यातच डोक्यावरील टेंगळाला शेक देत होते. त्यांना तसं करताना पाहून रॉबिनला कालचा प्रसंग आठवला आणि हसू आवरलं नाही. हात तोंडावर धरून हरिभाऊंना ऐकू येऊ नये म्हणून खुसपुसत हसू लागला. पण त्याच्या खुसपूस करत हसण्याचा आवाज हरिभाऊंना आलाच.

मनोज मोहिते
पाणी वाहताना काय वाहून ते आणि पडणाऱ्या पावसाचे पाणी हाती काय देते? पाऊस पडतो, पाणी वाहते. पावसाचे पाणी वाहते राहते. ते अडते. अडखळतेही. पण मार्ग शोधून घेते. कोसळणाऱ्या पावसात मार्ग शोधता येत नाही. समोरचे नीट दिसत नाही. आतला गोंधळ संपत नाही. पावसाचे आणि पाण्याचे हे असे वागणे नेहमीचेच. त्याची सवय किती लावावी आणि त्याच्या नाद कसा सोडवावा.

रायगड जिल्ह्यातील प्रसिद्ध आगरी कादंबरीकार श्री कैलास पिंगळे यांची नुकतीच प्रकाशित झालेली आणि अल्पावधीतच वाचकांच्या पसंतीस आलेली स्व.ना.ना पाटील तथा अप्पासाहेब यांनी नेतृत्व केलेल्या आणि भारतरत्न डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर यांचे मार्गदर्शन लाभलेल्या , ऐतिहासिक चरी शेतकरी संपावर आधारित “फसकी” ,या कादंबरीचा समिक्षात्मक आढावा:
प्रा.महेश बिऱ्हाडे अलिबाग रायगड