पुस्तक

मायबोली विविध विषयांवर, विविध वारंवारितेने वाचणारे लोक आहेत. आजच्या जमान्यात छापील पुस्तकांबरोबरच अनेक जण इ-पुस्तके व ऑडिओ-पुस्तकेदेखील वाचत/ऐकत असतील. आंतरजाल उपलब्ध व्हायच्या आधीच्या जमान्यात पुस्तकाबद्दल माहिती मिळवण्याची साधने व आंतरजालाच्या युगातील साधने यात जमीन-आस्मानाचा फरक पडला आहे. लोकं एखादे पुस्तक का वाचायला सुरू करतात, तेच पुस्तक का, त्याबद्दल माहिती कुठून मिळते की फक्त लायब्रीत्/दुकानात चाळता चाळता पुस्तक उचलतात याबद्दल माझ्या मनात उत्सुकता आहे.

आजच सकाळी आमच्या फळविक्रेत्या शेवंताबाईनी (नाव बदलले आहे) आपला एक स्वानुभव सांगितला.

शेवंता बाईचे लग्न फार लहानपणी झाले होते. ४ बाळंतपणे होऊन ४ मुली झाल्या होत्या. पाचव्या बाळंतपणात मुलगा झाला तरच घरी परत ये म्हणून सासरच्या लोकांनी तिला ३ऱ्या महिन्यातच माहेरी पाठवले होते. शेवंता बाई फारच चिंतीत होत्या. दर संध्याकाळी दत्तगुरूंच्या मंदिरात त्या भजनाला जाऊन बसत आणि रात्री इतर बायका बरोबर चालत घरी येत. घर कोंकणात होते त्यामुळे वाटेवर नारळ आणि काजूची झाडे लागत असत.

जुन्या-नव्या पुस्तकांची ओळख करून देणारे लेख माझ्या खास आवडीचे. अशा लेखांमधून समजलेली काही पुस्तकं अगदी लक्षात राहतात. (पुढे ती आवर्जून मिळवून वाचली जातातच असंही नाही, तरीही.) काही दिवसांपूर्वी ‘अनुभव’च्या अंकात अशाच एका पुस्तकाबद्दल समजलं : The Seasons of Trouble. Life amid the ruins of Sri Lanka’s Civil War. तो लेख वाचला आणि प्रथमच असं झालं की पुस्तक मी लगेच विकत घेतलं. त्याला कारण ठरला पुस्तकाचा विषय!

"ती तुझीच चुक होती ..."

सोडून जेव्हा तू गेली तेव्हा
वाटलं माझी चूक होती..
पण पाहून आज तुला वाटलं
ती तुझीच चूक होती ...

प्रेमाचे वारे वाहत होते
माझ्याच मनामध्ये ..
तुला मात्र फ़क्त ती
झुळुक वाटत होती ..
पण पाहून तुला आज वाटलं
ती तुझीच चूक होती ..

पावसाच्या थेम्बांमध्ये सुद्धा
तुझीच चित्रं रंगवीली होती..
पाऊस उत्तरल्यावर आता
तू आठवणीत हरवून बसती ..
पण पाहून तुला आज वाटलं
ती तुझीच चूक होती ...

आयुष्याचे पुस्तक

आयुष्याच्या पुस्तकाचे
पुढले पान कोरे आहे,
अंतरीच्या लेखणीने रंगण्याची  
वाट पाहते आहे !

सुंदर काव्य-कथा, निसर्ग चित्रणे,
स्वप्नीची नक्षत्र-नक्षी रेखणे आहे,
अंतरीच्या रसिकतेने नटण्याची
वाट पाहते आहे !

पिंपळ पान, गुलाब पाकळ्या,
मोरपीस, पराग जपणे आहे,
अंतरीच्या मायेने गोंजारण्याची
वाट पाहते आहे !

ज्या गत पानांवर अश्रू ठिबकले,
तिथली शाई मिटली आहे.
त्या पानांस का व्यर्थ वाचणे?
विरण्याची वाट पाहते आहे !

स्थळ : जर्मनीतलं एक लहानसं गाव मोल्किंग
काळ : दुसर्‍या महायुद्धाचा
प्रमुख पात्रं : कम्युनिस्ट आईबापाच्या पोटी जन्माला आलेली आणि (त्यामुळेच?) आता अनाथ झालेली नऊ वर्षांची छोटी लीझेल, तिचा सांभाळ करणारं जर्मन दांपत्य हान्झ आणि रोजा हूबरमन, त्यांनी (तळ)घरात आश्रय दिलेला ज्यू तरुण मॅक्स, लीझेलचा बालमित्र रूडी, लीझेलला आपली लायब्ररी वापरू देणारी इल्सा हर्मन, आणि... हिटलर!
निवेदक : मृत्यू!

माणसे वाचताना.

काही दिवसांपूर्वी फेसबुक वर फिरता एक पोस्ट दिसली
“Meet people who aren’t your age. Hang out with people whose first language isn’t the same as yours, get to know someone who doesn’t come from your social class, This is the only way to see the world. This is how you grow."
आणि पुढे कुठल्यातरी travel डेस्टीनेशन चे फोटो. पण त्या मिनिटाला ती वाक्ये मला फार अपील झाली.

'चाणक्य' या आनंद साधले यांनी लिहिलेल्या कादंबरीचे मुळ कथानक हे विशाखादत्त यांच्या मुद्राराक्षस या नाटकावर आधारित आहे. त्यामुळे त्या कथेचा क्रमही मुद्राराक्षस प्रमाणेच असून त्यात विष्णुगुप्त चाणक्य यांची व्यक्तिरेखा, त्यांची राष्ट्रभक्ती व देशाच्या हितासाठी केलेले कुटील राजकारण तसेच चंद्रगुप्त वरील प्रेम यांचे दर्शन होते.
कादंबरी मध्ये चाणक्यांच्या व्यक्तिरेखेचं वर्णन करताना लेखक शिव शंकरांची उपमा देतात. आणि त्याचप्रमाणे चाणक्यांच्या चारीत्र्यात संतापाचे व प्रेमाचे वर्णन दिसते.

* * * Here is a small fact * * *
You are going to die.

* * * Reaction to the aformentioned fact * * *
Does this worry you? I urge you - don't be afraid. I am nothing but fair.

बार्न्स अन नोबल्स मध्ये रिकमंडेड फॉर स्कुल रिडिंग सेक्शन मध्ये मला "बूक थीफ" दिसले, ते मी उचलून सहज चाळले. अन पहिल्या पानातच शॉक लागला.
मार्कस झुझॅक बद्दल मी वाचले होते, अगदी बूक थीफ बद्दलही ऐकले / वाचले होते. बाबा, अजून तुम्ही हे वाचले नाही? असे मागे कधी तरी मला माझ्या मुलीने विचारल्यावर मी अजून नाही, असे म्हणालेले आठवले. आणि लगेच हे पुस्तक घेतले.

आईच्या घनिष्ट परिचयाच्या दळवीबाईंनी 'कोवळी उन्हे' हे पुस्तक 'उदयला वाचायला द्या' असं आईला सांगितलं आणि आईने जेंव्हा 'कोवळी उन्हे' हे विजय तेंडुलकर यांचं पुस्तक मला वाचायला दिलं आणि जेंव्हा मी ते वाचून संपवलं,तेंव्हा कळलं वाचनानंद काय असतो ते! ही गोष्ट १९७४ सालची. साल नक्की लक्षात आहे कारण लगेच २/३ महिन्यात सिध्दांती (माझी जवळची मैत्रीण नंदिनी आत्मसिद्ध) ने,'सावित्री' हे पु.शि.रेगे यांचं पुस्तक हातात ठेवत, 'हे पुस्तक वाच.तुला आवडेल.'असं म्हटल्याचे लक्ख आठवतंय. सीगल हे बाख चं पुस्तक देखील नंदिनीनेच वाचायला दिल होतं. पूर्ण वाचलेलं ते माझं पाहिलं इंग्लिश पुस्तक.