तुकोबा

तो बाप आहे !

तो बाप आहे — तुमचा, माझा... आपल्या सार्‍यांचाच !
आधी देहूग्रामी होता काही काळ, पण आता मात्र पार विश्वात्मक झालाय !

काही जण त्याला लांबूनच "बाप" म्हणून नमस्कार करुन सटकतात.
बाप गालात हसत असतो.

काही जण वाचायला जातात त्याचे अभंग — काय सांगून गेलाय हा, बघूया तरी !
अभंग वाचता वाचता आपल्या मनातील सोयिस्कर लेबले त्याला लावतात... रुढींवर घणाघाती घाव घालणारा समाजसुधारक कवि, तर कोणी म्हणे विद्रोही कवि, तर कोणी काय, कोणी काय.
बाप गालात हसत असतो !

तू तो आमुचा सांगात

भंडार्‍याच्या माथ्यावर
नाम घेत बैसे तुका
त्याचे एकतानपण
विठू निरखे कौतुका

नाम घेता तुकयाची
मावळली देहबुद्धी
नाम, विठू आणि तुका
एकरुप हो त्रिशुद्धी

विठ्ठलासी मोठा घोर
कैसे सांभाळावे यासी
स्वये बैसोनी दुकानी
चालवितो संसारासी

आवलीसी कळेना हे
बैसे दुकानी हे कोण
विक्री बहु होत तेथ
सारे वाटे विलक्षण

बुवा येती सांजच्याला
पुसे आवली तयाला
कोण गडी हो ठेविला
काही कळेना मजला

एक लेश विठ्ठलाचा

गाथा अभ्यासिता जरी
हाता न ये ती विरक्ती
तरी समजून घ्यावे
प्रेम प्रपंचाचे प्रति

अभंगाने हेलावून
नाही जात भारावून
तरी चरणी तुक्याच्या
दिले नाहीच झोकून

एक लेश विठ्ठलाचा
जरी नये ह्रदयात
तरी व्यर्थ सारे होई
कथा किर्तनी रमत

तुका आकाशाएवढा
नको आपुली प्रशस्ती
पाया लागोनीया मागू
भाव दृढ तुक्या (हरी) प्रती

मायबाप देहूमाजी

मायबाप देहूमाजी
राहतसे निश्चळसा
ढुशा तान्हेल्याच्या साहे
सोडी पान्हा अमृतसा

गाथेमाजी फावतसे
निर्मळसा कवडसा
अंतरात अवचित
प्रेमकोंब लसलसा

इंद्रायणी डोहामधे
संथपाणी काळेशार
येई अविरत कानी
गोड वीणेचा झंकार

गगनात निळ्याशार
बिंब उमटे का त्याचे
अनंतशा अवकाशा
पिसे लागले तुक्याचे

पिसे....वेड

......शशांक

विठू कृपा भागिरथी

सरसर धारावाणी
भाव वर्षाव गाथेत
डोह इंद्रायणी शिरी
दिमाखाने मिरवत

शब्द अमृती न्हाऊनी
मना संजीवनी देत
कधी रपाटा पाठीत
हसू गालात खेळत

अभंगांनी खुळावोनी
धरी मौन वेद चारी
लोकामुखी वसोनिया
गाथा आकाशा बाहेरी

विठू कृपा भागीरथी
तुका झेली अवलिळे
देव मिरवी कौतुके
हार तुळशी झळाळे
.............................
अवलिळे.... सहज , लीलया

..............................

तू चि गा विठ्ठल....

गाथेमाजि स्वये । ठायी ठायी देखा । नित्य पाठीराखा । दीनबंधू ।।

शब्दाशब्दांतून । जागवी साधका । हात देसी निका (चांगला, सुयोग्य ) । भाविकांसी ।।

सगुण निर्गुण । आम्हा विलक्षण । दाविसी तू खूण । नेमकीचि ।।

वैराग्याचे फळ । भक्ति भाव प्रेम । दान अनुपम । काय वर्णू ।।

वैकुंठीचा राणा । अवतरे शब्दी । सकळही सिद्धी । पावलीसे । (प्राप्त झाली) ।।

नसे थोर काही । आम्हालागी अन्य । मायबाप धन्य । तूंचि आम्हा ।।

तूंचि गा विठ्ठल । प्रेमचि केवळ । सोयरा सकळ । जिवलग ।।

नाम घेता तुकोबांचे ।।

नाम घेता तुकोबांचे । ह्रदी रुजतसे साचे । बीज भक्ती वैराग्याचे । कैसे देणे तुकयाचे ।।१||

फिका वाटतो संसार । मुखी येते नित्य थोर । एक विठ्ठल नामाचे । कैसे देणे तुकयाचे ।।२॥

अास अंतरी जागते । ओढ विठूची लागते । अाम्ही भाग्याचे भाग्याचे । कैसे देणे तुकयाचे ।।३॥

ओढ लागतसे मना । कुणी भेटवा सज्जना । संगे गजर नामाचे । कैसे देणे तुकयाचे ।।४॥

गाथा ह्रदया निववी । हाता धरोनी चालवी । पिसे लागे अभंगांचे । कैसे देणे तुकयाचे ।।५॥

पुरे जाहला लौकिक । नसे मुक्तिचे कौतिक । द्यावे भातुके प्रेमाचे । माथा नमवूनी साचे ।।६॥

आम्ही वैकुंठवासी | आलो याचि कारणासी .........

नुकत्याच तुकोबांच्या आणि माऊलींच्या पालख्या पुणे मुक्कामी आल्या होत्या तेव्हाचा प्रसंग. संभाजी पुलावरुन बुवांची पालखी येण्याचा अवकाश - कुठल्याशा लाऊडस्पीकरवरुन मोठ्ठा जयजयकार झाला - संतश्रेष्ठ जगद्गुरु तुकाराम महाराजकी जय ....
आणि बुवांचा एक जोरकस अभंग मनात तरारून उठला ...

आम्ही वैकुंठवासी | आलो याचि कारणासी | बोलिले जे ऋषि | साच भावे वर्ताया |
झाडू संतांचे मारग | आडरानी भरले जग | उच्छिष्टाचा भाग | शेष उरला तो सेवू |
अर्थे लोपली पुराणे | नाश केला शब्दज्ञाने | विषयलोभी मने | साधने बुडविली |

अवघे सावळ

उतरले पूर्ण | तुकोबा जीवन | यथार्थ दर्शन | गाथेमाजी ||

चिंतनी मननी | भक्तांसी तुकोबा | नवल विठोबा | करीतसे ||

अभंग तुक्याचे | निरखी विठ्ठल | मनी कुतुहल | फार दाटे ||

कैसी ही आगळी | भक्तिची माधुरी | शब्दी खरोखरी | सामावेना ||

मिटूनी नयन | बैसे स्वस्थचित्त | श्रीहरि एकांत | भोगतसे ||

तुकोबा तुकोबा | गजर अंतरी | आनंद सागरी | देव बुडे ||

विठ्ठल का तुका | तुका कि विठ्ठल | अवघे सावळ | एकरुप ||

संतांचे उपकार

भक्तासाठी देव | होतसे प्रगट | येरा तो अदृष्ट | आकळेना ||

भाव ऐसा थोर | देवापायी नित्य | जीवभाव सत्य | लुप्त होई ||

आठविता चित्ती | एकमात्र हरि | लौकिक विसरी | पूर्णपणे ||

वेड लागे देवा | भक्ताचेच पूर्ण | सांडिले निर्गुण | अरुपत्व ||

ठाकतसे उभा | भक्ताचे ह्रदयी | निर्गुण सामायी | सगुणत्वे ||

आकळावे वाटे | कोणासी श्रीहरि | अभंग उच्चारी | सप्रेमाने ||

ज्ञानेश्वरी गाथा | मनन - चिंतन | स्वये नारायण | दृष्य होई ||