संस्कृती

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

चौथी माळ

या दिवसात देवीची आराधना ही पूजाअर्चा, अखंड नंदादीप, उपवास या मुळे उत्साहाचाच आणि उमेदीचा जणू काळ असतो. उपवास करणे हा उपासनेचाच एक भाग असतो. फक्त शरीराला हानिकारक न होता, यामुळे आपल्याला मानसिक बळ मिळावे हाच शुद्ध हेतू असतो.

आजची आपली माळ ही अश्याच आपल्या लाडक्या “आत्यासाठी”. लहानपणी वडील रागावल्यावर आई त्यांच्यासमोर फार बोलू शकत नसायची. पण ही आपली लाडकी आत्या आपल्या मदतीला कायमच धावून यायची. तिचे आपल्याला पाठीशी घालणे आणि आपले डोळे पुसणे हा आधार मनाला खूप सुखावून जायचा.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

तिसरी माळ

देवीचे अंतकरण कायमच आपल्या भक्तांसाठी प्रेमाने ओथंबलेले असते. माय, माऊली, जगत्जननी ही तिची संबोधने तंतोतंत आहेत. आजची ही आपली तिसरी माळ आपल्या मावशीसाठी आहे.

आपल्या लहानपणी आजोळी आपले सगळ्यात जास्त लाड मावशी व मामानी केलेले असतात. “माय मरो आणि मावशी जगो” या मागे एकच भावना असते की, आईच्या ममतेने आपले कोडकौतुक करणारी आपली हक्काची मावशीच असते. आपले सर्व हट्ट पुरवण्यात तिला कमालीचा आनंद असतो. आपले वय जसे जसे वाढत जाते तसेतसे ही मावशी आपली घट्ट मैत्रिणच होऊन जाते. अगदी कायमचीच जणू अट्टिगट्टी असते.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

दुसरी माळ : दुधावरची साय

मायमाऊलीचे आपल्या सगळ्याच लेकारांवर सारखेच प्रेम असते. तसेच आपल्या आज्जीचा पण सर्व नातवंडांवर पण तेव्हडाच जीव असतो. दुधावरची साय तशी आज्जीची माय म्हणतात ते अगदी खरे आहे. आपली दुसरी माळ ही आपल्या आज्जी साठीच.

प्रेम, माया, ममता यांनी ओतप्रोत भरलेली प्रेमळ नजर आपल्याला किती काय सांगून जाते. तिच्या मायेच्या बटाव्यात किती गप्पा, गोष्टीं, गुपितांचा जणू खजिनाच असतो आपल्या प्रत्येकाचा. तिचा सुरुकुतलेला हात पाठीवरून फिरताना जगातला मोठा पुरस्कार मिळाल्याचा आनंद असतो.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

पहिलि माळ

नवरात्रीचे नऊ दिवस हे देवीच्या प्रती असलेला प्रेमाचा झराच जणू अखंड स्त्रवत असतो. चैतन्य, उत्साह, प्रेम, माया ओसंडून वाहत असते. देवीची लोभस रुपे डोळ्यात किती आणि कशी साठवून घ्यायची हीच रुखरुख असते.

नवरात्र म्हणजे नऊ रात्री. नऊ ह्या अंकाला विशिष्ट आध्यात्मिक संकेत तर आहेतच. पण त्याचबरोबर, घटाभोवती पेरली जाणारी नऊ धान्य, दुर्गेचे नऊ अवतार, महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध नऊ देवस्थाने, नवरात्रीचे नऊ रंग, नऊ रत्न, नऊ प्रकारची दाने, नवविध भक्तीचे नऊ प्रकार, मानवी मनाचे नऊ गुणधर्म व शरीराच्या नऊ अवस्था.

आपले वेद आणि प्राचीन ज्ञान संपूर्ण थोतांड आहे ? आणि आधुनिक विज्ञान परिपूर्ण आहे ?

सदरील लेखात आपण विज्ञान आणि वैज्ञानिक आणि त्यांचे शास्त्रीय दृष्टीकोन याचा उहापोह केला आहे. ठीक आहे. विज्ञानात वैज्ञानिक निसर्ग नियमाना जाणून घेण्यासाठी प्रश्न विचारतो, उत्तरे शोधतो. तर्कावर आधारित सिद्धांत मांडतो. ते गणितीय पद्धत वापरून सिद्ध करतो हि सगळी तार्किक दृष्टी आहे. आपला हा सुद्धा दावा आहे कि मानवाने ३०० वर्षात अफाट प्रगती केलेली आहे.

मुंबई २०१८ गणेशोत्सव : बाप्पांना निरोप. सर्व प्रकाशचित्रे : श्री हेमेन खत्री. ही प्रकाशचित्रे त्यांच्याच विनंतीवरून आणि पूर्व परवानगी नंतर प्रकाशीत केली आहेत.
बाप्पांचे फोटो आपण पाहतोच. पण निरोप देणार्‍या भक्तांच्याही चेहर्‍यावरचे भाग पाहण्यासारखे असतात.

मुंबईतल्या २०१८ गणेशोत्सवातली काही प्रकाशचित्रे. सर्व प्रकाशचित्रे : श्री हेमेन खत्री. ही प्रकाशचित्रे त्यांच्याच विनंतीवरून आणि पूर्व परवानगी नंतर प्रकाशीत केली आहेत.

मुंबईचा सम्राट, खेतवाडी ६ वी गल्ली.

गझदर स्ट्रीट, चिरा बाझार

पार्थिवगणेश म्हणजे पृथ्वीपासून-मातीपासून केलेला गणपती. हा तात्त्विक अर्थाने त्यांनाच आवश्यक ठरेल जे पार्थिव गणेश(हे पुरुषांनि करावयाचे) व्रत करतील..जे फक्त दिड दिवसाचेच असते. सध्या घरोघरी ते गणपती मंडळात चालतो तो गणेशोत्सव! टिळकांनी त्याकाळची गरज म्हणून चालू केलेला! ती वर्तमानकाळचीही गरज असली तर असू दे . आमची तक्रार नाहीच.फक्त गणपती मातीचा असावा की नाही? ही चर्चा या तात्त्विकतेमुळे गैरलागू होऊन बसते, हे ध्यानात घ्यावे. म्हणजेच ज्याला जो हवा तो गणपती हवे तितके दिवस बसवू द्यावा. किती दिवस बसवावा ? असा विचार केला तर धर्मशास्त्रानुसार ते पार्थिवगणेश व्रत असल्याने त्याची मुदत दीड दिवसच आहे.

मला भारतापासून दूर आता १०-१२ वर्ष झालीयेत. इथल्या चालीरीती आता अंगवळणी पडू बघतायेत. खाण्यापिण्याच्या सवयी, कपडे, महिलांचे दागदागिने बरंच काही बदललंय. सणावाराला सोडलं तर इतर दिवशी महाराष्ट्रीयन पोशाख कपाटाबाहेर येत नाही. पण ही झाली इथली गरज. रोम मध्ये रोमन सारखं वागायला हवं अगदी मान्य आहे. विदेशातील संस्कृती प्रमाणे आपल्याला थोडं बदलावं लागणार, ऑफिसात जाता-येतानाचे शिष्टाचार पाळावेच लागणार.