संस्कृती

महाराष्ट्रात वेगवेगळे सण वेगवेगळ्या प्रदेशात थोड्याफार फरकाने साजरे होतात. महाराष्ट्रात इतरत्र साजरा होणारा भोंडला, हादगा विदर्भात भुलाबाई च्या रूपात साजरा होतो.
भुलाबाई म्हणजे देवी पार्वती. एका आख्यायिकेनुसार पार्वती कडून सारीपाटात सर्वकाही हरल्यावर शंकर कैलास सोडून रूसुन निघून जातात. शंकराला परत आणायला पार्वती भिल्लीणीचे रूप घेते. ती नृत्य करून शंकराला प्रसन्न करून घेते.
शंकर पार्वतीच्या रूपाला भुलले म्हणून त्यांना भुलोबा किंवा भुलोजी राणा म्हणतात. तर पार्वतीला भुलाबाई म्हणतात.

बळी
~~~~~~

आज ना कसली अमावस्या होती ना कुठली पौर्णिमा... तरीही गावाबाहेरच्या त्या कामना देवीच्या गाभाऱ्यात आज तूफ़ान गर्दी जमली होती. त्याला कारणही तसे ख़ास घडले होते. दोन रात्रीपूर्वी रक्तकांचनेला स्वप्न दृष्टांतात देवीने आज रात्रीच्या तिसऱ्या प्रहराच्या उत्तरार्धात सर्व भोग स्विकारण्यासाठी प्रगट होणार हे स्वमुखेच सांगितले होते.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ नववी

“आरती ओवाळिते जय अंबे माते
विनम्र भावे सारे तुजला नमिते
करवीरक्ष्रेत्री तुजे वास्तव्य असते
तुझ्या दर्शनी शांति लाभत असे”

आजच्या महानवमीला नवदिवसाचे पारणे संपते. होमहवनात षडरिपुंचा त्यागच जणू नैवेद्य म्हणून अर्पण केला जातो. मातेची साग्रसंगीत षोड्शोपाचारे पूजा होणे हीच आजच्या माळेची सदिच्छा असते. कारण आजची माळ ही आपल्या लाडक्या लेकीसाठी असते. तिच्या आवडीनिवडीसाठी प्रत्येक आई कायमच आपल्या मनाला मुरड घालून आपली लेक आनंदी कशी राहील हेच बघत असते.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ आठवी

“अंबे तुळजापूरवासीनी माते भंडासुर मर्दिनी
दुर्गे निशुंभनिर्दालनी भवानी महिषासुरमर्दिनी”

आजचे पूजन हे दुर्गेचे. दुर्गाष्टमीला या जगतजननीचे पूजन करण्यासारखे दुसरे सुख नाही. तिच्या सान्निध्यात राहून सदैव तिच्या सेवेत रहाण्याचे आंतरिक समाधान शब्दातीत असते.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ सातवी

“आई भवानी तुझ्या कृपेने तारसी भक्ताला
अगाध महिमा तुझा माऊली वारी संकटाला
आई कृपा करी माझ्यावरी, जागवते रात्र सारी
आज गोंधळला येवी, अंबे गोंधळाला ये ||”

आजचा दिवस हा महालक्ष्मीपूजनाचा. लक्ष्मीमातेचा आपल्या आयुष्यात सदैव वास असावा हीच प्रत्येक माणसाची इच्छा असते. त्यासाठी ती प्रसन्न कशी राहील या साठी आपण कायमच प्रयत्नशील असतो.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ सहावी

नवरात्रात जगतजननीचे रोज एक वेगळेच रूप असते. आजचा मान सरस्वतीपूजनाचा. माणसाला आयुष्यात जर देवी सरस्वती प्रसन्न झाली तर लक्ष्मीचा पण सहवास लाभणारच हे एक समीकरण असते.

एक स्त्री शिकली तर तो पूर्ण परिवार शिक्षित असतो. यासाठी मानवी रूपातील सरस्वती सावित्रीबाई फुले, रमाबाई रानडे यांची थोरवी अपरंपार आहे.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ पाचवी

शारदीय नवरात्रात आदिशक्तीची आराधना करणे व तिला आपली सुखदु:खे सांगणे व मन रिते करणे ह्यासारखे दुसरे समाधान नसते.

आजच्या दिवसाची माळ ही आपल्या लाडक्या बहिणीसाठी आहे. बहीण लहान असो वा मोठी असो त्याने नात्यात काहीच फरक पडत नाही. आपली सुखदु:खे कायमच सांगायला एक हक्काचे माणूस असते. लहानपणापासूनची कितीतरी गुपिते ह्या नात्यात दडलेली असतात. वयानुसार त्या त्या वयात येणारे अनुभव, संकटे ह्या साठीचा हक्काचा आधार व योग्य मार्गदर्शन मिळेल याची कायमची खात्री असते.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

चौथी माळ

या दिवसात देवीची आराधना ही पूजाअर्चा, अखंड नंदादीप, उपवास या मुळे उत्साहाचाच आणि उमेदीचा जणू काळ असतो. उपवास करणे हा उपासनेचाच एक भाग असतो. फक्त शरीराला हानिकारक न होता, यामुळे आपल्याला मानसिक बळ मिळावे हाच शुद्ध हेतू असतो.

आजची आपली माळ ही अश्याच आपल्या लाडक्या “आत्यासाठी”. लहानपणी वडील रागावल्यावर आई त्यांच्यासमोर फार बोलू शकत नसायची. पण ही आपली लाडकी आत्या आपल्या मदतीला कायमच धावून यायची. तिचे आपल्याला पाठीशी घालणे आणि आपले डोळे पुसणे हा आधार मनाला खूप सुखावून जायचा.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

तिसरी माळ

देवीचे अंतकरण कायमच आपल्या भक्तांसाठी प्रेमाने ओथंबलेले असते. माय, माऊली, जगत्जननी ही तिची संबोधने तंतोतंत आहेत. आजची ही आपली तिसरी माळ आपल्या मावशीसाठी आहे.

आपल्या लहानपणी आजोळी आपले सगळ्यात जास्त लाड मावशी व मामानी केलेले असतात. “माय मरो आणि मावशी जगो” या मागे एकच भावना असते की, आईच्या ममतेने आपले कोडकौतुक करणारी आपली हक्काची मावशीच असते. आपले सर्व हट्ट पुरवण्यात तिला कमालीचा आनंद असतो. आपले वय जसे जसे वाढत जाते तसेतसे ही मावशी आपली घट्ट मैत्रिणच होऊन जाते. अगदी कायमचीच जणू अट्टिगट्टी असते.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

दुसरी माळ : दुधावरची साय

मायमाऊलीचे आपल्या सगळ्याच लेकारांवर सारखेच प्रेम असते. तसेच आपल्या आज्जीचा पण सर्व नातवंडांवर पण तेव्हडाच जीव असतो. दुधावरची साय तशी आज्जीची माय म्हणतात ते अगदी खरे आहे. आपली दुसरी माळ ही आपल्या आज्जी साठीच.

प्रेम, माया, ममता यांनी ओतप्रोत भरलेली प्रेमळ नजर आपल्याला किती काय सांगून जाते. तिच्या मायेच्या बटाव्यात किती गप्पा, गोष्टीं, गुपितांचा जणू खजिनाच असतो आपल्या प्रत्येकाचा. तिचा सुरुकुतलेला हात पाठीवरून फिरताना जगातला मोठा पुरस्कार मिळाल्याचा आनंद असतो.