बागकाम

रोजच्या रोज आपण जो कचरा निर्माण करतो त्याच काही अंशी प्रमाण कमी केलं किंवा तयार झालेला कचरा परत वापरता आला तरी खऱ्या अर्थी पर्यावरणाची किंचित काळजी आहे असं म्हणू शकतो. अशा बऱ्याच व्यक्ती आहेत ज्या पर्यावरणासाठी बरच काही करत आहेत. ज्यांचा (मी) या गोष्टींमध्ये हातभार नाही त्यांनी आपल्या घरापासून सुरुवात केली तरी खूप आहे. घरी छोटीशी बाग किंवा ५-६ कुंड्या जरी असतील तरी त्या झाडांसाठी लागणार कंपोस्ट घरी बनवताना ओल्या कचऱ्याचा वापर होतो. कोरडा कचराही थोड्याफार प्रमाणात परत वापरात आणला जाउ शकतो. प्लास्टिक पिशव्यांचा ऐवजी कापडी पिशव्या वापरल्याने plastic waste तयार होत नाही.

बाल्कनी गार्डन किंवा किचनच्या खिडकीजवळ म्हणजेच कमी जागेत लावण्यासाठी परिपूर्ण अशी गोष्ट म्हणजे microgreens (मायक्रोग्रींन्स). सर्वात सोप्पे, जलद आणि तेवढेच पोषकही.

घरी एखाद फुलझाड आणायचं म्हटलं की पहिल्यांदा आपली नजर गुलाब, जास्वंद, जाई-जुई या मोहक, सुवासिक आणि तितकच वाढवण्यास कठीण फुलझाडांवर जाते. कठीण कारण त्यांची बरीच काळजी घ्यावी लागते. सदाफुली हे एक अस फुलझाड आहे जे सुंदर व मोहक आहे अपवाद सुवासिकता.परंतु तरीही सदाफुली "पहिल्या १०" च्या यादीत येत नाही.

बागकामासाठी साहित्य, वस्तूंची खरेदी करणे (कुंडी, माती, रोपटी, खत) हे कपडे खरेदी करण्यासारख आहे. जेवढ्या वस्तू घ्याव्या तेवढ्या कमीच. त्यामुळे कुठेतरी बजेट ठरवावं लागतं. आणि हा खर्च काही अंशी कमी करण्यासाठी पर्यायी साधनं/ वस्तू आपल्या घरीच उपलब्ध असतात.
"चहा पावडर" हा अनेक पर्यायांपैकी एक पर्याय आहे

कोरोना काळात समर आला आहे आणि घरात एक पाळीव प्राणी असावा असे वाटू लागले आहे .
दर वर्षी समर सिक्स फ्लॅग चा सिझन पास घेऊन आरामात निघायचा सध्या तर बच्चे कंपनी ला बाहेर पार्क्स मध्ये घेऊन देखील जाता येत नाही आहे . बॅकयार्ड मध्ये झोका आणि स्लाईड चा आता त्यांना कंटाळा आला आहे .
कुत्रा पाळावा कि मांजर याबाबत निर्णय होत नाही आहे .
घराला फ्रंट आणि बॅकयार्ड आहे काही झाडे आहेत त्यामुळे मांजर मजेत राहील असे वाटत आहे . कुत्र्याला रोज फिरायला घेऊन जाणे गरजेचे असते का? कारण ते कितपत जमेल सांगता येत नाही . लहान मुलांना मांजर किंवा कुत्रा त्रास देईल का ?
घरात घाण कमी कोण करेल ?

बागकाम करताना एक स्वभावगुण असणं विशेष महत्त्वाचं आहे. तो स्वभावगुण म्हणजे संयम. बी लावल्यापासुनचा फळं-फूलं येईपर्यंतचा प्रवास हा खूप लांब असतो. म्हणूनच म्हणतात वाटतं, "सब्र का फल- फुल मीठा और खुबसुरत होता है|"
पण हा गुण सगळ्यांमध्ये नसतो. Slow train पेक्षा fast train ला प्राधान्य देणाऱ्या मला वाट बघण खूप कठीण जातं. परंतु, चांगली बातमी ही आहे की, काही फळझाड,फुलझाड, herb, असे आहेत जे आपण ३० दिवसात harvest करू शकतो. त्यापैकी माझ्या आवडीच्या ३ वनस्पती :

आपल्या वाढीसाठी, निरोगी व सुदृढ राहण्यासाठी जशी प्रथिने, जीवनसत्वे, इत्यादींची आवश्यकता असते त्याच प्रकारे झाडांनाही वाढीसाठी, रोगांशी लढा देण्यासाठी जीवनसत्वे, minerals, इत्यादींची गरज असते. जे त्यांना खतापासून मिळतं. त्यालाच आपण "झाडांचा खाऊ" म्हणू. खतांच्या बराच प्रकारांमधील एक प्रकार म्हणजे "कंपोस्ट". कंपोस्ट आपण घरच्या घरी, घरात असणाऱ्या टाकाऊ वस्तूंपासून बनवू शकतो.

घरच्या घरी आपण लावलेल्या भाज्या बनवून खाण्यात खरंच एक प्रकारचं समाधान असतं.
माझ्यासारखे बरेच जण असतील जे फ्लॅटमध्ये राहतात त्यामुळे किचन गार्डनिंग मध्ये बऱ्याच मर्यादा येतात. आणि त्यातही नोकरी, इतर कामे करून बागकाम करणे म्हणजे अजून कठीण गोष्ट. पण काही भाज्या अशा आहे ज्या आपण कुंडीत लावू शकतो म्हणजेच ज्या बाल्कनी आणि विंडो ग्रिलच्या कमी जागेसाठी उत्तम आहेत. त्यातील एक पालेभाजी म्हणजे 'पालक'.

वनस्पतींमधला सुंदर आणि आकर्षक प्रकार म्हणजे वेली.
वेली म्हणजे ज्या वनस्पती कोणत्याही गोष्टीचा आधार घेऊन वाढतात म्हणजेच त्यांचे खोड किंवा फांद्या मजबूत नसल्यामुळे त्या स्वबळावर वाढू शकत नाही आणि त्यांच्या याच वैशिष्ट्यामुळे आपण त्यांना ज्या जागी लावू त्या जागेला सुंदर बनवण्याचे काम नक्कीच त्या करतात.
आपण वेली हव्या त्या दिशेला वाढवु शकतो म्हणजेच उभ्या दिशेने (vertical travel) आणि आडव्या दिशेने (horizontal travel).

हिंदू संस्कृतीमध्ये, वास्तुशास्त्रात आणि आयुर्वेदात तुळशीला फार महत्त्व आहे. तुळस संपत्ती, आरोग्य आणि सकारात्मक ऊर्जेच प्रतीक आहे. एखाद्या नवीन घरी आपण गेलो आणि आपल्याला तुळशीचं छोटंसं का होईना रोपटं दिसलं की सकारात्मक ऊर्जेचा (क्षणिक का होईना) अनुभव येतो.
जुन्या धाटणीच्या घरात, गावी अंगणात तुळशी वृंदावन असतं. हल्ली इमारतींमध्ये अंगणच नसतं. परंतु, तरीही आपण बाल्कनीमध्ये, खिडकीत तुळशीचं रोपटं नक्कीच लावू शकतो. तुळस indoor plant म्हणूनही लावू शकतो म्हणजेच बेडरूम किंवा living room मध्ये तुळशीचं रोपटं लावू शकतो.