विज्ञान

स्वयंपाकघर म्हणजे आपल्या घराचा केंद्रबिंदूच जणू! घरात प्रत्येकाच्या स्वतंत्र खोल्या असल्या तरी सर्व कुटुंबाला एकत्र ठेवणारे हे स्वयंपाकघर, अनेक शास्त्रीय प्रयोग घडवणारी प्रयोगशाळा असते हे सांगितले तर कदाचित आश्चर्य वाटेल. पण इथे आपल्या सुगरणी आणि बल्लवाचार्य रोज वेगवेगळे शास्त्रीय प्रयोग हसतखेळत सहजतेने करत असतात. दुसऱ्या शब्दात सांगायचे झाले तर स्वयंपाक करताना ज्या प्रक्रिया घडतात त्या प्रत्येकामागे एक ठोस शास्त्रीय आधार असतो. हे नक्की कसे? त्याबद्दल आज आपण येथे तुम्हा सर्वांच्या प्रतिसादांमधून जाणून घेऊ.

१५ ऑगस्ट १९७७.

बिग इअर रेडिओ दुर्बीनीच्या व परग्रहवासीय शोधमोहीमेच्या इतिहासातील एक महत्वाचा दिवस. ओहियो स्टेट युनिवर्सिटीमधे ही बिग इअर दुर्बीन १९६३ ते १९९८ या काळात कार्यरत होती. कोलंबस, ओहियो, अमेरीका इथे पर्किन्स ऑब्झरवेटरीच्या प्रांगणात असलेल्या या दुर्बीनिचे मुख्य काम परग्रहवासीयांकडुन आलेल्या रेडिओ संदेशांवर लक्ष ठेवणे असे होते. १५ ऑगस्ट १९७७ या दिवशी ०२:१६ UTC वाजता बिग इअर रेडिओ दुर्बीनिला एक नेहमीपेक्षा वेगळा रेडिओ सिग्नल मिळाला.

तुम्हा निष्पापांचं असंच असतं (चिमणी)

कसे तुम्ही मख्ख बाई
संसाराची कशी फिकीरच नाही

त्या दृष्ट काकाने पळविले छकुल्याला
तुम्हास कशी चिंता नाही

चिवचिव चिवचिव करशील किती
धावपळ ओरड करशील किती

बछडा तुझा गं मिळणार नाही
कारण काय तुला कळणार नाही

तुम्हा निष्पापांचं असंच असतं...
कसेही रहा, कुणी वाली नसतं

पहा ती चिऊताई धावून धावून
बसलीय शून्यात नजर लावून !

(१९९१)

उलूक महात्म्य

तीक्ष्ण डोळे, तीक्ष्ण कान, करू किती हेवा
मूषक-शत्रू जागतो, घेतो उंदरांचा मागोवा !

अनुकुचीदार नख्या, कापसासारखे पंख
उड्डाण भारी विनआवाज, उंदरांचा रंक !

घेई विश्रांती दिवसभर, ढोलीत, कडे कपारीत
खरेतर शिलेदार निशाचर, नसे दिवाभीत !

उंदरांची फौज करे पिकांचे नुकसान
धान्य जाई बिळात, शेतकऱ्यांचे अवसान!

म्हटले घुबड की वळते आमची बोबडी
विज्ञान युगातही जनता आमची भाबडी !

इंग्रजी कथांमध्ये असते ‘वाईज आउल’
आम्हास मात्र नको असते घुबडाची चाहूल !

मोनार्क फुलपाखरांच्या स्थलांतराचे गुपित

राज्य फुलपाखराच्या निमित्ताने

मटमट्या (पिंगळा घुबड)

करतो विदुषकी चाळे
मान त्याची सर्वत्र वळे

मोठमोठे बटबटीत डोळे
वाकुल्या दाखवितो बळे

सांजवेळी बाहेर पडतो
मटमट्या आम्हाला बघतो

गिचीडमिचीड कर्कश बोलतो
रात्रीची घोषणा करतो

लक्ष्मिचे वाहन असे तो
तिन्ही लोकीची सफर घडवीतो

शेतकऱ्यांचा खरा दोस्त
किडे-उंदरांना करतो फस्त

धरणीवरती बहू प्रजाती
प्रसार सर्वत्र भूलोकी

फुलपाखराची ‘पोस्टमन’ गिरी

पक्ष्यांचे स्वआरोग्यरक्षण

मला नेहमी पडत असलेला प्रश्न म्हणजे पक्ष्यांना स्वतःच्या आरोग्याची काळजी घेतात काय? घेऊ शकतात काय? आता मात्र मी खात्रीने सांगू शकतो की सर्व प्राणी स्वतःच्या आरोग्याची निश्चितच काळजी घेतात. त्याकरिता ते शरीराची योग्य निगा राखतात. निगा रखणार्‍या सजीवांमध्ये विशेष करून पक्ष्यांचा उल्लेख करावा लागेल. कारण पक्षी स्वतःच्या शरीराची, त्यातही विशेषतः पिसांची खूप काळजी घेताना दिसतात. पिसांचे स्वास्थ्य जर बिघडले तर पक्षी उडू शकणार नाही आणि लवकरच शिकार्‍यांना बळी पडेल. तसेच काही पक्षी तर औषधी वनस्पतींचा सुद्धा आपल्या दैनंदिन जीवनात उपयोग करून घेतात.