कादंबरी

दुसया दिवशी दुपारी दोन वाजता अथक प्रयत्नांनंतर भाऊ अतिशय शांत झालेले होते. आपली सद्दी संपली आहे किंवा संपायला आली आहे असे विचार सर्वप्रथम त्यांनी झटकले. सकारात्मक पद्धतीने विचार करत त्यांनी हाताशी असलेल्या व हातातून गेलेल्या गोष्टींची मोजदाद केली. खरं पाहायला गेलं तर हातातून काहीच गेलेलं नव्हतं! उपप्रमुखपद मिळाले नाही याचा अर्थ ते हातातून गेलेले नव्हते. ते फ़क्त मिळाले नव्हते. ते मिळाले नसल्याची अनंत कारणे असू शकत होती. तसेच, ते मीनाला मिळण्याचीही अनेक कारणे असू शकत होती. मीनाचा आमदारांशी संबंध कसा आला असेल व तोही आपण केलेल्या बलात्कारानंतर याचा विचार ते करत होते.

आजवर मीना रात्री अकराच्या सुमारास घरी पोचल्याचा प्रकार फ़क्त दोनदाच झाला होता. पण शोभा, मीनाची मैत्रिण, धावत धावत सकाळी सव्वा सहाला मीनाकडे येण्याचा प्रकार पहिल्यांदाच घडत होता.

तिचा आवेश बघूनच आई हादरली होती. आपल्या मुलीने काहीतरी भयानक करून ठेवले आहे किंवा शोभाकडे तरी काहीतरी भयानक झाले आहे हे ती समजली.

त्यात आणखीन मीना सकाळी साडे पाच वाजताच उठून आवरू लागली होती.

शोभाने हातातील पेपर मीनाच्या आईकडे दिला.

पहिल्याच पानावरील खालील अर्ध्या भागात मीनाचा आमदार, बर्गेबाई, भाऊ, सुंदरमल व काका म्हस्के यांच्याबरोबर फ़ोटो होता अन बातमीचे शीर्षक होते...

ढेबे सभागृह माणसांनी भरल्याचा फ़ोन साहेबांना गेला तेव्हा साहेब गाडीत बसतच होते. सहाय्यक पुढे बसला होता. साहेब सोलापुरच्या रस्त्यांचे निरिक्षण करत मग्रूर तोंडाने बसलेले होते. पुढे एक आवाज करणारी गाडी आणि मागे एक व्हॆन इतकाच ताफ़ा यावेळेस आणला होता.

भाऊंनी आज स्वत:च गाडी ड्राईव्ह करायचे ठरवले होते. साहेबांसमोर ड्रायव्हर वगैरेचा थाट नको करायला या विचाराने.

पहिल्या चहापासून आईने वितंडवाद काढला होता. कुठे गेली होतीस, का गेली होतीस, इतका उशीर झाल्याची लाज वाटत नाही का, आपल्यावर काय प्रसंग गुदरलेले आहेत, त्याचे काहीच वाटत नाही का, हे उद्योग करायला सांगीतले कुणी, यापुढे घरात बसायचे, आता सगळं बंद! आईने नुसते तोंड सोडले होते. मीना तिच्या प्रश्नांची जुजबी उत्तरे देण्याशिवाय काहीही करत नव्हती. मीनाच्या या शांतपणामुळे तर आईने घर डोक्यावर घेतले होते. शेवटी अती झाले अन तिने मीनाच्या चक्क कानसुलात मारली व स्वत: रडायला लागली.

मीनाने तिला उठवले.

मीना - ऊठ आई. तुझ्या सगळ्या प्रश्नांची उत्तरे देते.

सोलापुरातील अत्रे दांपत्य दोन महिन्याच्या कालावधीत या ना त्या आजाराने परलोकवासी झाले त्या आधी शैलेशचे लग्न नुकतेच झाले होते. नव्या सुनेचे घरात दोन महिने प्रसन्न वास्तव्य बघून सासरे गेले अन त्यांच्यापाठॊपाठ सासूबाईही! शैलेशचा धाकटा भाऊ योगेशला पोरकेपणाची तीव्रपणे जाणीव व्हायची. दादा नव्या नवरीबरोबर निदान रमायचा तरी. योगेश अजून अठराच वर्षांचा होता अन सतत कुढायचा. रात्रभर आई बाबांच्या आठवणींनी व्याकुळ व्हायचा. वहिनी प्रेमळ होती. सासू सासरे गेल्याचे शल्य तिला फ़ार बोचत असे. आपले लग्न अपशकुनी समजले जाईल याची तिला धास्ती होती.

आम्ही पोचलो तेव्हा आत्याने तिथे जे कुणी होते त्यांना तिचा पाय नेमका कशाने मुरगळला आणि खरं तर तिला चालायची सवय आहेच पण नेमका बघा पाय मुरगळला वगैरे सांगायला सुरुवात केली होती. मी ऐकले न ऐकले करुन शाळेभोवती हिंडायला सुरुवात केली. शाळा रस्त्याला समांतर होती आणि रस्ता आणि शाळेच्यामध्ये छोटं पटांगण होतं. मधोमध एक झेंडावंदनाचा खांब होता. चार पायर्‍या चढून – ह्या पायर्‍यांवरच आत्या बसलेली होती - शाळेच्या इमारतीचा व्हरांडा होता आणि तीन वर्गांची दारं व्हरांड्यात उघडत होती. एकूण तीनच वर्ग होते.

आजची सकाळ मीना अन तिच्या आईसाठी नवे संकट घेऊन आली. केवळ अठ्ठेचाळीस तासात आणखीन एका प्रकाराला तोंड द्यायची वेळ आली होती. आता घराबाहेर पडले तरी आपल्यावर नजर असणार हे भय सतत राहणार होते. उठल्या उठल्याच दारातील पाकिटात पत्र मिळाले. ’तुझ्या हालचाली माह्यती हायत, त्या बंद कर, न्हाईतर मुडदा पडंल’!

संकटांना प्रत्यक्ष तोंड द्यायची वेळ येते तेव्हा स्त्रिया पुरुषांपेक्षा जास्त धीराने वागतात.

हे गृहीत सत्य झाल्याचे प्रत्यंतर एक स्त्री असूनही मीनाच्या आईला आले.

मीना - अं... मी मीना कातगडे..
अधिकारी - बोला?
मीना - मी काल ते लेटर नेले ना? ते चुकून फ़ाटले माझ्याहातून...
अधिकारी - कसले लेटर?
मीना - अपॊइंटमेंटचे... नर्स म्हणून...
अधिकारी - तुम्ही नेलेत?
मीना - म्हणजे... ते नंदन म्हणून आहेत ना त्यांनी नेले होते...
अधिकारी - नंदन? आम्ही कुठलेच लेटर दिले नाही...
मीना - सर माझ्या हातात होते काल लेटर... ते फ़ाटले चुकून.. म्हणून कॊपी घ्यायला आलीय..
अधिकारी - अहो सिस्टर... दोन महिन्यांपासून नियुक्त्याच बंद आहेत... लेटर कसे मिळेल?
मीना - अहो माझा इंटरव्हिव्ह झाला परवा इथे..
अधिकारी - कुणी घेतला?

विशाल लॊजच्या रूम नंबर २०३ मधे दुपारी मीना जेव्हा बेडवरून उठून स्वत:ला कपड्यात झाकू लागली तेव्हा उघडाबंब नंदन खिडकीतून बाहेर पाहात कोणत्यातरी स्वस्त सिगारेटचे झुरके मारण्यात गढलेला होता. मीनाच्या डोळ्यात एकाचवेळी लज्जा, अनुभवलेल्या सुखाची झाक अन काय करून बसलो ही पश्चात्तापाची भावना विलसत होती. ती आवरत असतानाच अचानक खोलीचे दार वाजले. नंदन ते उघडायला गेल्यावर ती बाथरूममधे गेली. आतून तिला काही संवाद अस्पष्ट ऐकू येत होते. पाच एक मिनिटांनी ती बाहेर आली तेव्हा नंदन शूज घालत होता. संपूर्ण खोली धुराने भरून गेली होती. एका कोपयात एक कधीच न चालणारा फ़ोन!

मी आणि धनंजय भोश्याच्या ओढ्याशी पोचलो तोपर्यंत दुपारचे बारा वाजले होते.