शब्दवेध व शब्दरंग (५)

हिंदी शब्द वाटतोय कई एक पासुन.
https://bruhadkosh.org/words?shodh=%E0%A4%95%E0%A5%88%E0%A4%95

इन्टरेस्टिंग! धन्यवाद.

क्यूंकी मराठीतभी कभी बहुत था >>

बहुत काय लिहिणे - मानव मामा, हेच का ते जुन्या पत्रा/बखरीतले वाक्य?

हो, आणि या व्यतिरिक्तही. वाक्य आठवत नाही, हे एक शोधून सापडले: "बहिर्जी नाईक म्हणोन मोठा शहाणा जासुदाचा नाईक तो बहुत हुशार चौकस ठेविला."

तसेच:
मागे बहुतांचे फेडीयले ऋण
राखावी बहुतांची अंतरे
दासबोधातही बहुत शब्द बहुत वेळा आहे.

बरोबर, मानव.
मला मोस्ट्ली असा अर्थ लावल्यावर पटकन अर्थ उमजला!!
बव्हंशी असाही एक शब्द प्रचलित आहे ना?

बहु + अंशी

“बहु” चर्चा बहुत आवडली.

झाले बहु... परंतु यासम हाच धागा

मस्त चर्चा.
नवीन शब्द माहीत झाले.
आई रोज रात्री डब्यात चतकोर भाकरी/ चपाती किंवा छोटी वाटी भात ठेवते. रात्री लक्ष्मी आली जेवायला तर. पण त्याला हा लक्ष्मीराखण शब्द आहे हे आता माहित झाले.

@ मानव, तुम्ही बखरीतील मराठी भाषेचा विषय काढलाच आहे तर इतक्यात एका बखरीत वाचलेले दोन शब्द इथे देतो. ते छान rhyme सुद्धा होत आहेत.

१} अश्रणी = अशरीरीनी वाणी / आकाशवाणी

२} संचणी = जमाव, गर्दी

विजरई म्हणजे पोर्तुगीजकालीन गव्हर्नर किंवा व्हाईसरॉय (Viceroy) या पदाचा मराठी उच्चार. पोर्तुगीज साम्राज्यात, विजरई हे गव्हर्नर-जनरल किंवा व्हाईसरॉय यांच्यासाठी वापरले जाणारे पद होते. ते त्या भागाचे सर्वात मोठे अधिकारी असायचे.
नेट वरून.

तो शब्द मला समग्र राजवाडे या संकेतस्थळावर घेऊन गेला.

तिथे व्युत्पत्तिकोष दिसला.
https://samagrarajwade.com/2017-11-18-09-42-25

हा शब्द AI ने शोधून दिला आहे!
भरत आभार, एक चांगला संदर्भ मिळाला.

भरत, खजिना शोधुन काढलात.

त्यातून:
बहुत [ प्रभूत = पहूत = वहूत = बहूत, बहुत ] अस्य लक्ष्मी रपि प्रभूता जाता (धर्मदत्तचरितम्) = त्याला द्रव्य हि बहुत जालें. या बहुत शब्दाचा बहु या संस्कृत शब्दाशीं कांहीं एक संबंध नाहीं. (भा. इ. १८३४)

संस्कृतमध्ये प्रभूत = पुष्कळ, भरपूर.

बहु-हू [सं. बहु < भू (= असणे )] पुष्कळ. {बहुगुणी,
बहुचक, बहुधा, बहुमत, बहुरंगी, बहुरूपी इ.}
अशी एक व्युत्पत्ति आहे. मागे प्र लावायची पण गरज बाही,

>>> गाडदी
म्हणजे गारदी का?

'छावा'च्या वेळी चिकवावर या शब्दाची चर्चा झाली होती - गारद, गारदीची.

विजरई- viceroy फार इंटरेस्टिंग वाटले.

हो, आठवते आहे. पण गाडदी हा पाठभेद वाचल्याचं आठवत नव्हतं.
धन्यवाद, कुमारसर!

अरे खरच की. माझा आणि सरांचा जोरदार वाद झाला होता तेव्हा. .

कमळाच्या नावावरून आठवलं. मागे आपण सूर्याची नावं पाहिली आणि त्यात वेगवेगळे प्रकारचे सूर्य आहेत अशीही चर्चा झाली होती. त्याचप्रमाणे कमळाचे आहे. स्थूल मानाने सूर्यविकासी आणि चंद्रविकासी कमळ असे दोन प्रकार त्यात आहेत. त्यातही वेगवेगळ्या कमळाला वेगवेगळी नावं आहेत. त्यात पुष्कर, कुमुद, पुंडरिक वगैरे येतात. पण ती नावे सर्वसाधारण कमळाला समानार्थी म्हणून पण वापरतात.

>>>ॠच्क्ष
एखादा शब्द किती जगडव्याळ असावा त्याचे मूर्तिमंत उदाहरण.

ऋत या शब्दाचा अर्थ काय आहे?

नेटवर दोन अर्थ दिसले -
१. जग चालण्यामागची व्यवस्था - पण मग सामान्य माणसाला ती व्यवस्था ज्ञात नसणार. मग ऋतं वच्मि प्रत्येकाला लागू नाही होणर.
२. सत्य - मग एका पाठोपाठ ऋतं वच्मि| सत्यं वच्मि | असे दोनदा सांगायची काय गरज?