ललित

मला आदरणीय असलेल्या एका लेखिकेच्या चिनी पाककृतीवरच्या मराठी पुस्तकात
असे लिहिले होते, कि ब्रसेल्स (कि ब्रुसेल्स?) स्प्राऊट्स म्हणजे कोबीच्या मूळाशी
जे छोटे छोटे गड्डे लागतात ते. बरीच वर्षे मी या गैरसमजात होतो.( एकदा तर
एका शेतात जाऊन शोधले पण होते. शेतकरीण बाई विचारायला आल्यावर म्हणालो
होतो, कि छोटे छोटे कोबी शोधतोय, हाताने आकार पण दाखवला, बाईला दया
आली असावी, चांगल्या माझ्या डोक्याएवढा गड्डा काढून हातात दिला माझ्या !!)

तर ब्रसेल्स स्प्राऊट्स हि कोबीच्याच (म्हणजे मोहरी, अलकोल च्या पण) ब्रासिका

शाळेच्या मधल्या सुट्टीतला आवडता खाऊ म्हणजे ओली बडीशेप. आणि
हॉटेलमधले जेवण झाल्यावर पुढ्यात आलेली बडीशेप म्हणजे, लहानपणी
बोनसच वाटायचा.
पण तरी फेनेल बल्ब आपल्याकडे फ़ारसा खाल्ला जात नाही. फ़नेल म्हणजे
बडीशेपेचा कांदा. पण हा कांदा जमिनीच्यावरच वाढतो.

गुजराथ, राजस्थान पासून काश्मिर पर्यंत सगळीकडे याचे उत्पादन होते, पण
त्यांच्याकडेही जेवणात याचा वापर केलेला दिसत नाही.
या कांद्याचे आतले रुपडेही जवळ जवळ कांद्यासारखेच असते. पण कांद्यासारखा

मक्याच्या झाडाला कणसे लागलेली अनेकजणांनी बघितली असतील.
मक्याच्या झाडाची नरफ़ूले हि झाडाच्या शेंड्याला तूर्‍याने लागतात, आणि कणसे हि मध्यावर लागतात. त्यातून बाहेर येणारे रेशमासारखे धागे परागनलिकेचे काम करतात. आणि ते झाले कि या नलिका
सुकतात. म्हणजे चमकदार सोनेरी रंगाच्या असतात त्या तपकिरी होतात.

एका झाडाला दोन चार कणसे लागू शकतात, पण मोठ्या कणसांच्या आजूबाजूला अनेक छोटी छोटी कणसे लागतात. ती क्वचितच पूर्ण वाढतात. पण आपण खुडू गेल्यास लहानमोठी मिळू शकतात.

सेलरी, मुंबईला मिळते. (ओगले आज्जींच्या पुस्तकात पण सेलरीचा उल्लेख आहे.)
पूर्वी फ़क्त सिटीलाईट मार्केटमधे दिसायची आता बर्‍याच ठिकाणी दिसते. सेलरी म्हणजे कोथिंबीरीचा मोठा अवतार, असे म्हणता येईल.
निदान बाह्यरुप तरी तसे दिसते. पण स्वादात खुपच फ़रक आहे.

सध्या भारतात बाजारात हिरवे वाटाणे (पूणेकरांसाठी मटार ) यायला लागले असतील.
हिरव्या वाटाण्याची उसळ म्हणजे आपली खासियत. झालेच तर पॅटीस, करंज्या, वड्या,
गुपचूप बटाटे.. नूसत्या यादीनेच तोंडाला पाणी सुटते.

आपल्याकडे बाजारात दोन प्रकारचे वाटाणे दिसतात. एक पुणेरी आणि दुसरे दिल्लीचे.
दिल्लीचे जरा जास्तच गोड लागतात. सोलता सोलता कोवळे दाणे तोंडात टाकायचा
मोह होतोच. या जातीच्या साली पण मांसल असतात आणि त्याची भाजी पण करतात.
पण ही भाजी करताना, त्याचा चामट पातळ पापुद्रा काढणे, अत्यंत जिकिरीचे होऊन

या वरच्या फ़ोटोतल्या भाजीबद्दल जरा गंमतच आहे.
हि भाजी, मुंबईत अनेक भाजीवाल्यांकडे असते. पण मराठी लोक ती घेताना वा खाताना दिसत नाहीत.
तशा, टिंडे, (ढेमसे), लसोडे( भोकरे) परवर याही भाज्या मुंबईत विकायला असतात, पण त्यादेखील
मराठी लोकांत फ़ारशा खाल्या जात नाहीत.

आमच्या शेजारच्या दाक्षिणात्य मामींनी ही भाजी आणलेली मी बघितली होती. त्यांनी अर्थातच तिचे
सांबार केले. नाव विचारले, तर त्यांनी चक्क वांगे म्हणून सांगितले. सांबारातच घातल्याने, भाजीची
वेगळी अशी काही चव लागली नव्हती.

लीक हि भाजी आपल्याकडे मिळत नाहीच बहुतेक, तिला भारतीय नाव आहे का
हे मला माहीत नाही. पण हि भाजी आपल्याकडे होऊ शकेल असे मला वाटते.
कांदा ज्या भागात होईल, तिथे या भाजीची लागवड करता येईल.
लीक आणि कांदा तसे एकाच लिली कूळातले, पण कांदा आणि लीकची तूलना
करणे म्हणजे, कांदा आणि लसूण यांची तूलना करण्यासारखे आहे, कारण हे तिन्ही
एकाच कूळातले असले तरी, त्यांच्या स्वादात खुपच फ़रक आहे.

कांद्यापेक्षा, लीक बरेच गोडसर चवीचे असते. आपण कांद्याची जशी भाजी करतो, (म्हणजे

२० वर्षापूर्वी म्हणजे १९८९ मध्ये, लतादीदींचा साठावा वाढदिवस मोठ्या उत्साहात साजरा केला होता.
'महाराष्ट्र टाईम्स' तर्फे दरवर्षी घेण्यात येणा-या वक्तृत्व स्पर्धेत त्या वर्षी विषय होता - आमच्या मनातील लता मंगेशकर. निमित्त होतं अर्थातच लताबाईंच्या साठाव्या वाढदिवसाचं.

टीप

टीप, तीच जी तुम्ही आम्ही कधी हॉटेल, कधी लॉज, टॅक्सी, विमानतळ किंव्वा इतर कुठेतरी कधी हसत हसत, भीत भीत, कष्टाने, किंव्वा बरेच वेळा नाईलाजाने लोक-लाजेखातर देतो. कधी प्रश्ण प्रेस्टीजचा तर कधी खिश्यात किती सुट्टे आहेत त्याचा किंव्वा कधी हातातून किती सुटतायत त्याचा. घेणारा म्हणतो अपने अपने नसीब की बात है. देणार्‍यासाठी मात्र एक नियम म्हणून दिलेली टीप तर कधी जाणीवेतून दिलेली टीप, एक वातावरणातून जन्मलेली दुसरी अनुभवातून सहज आलेली.

बिगारी

"अलिकडे जरा जास्तच थंड वाटतय.." तसे कॅलिफोर्निया मधे येवून फ़ार दिवस नाही झाले. तेव्हा इथेच राहणार्‍या लोकांनी असे म्हटले तेव्हा थंडी खरच जास्त वाटू लागली. पण पूर्वेकडील राज्यातून बरेच हिवाळे काढल्यावर ही थंडी म्हणजे कुणी हळूच फ़ुंकर मारावी तशी भासते पण बहुदा काही काळाने इथली हवा अंगी मुरली की मलाही ती बोचू लागेल. अर्थात चोवीस तास कन्डीशन्ड एयर मधे वावरणार्‍या इथल्या संस्कृतीत अशा हवा बदलाची माझी जाणीव अजूनही शिल्लक आहे हेच नवल!