मराठी भाषा दिवस

दागिने किंवा अलंकार हे व्यक्तींच्या सौंदर्यात भर टाकतात. त्याचप्रमाणे मराठी भाषेच्या सौंदर्यात भर टाकणारे भाषेचे अलंकारदेखिल आहेत. आपल्यापैकी काहींनी ते शाळेत शिकलेही असतील. मराठी भाषा दिवसाच्या निमित्ताने आपण त्या अलंकारांचे काही खेळ खेळू, म्हणजे ते अलंकार काय आहेत हे कळायला सोपे जाईल आणि जरा मजाही येईल. तसे भाषेचे अलंकार अनेक आहेत, परंतु तूर्तास आपण काही निवडक अलंकार खेळासाठी घेऊ या. २५ फेब्रुवारी ते १ मार्च या काळात रोज एकेका अलंकाराचा खेळ खेळला जाईल. आज ह्या उपक्रमांचा शेवटचा दिवस.

दागिने किंवा अलंकार हे व्यक्तींच्या सौंदर्यात भर टाकतात. त्याचप्रमाणे मराठी भाषेच्या सौंदर्यात भर टाकणारे भाषेचे अलंकारदेखिल आहेत. आपल्यापैकी काहींनी ते शाळेत शिकलेही असतील. मराठी भाषा दिवसाच्या निमित्ताने आपण त्या अलंकारांचे काही खेळ खेळू, म्हणजे ते अलंकार काय आहेत हे कळायला सोपे जाईल आणि जरा मजाही येईल. तसे भाषेचे अलंकार अनेक आहेत, परंतु तूर्तास आपण काही निवडक अलंकार खेळासाठी घेऊ या. २५ फेब्रुवारी ते १ मार्च या काळात रोज एकेका अलंकाराचा खेळ खेळला जाईल.

तर आजचा अलंकार आहे 'अतिशयोक्ती'.

आज २७ फेब्रुवारी २०२२. सर्वांना मराठी भाषा दिवसाच्या हार्दिक शुभेच्छा. यंदाच्या आपल्या ५ दिवसांच्या भाषोत्सवातला आजचा तिसरा दिवस. आपला अलंकारांचा खेळ असाच चालू ठेऊया.

दागिने किंवा अलंकार हे व्यक्तींच्या सौंदर्यात भर टाकतात. त्याचप्रमाणे मराठी भाषेच्या सौंदर्यात भर टाकणारे भाषेचे अलंकारदेखिल आहेत. आपल्यापैकी काहींनी ते शाळेत शिकलेही असतील. मराठी भाषा दिवसाच्या निमित्ताने आपण त्या अलंकारांचे काही खेळ खेळू, म्हणजे ते अलंकार काय आहेत हे कळायला सोपे जाईल आणि जरा मजाही येईल. तसे भाषेचे अलंकार अनेक आहेत, परंतु तूर्तास आपण काही निवडक अलंकार खेळासाठी घेऊ या. २५ फेब्रुवारी ते १ मार्च या काळात रोज एकेका अलंकाराचा खेळ खेळला जाईल.

तर आजचा अलंकार आहे 'अनुप्रास'.

अनिल अवचट यांचे मला आवडलेले पुस्तक - स्वतःविषयी
कधीकधी फारसं सजवलेलं नसलं तरी त्याच्या प्राकृतिक स्वरूपातही आवडतं असं आपलं एखाद्या शिल्पाबाबत होतं, नाही का? डॉक्टर अनिल अवचटांचं 'स्वतःविषयी' हे आत्मकथनपर पुस्तक वाचल्यावर मलाही असंच वाटलं.. नव्हे, हे पुस्तक All time favorite यादीत असल्याने, असं नेहमीच वाटतं.
'स्वतःविषयी 'वाचण्यापूर्वी अवचटांचं अमेरिका पुस्तक वाचलं होतं आणि आवडलं होतं. मग कुतूहल म्हणून हे पुस्तक वाचायला घेतलं. आधी ओतूर हे नाव भाजीवाल्याकडून ऐकलं होतं. छान मळे वगैरे आहेत इ.

पाल्याचे नाव :अर्चित वैद्य वय : 4 वर्षे 3 महिने

शुभंकरोती : १ ते २ मि.

पसायदान : ३ मि. २० से.

मनाचे श्लोक : २७ सेकंद

गो. नी. दांडेकर हे प्रामुख्यानं कादंबरीकार म्हणून प्रसिद्ध आहेत. पण त्यांनी धर्म, संस्कृती, इतिहास या विषयांवरही विपुल लेखन केलं आहे. शिवकालीन इतिहास हा तर त्यांच्या विशेष आवडीचा विषय होता. त्यातूनच त्यांच्या किल्ल्यांविषयीच्या प्रेमाचा उगम झाला असावा. गडकिल्ले पाहण्याचा त्यांना छंदच होता.
लेखन–वाचनासोबतच भ्रमण हादेखील त्यांच्या जीवनाचा अविभाज्य घटक होता. गावोगावीचे गड-किल्ले-लेणी-देवळे इत्यादी जणू त्यांचे जिवाभावाचे सुहृदच.

गोनीदांच्या जन्मशताब्दीच्या निमित्ताने आपण यंदाच्या मराठी भाषा दिवस उपक्रमांतर्गत त्यांना वाहूया चित्रपुष्पांजली!

गोनीदा जन्मशताब्दी वर्षानिमित्त या वर्षभरात काहीतरी करू या का, असं गेल्या ८ जुलैला मी मित्रमंडळीत विचारलं होतं. त्यात मला सुचलेल्या वेगवेगळ्या कल्पना मांडल्या. काहीतरी करायची ही कल्पना सगळ्यांनीच तेव्हा मनापासून उचलून धरली. प्रत्यक्षात मात्र काही ना काही अडचणी येत राहिल्या आणि आज या दिवसापर्यंत तरी काहीच होऊ शकलं नाही. सहज विचार करत मागे मागे जाताना खुपशा अवांतर गोष्टीही आठवत राहिल्या आणि लक्षात आलं, अरेच्चा, पार्श्वभूमीला सगळीकडे गोनीदा आहेतच की. मात्र त्यातली एक गोष्ट अगदी आवर्जून उल्लेख करण्यासारखी आणि आपल्या मायबोलीकरांना तर सहर्ष सांगण्यासारखी आहे, ती म्हणजे आमचं 'वाचन वेल्हाळ'.

बोलीभाषेचा गोडवा काही औरच असतो. प्रत्येक बोलीभाषेचा लहेजा, ठसका, नजाकत कानाला सुखावून जातात. बोलीभाषा दर बारा कोसांवर बदलते म्हणतात. आपल्या मायबोलीवर तर महाराष्ट्राच्या कानाकोपर्‍यातली बोलीभाषा बोलणारे जगभर विखुरलेले लोक आहेत. यंदाच्या 'मराठी भाषा दिना'निमित्त 'बोली तुझी माझी' या उपक्रमाअंतर्गत बोलीभाषेचा गोडवा अनुभवूया आणि आपल्या बोलीभाषेनं मराठीचं शब्दभांडार समृद्ध करूया.

१. आम्ही इथे तीन उतारे दिले आहेत, त्यांपैकी तुम्हांला आवडेल त्या उतार्‍याचं तुमच्या बोलीभाषेत रूपांतर करायचं आहे.
२. 'स्वैर' भाषांतर नसावं, पण आपल्या बोलीभाषेच्या ठसक्याचं,लहेजाचं दर्शन व्हायला हवं.

प्रचिती म्हणींची (१) - मराठी भाषा दिवस २०१४ - या सदरात मी आज म्हणजे अपेक्षित कालावधी २६ फेब्रुवारी ते २८ फेब्रुवारी संपल्या नंतर लिहित आहे . त्यामुळे तुम्हा सर्वांना कोणत्या म्हणीची प्रचीती आली सांगा बरे ? नाही ना आठवले , सांगतो ती म्हण म्हणजे 'वराती मागून घोडे'
पण इथे लिहावे वाटले त्याला आणखी एक कारण म्हणजे या धाग्याने बऱ्याच जणांना आजी/आजोबा यांच्या पिढीची आठवण तर झालीच, पण आपल्या मातृ भाषेतील समृद्ध दालनाची कवाडे हलकीशी उघडून त्यातील खजिन्याची झलक पण दिसली .