२०१६ च्या मराठी भाषा दिवसा निमित्त आयोजित उपक्रमांचा भाग म्हणून शब्दवेध नावाचा एक उपक्रम राबवला होता.
http://www.maayboli.com/node/57867
अर्थातच मभादि निमित्त असा उपक्रम चालवण्याला कालावधीची सीमा होती. पण तरीही हा उपक्रम निरंतर चालू रहावा असे वाटल्याने हा धागा काढत आहे. (विशेषतः नवीन / समकालीन) इंग्रजी शब्दास अथवा शब्दसमुहास पर्यायी मराठी शब्द शोधून काढणे हा ह्या धाग्याचा हेतू आहे.
इथून पुढचा भाग तिकडूनच चिकटवला आहे. ज्यायोगे ह्या उपक्रमाची नीट कल्पना येईल.
नमस्कार,
हल्ली 'मराठी भाषा ही मरणपंथाला लागलेली भाषा आहे' पासून 'जोवर मराठीत नाटकं, पुस्तकं, कविता आणि मराठी भाषेचा अभिमान बाळगणाऱ्या व्यक्ती जन्मास येतील तोवर मराठी भाषेला मरण नाही' पर्यंतच्या टोकाच्या प्रतिक्रिया आपण ऐकत असतो. भाषा जर नवीन पिढीला शिकवली जात नसेल, तर भाषेचा अंत दूर नाही, हे तर आपण जाणतोच. भाषा अद्ययावत राहण्यासाठी आणि नवीन पिढीला आपलीशी वाटण्यासाठी कालसुसंगत बदल, नवनवीन शब्दांना सोपे, सुटसुटीत प्रतिशब्द निर्माण होणं फार महत्त्वाचं आहे.
आपण रोज बोलताना, मायबोलीवर लिहिताना कितीतरी अन्य भाषांतले (बहुतांश इंग्रजी) शब्द वापरतो. आपल्यापैकीच काही लोक कटाक्षानं इंग्रजी शब्दांचा वापर टाळून, प्रसंगी नवीन मराठी शब्दाला जन्माला घालून मराठीतच लिहिण्याचा आग्रह धरतात. त्यातले काही शब्द अगदी शब्दशः भाषांतरित असतात, तर काही मूळ अर्थाचे आणि आपल्या भाषेचा / संस्कृतीचा मुलामा चढवून आपलेच वाटणारे असतात. यातला कुठलाही प्रकार श्रेष्ठ अथवा कनिष्ठ असा नसतोच. असे अनेक शब्दश: भाषांतरित शब्द आपल्या इतके अंगवळणी पडलेले असतात की, मधुचंद्र किंवा उच्चभ्रू हे अनुक्रमे हनिमून आणि हाय-ब्रो या शब्दांची अगदी शब्दशः भाषांतरं आहेत, हे जाणवतसुद्धा नाही. असे नवे शब्द वाचताना अनेकदा, 'अरे, काय मस्त शब्द कॉइन केलाय... आपलं जन्माला घातलाय' अशी आपली प्रतिक्रिया होते, तर काही वेळेला हा फारच जगडव्याळ शब्द आहे, किंवा याचा हुबेहूब अर्थ जाणवत नाहीये, अर्थाची एखादी छटा कमी पडतेय, असं वाटतं. असं झाल्यावर आपण स्वस्थ थोडीच बसतो! त्या शब्दाचा कीस पाडणं चालू होतंच. मग शब्दार्थ, शब्दाचे बरोबर रूप असे बाफ वाहायला लागतात.
तर या उपक्रमात आम्ही असेच काही इंग्रजी शब्द देणार आहोत. त्या शब्दांना त्यांच्या अर्थाच्या जवळ जाणारा सोपा, सुटसुटीत मराठी प्रतिशब्द तुम्ही सांगायचा आहे. या शब्दांना एकच एक उत्तर अर्थातच असेल, असं नाही. कदाचित काही शब्दांना यंदाच्या मराठी भाषा दिनाच्या काळात प्रतिशब्द सुचणारही नाहीत, पण तुम्ही प्रयत्न कराल, याची खात्री आहे.
आतापर्यंत अचूक आणि सोपे वाटलेले शब्द एकत्र..
१) Brain Storming : मनावर्त, विचार मंथन,कल्पना विस्फोट, मेंदूवादळ, कल्पनामंथन
२) Pace : गती,वेग
३) Bib : बिल्ला, धावक क्रम निर्देशक
४) Dilatory : संथ,विस्फारक, कूर्मगती(ने वागणारा)
५) Polite Reminder : विनम्र आठवण, मृदु स्मरण, आठवणीकरता टिचकी, स्मरणविनंती
६) paradigm : संस्थिती, नमुना/ वानगी,ठोकळेबाज / मूलभुत संकल्पना
७) Spoiler alert : रसभंग सूचना,रहस्यभेद इशारा
८) Martinet : शीस्ताग्रही
९) Indefatigable : अथक, अम्लान,अदम्य,अविरत
१०)naive : भोळा/ भोळी, अपरिपक्व,भाबडा अननुभवी, अजाण
११) unplugged : वग़ळलेला / काढुन टाकलेला,
१२) Blurb : सारांश,गोषवारा
तर मग होऊ दे कल्पना विस्फोट येऊ देत नवनवीन शब्द मराठी मधे....
माझा प्रयत्न राहील की असे मायबोलीकरांनी सुचवलेले पर्यायी शब्द मी महिन्यातून एकदा तरी इथे मुख्य धाग्यामधे लिहून, धागा अद्ययावत करेन.
मार्च महिना
१. जी पी एस = वैश्विक स्थलनिर्देशक प्रणाली
२. रिसेट करणे = निरस्त करणे, मूळपदावर आणणे , पुर्वपदावर आणणे
३. थॅक यू इन अँटीसिपेशन = आधीच आभार मानतो /ते
४. डिव्हाईस = Device = साधन, उपकरण, युक्ती
५. गॅजेट = Gadget = साधन, अवजार
६. अपग्रेड = स्तर उद्धरण, दर्जावर्धन , श्रेणीवर्धन
७. हार्डवेअर = संगणकीय साहित्य, सामुग्री
८. सॉफ्टवेअर = संगणकीय कार्यप्रणाली
९. एप्स (ऍप्लिकेशन्स) = उपायोजने
१०. स्क्रीन, डिस्प्ले = पडदा, पटल, दर्शन, दर्शनी पटल
११. डिस्प्ले पिक्चर = दर्शनचित्र
१२. Strategy व्यवसाय विषयी - धोरण
१३. Strategy युध्द विषयी - व्युहरचना
१४. Strategy वैद्यकीय संदर्भाने - उपाय योजना, उपचार
१५ ग्रेव्ही- रस्सा
१६ डिप - बुडूक / डुबकावणं
१७ पेस्ट - वाटण
१८ मॅरिनेट - मुरमाखवणं
१९ शॅलो फ्राय- तेलावर परतणे
२० रॉक सॉल्ट - दगडी मीठ, काळे मीठ, सैंधव, शेंदेलोण
२१ detergent - निर्मलक
२२ file( of papers) - धारिका
२३ res. flat - सदनिका
२४ row house जोडघर
२५ कोवर्कर्/कलीग - सहकारी
२६ Mutually exclusive - परस्परवर्ज्य
गुळवणी, मिरवणी, जिरवणी - हे
गुळवणी, मिरवणी, जिरवणी - हे म्हणजे त्यात असलेल्या पदार्थानुसार बदलते का?
गुळाची गुळवणी मिरे घतलेली मिरवणी जिरे घातलेली जिरवणी असं असतं का ?
shendenaxatra , त्या अर्थी
shendenaxatra ,
त्या अर्थी नाही.
अनेक वेबसाईटवर त्या वेबसाईटसंबंधी चर्चा करताना त्या चर्चेत्या पानाला मेटा डिस्कशन अशा अर्थाचा शब्द असतो.
स्वतःबद्दल या अर्थाने मेटा. तसा मराठी प्रतिशब्द हवा आहे.
http://stackoverflow.com/help/whats-meta
सैराट म्हणजे काय? अति मराठी /
सैराट म्हणजे काय?
अति मराठी / संस्कॄतीकरण टाळावे याच्याशी सहमत.
व्हायरल साठी सैराट हा शब्द
व्हायरल साठी सैराट हा शब्द वापरता येईल का ?
>>Disclaimer = अस्वीकरण नाही
>>Disclaimer = अस्वीकरण
नाही पटले. याला "वैधानिक इशारा" म्हणणे योग्य राहिल का ?
"वैधानिक इशारा" Statutory
"वैधानिक इशारा" Statutory Warning साठी वापरताना पाहिले आहे.
अरे खरच की. पण तरी
अरे खरच की.
पण तरी डिस्क्लेमरला अस्विकार कसे काय ??
डिसक्लेमर ला सुचवलेला पर्याय
डिसक्लेमर ला सुचवलेला पर्याय रुचला नाही, योग्य तो अर्थ ध्वनित होत नाही ! नवा अर्थवाही शब्द तयार करुन प्रचलित केला पाहीजे ! (है याव , कसले शासकिय मराठी वाटतयं नै )
हर्पेन- हो. पदार्थानुसार नाव
हर्पेन- हो.
पदार्थानुसार नाव बदलतं.
सैराट म्हणजे पिसाळलेला, वेड
सैराट म्हणजे पिसाळलेला, वेड भिनलेला असेच ना?
व्हायरल सारखा कसा अर्थ होईल त्याचा?
धन्यवाद साती, मी फक्त गुळवणी
धन्यवाद साती, मी फक्त गुळवणी ऐकलं होतं
पण मग डिप साठी डुबकावणी बरा वाटतो आहे शब्द
या धाग्यावर आपण सगळे चांगली
या धाग्यावर आपण सगळे चांगली भर घालत आहोत. पण आपण सुद्धा काही रूढ झालेल्या मराठी शब्दा एवजी (उगाचाच त्याची लाज वाटून) इं शब्द वापरतो. उदा. 'स्वछतागृह ' खूप पूर्वीच रूढ झालेला असताना आपल्या तोंडी पट्कन 'toilet' च येते. सार्वजनीक ठिकाणी विचारताना तर 'संडास वा मुतारी' हे उच्चारायची आपल्याला का लाज वाटावी?
तसेच 'मूळव्याध', 'पाळी', 'संभोग' हे सभ्य शब्द असतानाही आपण त्यांच्याएवजी इं शब्द वापरतो.
पुलंनी या संदर्भात मार्मिक टिपणी केली आहे,'' मराठी माणूस आपली लाज लपवण्यासाठी इं. शब्द वापरत असतो''.
तेव्हा निदान या धाग्यावरील आपण तरी वरील शब्द बिन्धास्त वापरणार का?
गुळवणी बरोबर ( त्यालाच घाटले
गुळवणी बरोबर ( त्यालाच घाटले असे पण म्हणतात. ) जिरवणी म्हणजे जेवण जिरवण्यासाठी करतात ते. ( कोकमाचे किंवा चिंचेचे सार ) आणि मिरवणी म्हणजे बाळंतीणीसाठी मिरी घालून करतात ते सार. मिरवणी सहसा बोंबलाची करतात.
पुळकावणी म्हणजे बेचव सार !!!
'चार्जर' या शब्दासाठी कोणता
'चार्जर' या शब्दासाठी कोणता मराठी प्रतिशब्द वापरता येईल?
चार्जर' या शब्दासाठी कोणता
चार्जर' या शब्दासाठी कोणता मराठी प्रतिशब्द वापरता येईल? >> चार्जरच वापरावे. सायकल म्हणता ना ? जी कल्पना आपल्यासाठी नवीन आहे तिला शब्द कसा असेल भाषेत ?
विद्युतभारसंजीवक , विद्युतभारपुनःर्पादक , भारतरतरक अशा भयानक प्रतिशब्दांपेक्षा मूळ शब्द बरा.
जी कल्पना आपल्यासाठी नवीन आहे
जी कल्पना आपल्यासाठी नवीन आहे तिला शब्द कसा असेल भाषेत ?>>>> खरंच आहे.तरीही संगणक,दूरध्वनी इ.शब्द रुजलेच ना.
लिखित भाषेत ते आहेत.
लिखित भाषेत ते आहेत. बोलीभाषेत संगणक, दूरध्वनी असे शब्द वापरणारे फार थोडे असतील. यष्टी वगैरे शब्दही लिहीताना वापरले जातात. ते ही आपण नेहमीचे शब्द वापरले तर बरं दिसणार नाही म्हणून.
डिसक्लेमर ला सुचवलेला पर्याय
डिसक्लेमर ला सुचवलेला पर्याय रुचला नाही, योग्य तो अर्थ ध्वनित होत नाही !>>> ट्रान्स्लेट अॅपने सुचवलेला शब्द आहे.मलाही तितकासा रुचला नाही.वीरकर डिक्शनरीतही नाकबुली असा अर्थ दिला आहे.योग्य शब्दाच्या प्रतिक्षेत.
कापोचे, चार्जर साठी संजीवक
कापोचे, चार्जर साठी संजीवक चांगला आहे की शब्द !
चार्जर मधे ही इलेक्ट्रिकल अध्याहृत असते तसे मराठीतही फक्त संजीवक पुरे!
चार्जरला नुसता भारक असा शब्द
चार्जरला नुसता भारक असा शब्द योजता येऊ शकेल.
संगणक, यष्टी सारखे शब्द बोलताना वापरायला काहीच हरकत नाही.
लेखी आणि बोली भाषेतल्या शब्दांमधे फरक असेल तर बोली भाषेतल्या शब्दांना प्राधान्य मिळते.
मुळात बाहेरून आलेला असल्याने केवळ चार्जर सुद्धा चालू शकेलच.
अवांतर : क्रिकेटच्या मराठी समालोचनात बहुसंख्य मराठी शब्द वापरले जात असत. ते लेखी आणि बोली भाषेत वापरायला काहीच अडचण नसावी (ज्यांना वापरायचे आहेत त्यांना)
डिसक्लेमर चं शब्दशः भाषांतर
डिसक्लेमर चं शब्दशः भाषांतर होत नाही.
इशारा, निवेदन असे पर्यायी शब्द (प्रतिशब्द म्हणून नव्हे) त्याऐवजी वापरता येतील. .
डिस्क्लेमर ऑफ ओपिनियन.. हा
डिस्क्लेमर ऑफ ओपिनियन.. हा शब्दप्रयोग ऑडीट रिपोर्टच्या बाबतीत आम्ही पहिल्यांदा ऐकला. त्यावेळी आमचे गुरु.. ( सी.ए. विजय कोरके ) यांनी उत्तम भाषांतर केले होते... " आम्ही जबाबदार नाही ! "
>>डिसक्लेमर चं शब्दशः भाषांतर
>>डिसक्लेमर चं शब्दशः भाषांतर होत नाही.
>>इशारा, निवेदन असे पर्यायी शब्द (प्रतिशब्द म्हणून नव्हे) त्याऐवजी वापरता येतील. .
सहमत. हा पर्याय योग्य वाटतो.
मूळ परकिय शब्दांचेच, आपल्याला
मूळ परकिय शब्दांचेच, आपल्याला जमतील तसे उच्चार करून तेच शब्द रुळवायचा एक मार्ग आहे कि.. आणि हे मी नाही म्हणत... आपली परंपराच आहे ती.
डांबरट, डँबिस, आलबेल, झंपर, डिपोटी, यस्टी, शिटा इतकेच नव्हे तर तारांबळ सुद्धा.... अगदी व्यवस्थित रुळलेत हे शब्द.
डिस्क्लेमर = (रुढार्थाने)
डिस्क्लेमर = (रुढार्थाने) चु.भु.ध्या.घ्या.
For crying out lou हे ज्या
For crying out lou
हे ज्या अर्थाने इंग्रजीत वापरले जाते, त्याला मराठी पर्याय काय?
टाहो फोडणे, आक्रोश करणे
टाहो फोडणे, आक्रोश करणे
चुभूद्याघ्या हा वाकप्रचार
चुभूद्याघ्या हा वाकप्रचार आहेच . तोच वापरला पाहीजे.
दिनेशदा डाक हा शब्द कसा आलाय
दिनेशदा
डाक हा शब्द कसा आलाय मराठीत ? डाकबंगला त्यावरूनच आलाय.
दिनेशजी, 'तारांबळ' हा शब्द
दिनेशजी,
'तारांबळ' हा शब्द ल्ग्न लावताना शेवट्चा श्लोक 'ताराबलं चंद्रबलंच देव.." यावरुन आलेला आहे. आधी (भयाण) मंगलाष्टकं म्हणण्यात बराच वेळ गेला आता मुहुर्त अगदी जवळ येत आहे असे दिसतात लग्न लावणार्या गुरुजींची हा श्लोक म्हणून मुहुर्त गाठण्याची (आंतर्पाट दूर करायची) एकच गडबड उडत असे . त्यातून हा 'तारांबळ' शव्द आलेला आहे. याचा अर्थ अगदी गडबड उडाली, कसरत करत वेळ गाठली असा आहे.
Pages