निसर्गाच्या गप्पा-१

>> बीट्टीचे फूल ग्रामोफोनच्या कर्ण्यासारखे असते तर कण्हेरीचे फूल पसरट असते. <<
धन्स माधव.

>> आता या कूळात कोण कोण आहे माहित आहे, पेरू, जांभळे आणि लवंगा. >>

माझ्या सासरी (विदर्भात) पेरूला जाम म्हणतात.

मला वाटते रोझ अ‍ॅपल म्हनजे आपले नेहमीचे जाम नव्हेत. आपले नेहमीचे जाम पांढर्‍या आणि गुलाबी रंगात येतात. रोझ अ‍ॅपल हिरव्या आणि गुलबट पांढरा किंवा हिरवा असतो. पण झाड आपल्या नेहमीच्या जामच्या फ्यॅमिलीतले आहे.
रोझ अ‍ॅपल खाताना अगदी गावठी गुलाबासारखा वास येतो. मला खुप आवडते.
लहानपणी माझ्या मामाकडे कोणाच्यातरी एकाच्याच वाडीत हे एकच झाड होते. त्या माणसाने कधी आयुष्यात त्याचे फळ चाखले नसेल :-). आम्ही मुलं फळ पुर्ण तयार पण ह्यायची वाट न बघता खात असु. अक्षरशः छोटुसा तुकडा वाटेला यायचा. त्याच माणसाकडे गोड्याचिंचेचे आणी खोबरं आंब्याचे पण झाडं होते. त्यामुळे तिथे आमचा बराच राबता असयचा.

आ़क्ख रोझ अ‍ॅपल मी बँगलोरला खाल्ले.:-). हायपरसिटी सुपरमार्केटमध्येपण एकदा मिळाले.
रोझ अ‍ॅपल १

लाल जाम

पांढरे जाम

लाल व पांढरे जाम माझ्या मामाकडे होते
फोटो नेट वरुन

दिनेशदा व्वा जवाब नहि.
माझ्या शेतावर पांढरी आणि गूलाबी दोन्ही कणेर आहेत्.तसेच बिट्टीच झाड देखील आहे. बिट्टी ३ वर्षाचि झाली पण फूलत नाही . कोण जाणे का.
आम्ही देखील लहानपणि बिट्टी ने आणि सागर गोट्यानी खेळायचो. त्यामूळे बिट्टीचा रूसवा कधी जातोय असे झाले आहे. बिट्टी विशारी आहे हे माहित नव्हते.

बिट्टीलाच गोविंदवृक्ष पण म्हणतात. गोविंदाच्या पूजेसाठी एकतरी फूल झाडावर असतेच.

आदिती, पहिल्या फोटोतले फळ (तो पण जामच) शांतादूर्गेच्या देवळाबाहेर विकायला असते.
कण्हेर आणि बिट्टि एका कूळातली, तरी त्यात अनेक रंग असतात. कणेरीत लाल ते पांढरा या रेंजमधले बरेच रंग तर बिट्टी मधे पांढरा, पिवळा आणि केशरी रंग असतात.
बिट्टीची फूले गळून पडतात तर कण्हेरीची सुकली तरी झाडावरच राहतात.

सावली, अगदी छोटी जागा घेतली तर नेहमीच्या वापरातल्या भाज्या लावण्यासाठी व शोभेची फूलझाडे लावण्यासाठी उपयोग करता येईल. सावली हवी असेल तर वेलीचा मांडव घालावा, पण मोठे वाढेल असे झाड घराजवळ नको. एकतर त्याच्या सावलीमूळे बाकीची झाडे तग धरु शकत नाहीत, शिवाय इमारतीला धोका असतो.

.अदिती.
खरच एवढे लाल जांब तूला सूपर मार्केट मधे मिळाले.

पेबच्या भटकंतीत काही रानफुले दिसली. त्यांची नावे माहित असतील तर सांगा (हि रिक्षा नाहीये :-))

http://www.maayboli.com/node/23672

"पेबच्या वाटेत फुललेला निसर्ग" यातील पहिले आणि तिसरे प्रचि अनुक्रमे "पळस" आणि "करवंदाच्या" फुलाचे आहेत. दुसरे, चौथे आणि पाचवे माहित नाही.
यातील पाचवे फूल हे एका घरासमोर होते नाव विचारल्यावर "सफेद अबोली" असे सांगितले, पण मला नाही वाटत हि अबोली असेल. साधारण अशाच प्रकारची फुले माहिमच्या निसर्ग उद्यानात दिसली. पानांचा आकार "पानफुटी"च्या पानासारखाच होता किंवा पानफुटीचीच हि फुले असावी. जाणकारांनी प्रकाश टाकावा.

जागू, दिनेशदा, साधना, जिप्सी, अनिल, प्रज्ञा, विजय, मामी, आणि सर्व 'निसर्गाच्या गप्पांचे' सभासद हार्दिक अभिनंदन. !!!
डॉक्टर धन्यवाद!!! फटाक्यांसाठी.
अदिती, काल रात्रीच मला या पांढरया जामची आठवण झाली होती. आमच्याकडे याच झाड होत. रात्री कांडेचोर (रान मांजराची एक जात.) येवून सर्व जाम खाऊन जायचे.

रोझ अ‍ॅपलला आम्ही गुलाबजाम म्हणायचो. माझ्यासाठी जाम म्हणजे ते पांढरे आणि लाल.

विजय मला सुपरमार्केट्मध्ये रोझ अ‍ॅपल मिळाले.

मामाकडच्या लाल जामला जरा गुलाबी रंगाची फळं यायची.
हम्म फोटो बदलायला हवा. .

शोभा आमच्याइथे वाघळे खायची. अशी थोडीशी खाल्लेली फळ शोधुन आम्ही मुद्दामुन खायचो (अर्थात "तो" खाल्लेला भाग काढुन). खुप गोड असायची.

शोभा, या कांडेचोराबद्दल मी खूप ऐकलय. (पाहिला नाही कधी) तो फणस पण खातो म्हणे.
मुंबईत पण पांढर्‍या जामची झाडे आहेत. एक हिंदू कॉलनीत, ताराबाई मोडक अध्यापक विद्यालयाच्या जवळ आहे (होतं)
गुलाबी जामचे झाड, वसई कोर्टाच्या जवळ आहे.
योगेश, तो कोरफडीचाच एक प्रकार आहे.

दिनेशदा, आम्ही दररोज रात्री त्यांना पाहायचो. ते रंगाने काळे, मांजरासाराखेच पण त्याच्या पेक्षा आकाराने मोठे असते. आणि डोळे तर इतके लाल असतात कि, ब्याटरीचे झोतच वाटतात. आपलेच डोळे दिपतात. फार भीती वाटायची त्यांची. अर्थात तेव्हा आम्ही खूप लहान होतो.

जागू, तुझ १००० वेळा अभिनंदन.
अग, आमच्याकडे कोंबड्याच नव्हत्या त्यामुळे हे माहितच नव्हत.

अगं, ते मी सकाळीच केल. तुझ आत्ता परत केल. तू माय आहेस ना?

हा बीबी आता यौवनात आलाय बहुतेक.. धडाक्याने धावत सुटलाय

मी आंबोलीला जामचे झाड लावलेय. जाम आल्यावर कळवेनच..

पंकजच्या घरी नाशिकलाही पेरुंना जाम म्हणतात. मी त्याला आपले जाम दाखवले तर त्याला ते काय आहे तेही कळेना. त्याने जाम पाहिलेही नव्हते. मी जाम देतेय म्हटल्यावर पेरू देणार असा त्याचा गैरसमज झाला

माझ्याकडे असलेले गुलाब एक बाई रोज चोरुन न्यायची. तिला मी गुलाब तोडताना पकडले.ती काय काम करते म्हणुन विचारले तर तिने मी शाळेत शिक्षिका आहे म्हणून सांगितले .म्हण्जे ही शाळेत मुलांना काय शिकवण देत असेल?

>> पंकजच्या घरी नाशिकलाही पेरुंना जाम म्हणतात. मी त्याला आपले जाम दाखवले तर त्याला ते काय आहे तेही कळेना. त्याने जाम पाहिलेही नव्हते. मी जाम देतेय म्हटल्यावर पेरू देणार असा त्याचा गैरसमज झाला <<

माझ्या यजमानांनाही जाम हे फळ पाहून आश्चर्य वाटलं होतं.

मी मागे लिहिले होते तरी परत. मराठीत चाफा शब्द जसा अनेक फूलांसाठी वापरतात तसाच मला वाटतं, इंग्लिशमधे अ‍ॅपल.

रोझ अ‍ॅपल (गुलाबी जाम ) वुड अ‍ॅपल (कवठ) स्टार अ‍ॅपल (सुवर्णपत्राचे फळ) कष्टर्ड अ‍ॅपल (सिताफळ आणि तत्सम फळे ) पाईनअ‍ॅपल (अननस, खरे तर अननस हाच शब्द अनेक विदेशी भाषांत रुढ आहे ) आणखी एक असते क्रॅब अ‍ॅपल. ते फळ आंबट असते. सलादमधे वापरतात.

अच्छा तो प्राणी, शोभा आमच्याकडे त्याला बावटा म्हणतात. हा बावटा कोंबड्याही पळवुन नेतो.

आमच्या कडे याला बाऊल म्हणतात.

अगं विजयनी तुझी पोस्ट कॉपी केली आणि 'आमच्याकडे बाऊल म्हणतात' हे अ‍ॅड केले

बावट्याचा प्रताप बावट्याने जागूची पोस्ट पळवून विजयच्या नावावर टाकली

आपल्याकडे काही झाडांच्या बाबतीत, देश आणि कोकण अशी ठळक विभागणी आहे.
उदा, कडूनिंब, शिरिष, नेपती वगैरे. पुणे नाशिक भागात मुबलक असणारे कवठ कोकणात अजिबात नाही. त्या लोकांना कवठ म्हणजे अंडेच वाटते. नेवासा आणि नरसोबाची वाडी, इथे पण भरपूर आहेत याची झाडे.

उतारा तुम्ही काढा आता दिनेश.. हा निसर्ग आपले गुढ रुप दाखवु लागलाय...

रच्याकने, त्यावरुन आठवले. लहानपणी माझी आजी रवीवारी दृष्ट काढण्याचा उद्योग करे. परातीत पाणी घ्यायचे, एक रिकामा तांब्या चुलीवर तापत ठेवायला. मग मोहरी, मिठ व.व. सगळे उतरुन चुलीत टाकायचे आणि तो तापलेला तांब्या परातीत उपडा टाकायला. पाणी सरसर तांब्या उलटे जायचे (की त्याचे बाष्प व्हायचे देव जाणे, पण परातीतले पाणी कमी व्हायचे हे नक्की). मग हे कमी झालेले पाणि बघुन बघ कशी दृष्ट निघाली. कित्ती लागलेली माहित्ताय?? हे उद्गार काढायचे. ते पाणी सरसर तांब्यात जाणे हा र्पकार आम्ही भयचकीत होऊन पाहायचो. खरेच दॄष्ट लागलेली याची खात्री पटायची. त्यामागचे विज्ञान समजायला खुप काळ जावा लागला.

साधना, मी बदलले ते पोस्ट.
त्या तांब्यातला ऑक्सीजन कमी झाल्याने, त्याची जागा घेण्यासाठी पाणी तांब्यात शिरते. ते साधारण आकारमानाच्या २० टक्के, कारण तेवढा ऑक्सीजन असतो, हवेत. (अर्थात हे मलाही शाळेत प्रयोग दाखवल्यानंतरच कळले.)

जास्वंदीची दोन रोपे मी लावली होती पण एक तर सुकूनच गेले आणि दुसर्‍याची वाढच होत नाही. जास्वंदीला खुप उन्हे असावी लागतात का? कारण आमच्या कडे दुपारनंतर २-३ तास उन येते.