फासेपारधी – विद्युत तारेने शिकार
माझं नाव विमान्या पवार. वाघरी म्हणा, पारधी म्हणा नाही तर फासेपारधी. बारावी पास. नोकरी नाही. आमच्या बेड्या वरचा सर्वात जास्त शिकलेला पोट्टा आहे मी. माझ्या मायची डिलीवरी होऊन राह्यली होती तेव्हा आकाशातुन विमान चाललं होत. म्हणूनशान माह्या बुढ्यानं माह्य नाव ठेवलं विमान्या !
आमचा बेडा अमरावती आणि यवतमाळ जिल्ह्यांच्या मधोमध आहे. एकिकडे नांदगाव खंडेश्वर आणि दुसरीकडे नेर परसोपंत. वस्ती तशी लहानशीच आहे. माळरानावर. तिथे सहजा सहजी कुणी फिरकत नाही. पण माझं नाव कुणाला सांगू नका.
रानडुकराची शिकार
यवतमाळ जिल्ह्यातील दारव्हा तालुक्यातील गणेशपुर पारधी बेडा. दारव्हा तसं जुनं शहर. असं म्हणतात की येथील शेतात पूर्वी मोती पिकायचे. म्हणजे ज्वारीचे दाणे असे काही टपोरे असायचे की जणू काही मोतीच! म्हणून ह्या गावाच्या रेल्वे स्टेशनाला दारव्हा मोतीबाग असेच नाव आहे. गावाच्या उत्तरेला इंग्रजांच्या जमान्यातले ईवलेसे रेल्वे स्टेशन आहे. काल-परवापर्यंत ‘शकुंतला एक्स्प्रेस’नावाची आगगाडी कोळशावर ‘चालत’ असे. आताशा कुठे तिला डिझेल इंजिन मिळालेय. तिचे भाग्य फळफळले म्हणायचे.
गिधाडे कुणी खाल्ली? गिधाडे नामशेष होत आहेत!
‘देवा खोटं नाही सांगत. गेल्या दहा वर्षात एकबी गिधाड पाह्यलं नाही. गावाकडे दुष्काळ पडत होता तेव्हा देव आमच्यासाठी आकाशातून गिधाडं पाठवत होता. माहे सगळे लेकरं गिधाडायचं मटण खाऊनशान वाचले. दुसरं कायचं मटण त्यायले आवडतच नव्हतं’.
85 वर्षांचा पारधी भुरा सोनावजी सोळंकी शपथेवर सांगत होता. माझ्याकडच्या पुस्तकातील गिधाडांची चित्रे बघुन त्याचे डोळे पाणावले होते. कंठ रुद्ध झाला होता.
लहान लहान गावालगत असलेल्या अनेक वस्त्यांमधील माणसे शहरी जीवनशैलीशी व्यवस्थित परिचित असूनही स्वतः मात्र मागासलेलीच राहतात. पश्चिम महाराष्ट्र व कोकण विभागात अश्या कित्येक वस्त्या आहेत. अश्याच एका वस्तीबद्दल, जेथे फासेपारधी जमातीचे लोक राहतात.
सातार्‍याहून पुण्याकडे येताना असलेल्या खंडाळा गावात विविध ठिकाणी फासेपारधी विखुरलेले आहेत. माणूस उभा राहू शकणार नाही इतक्या उंचीच्या बहुतेक झोपड्या असतात. एखाददोन झोपड्या मात्र उंच असतात. हाकेच्या अंतरावर गावातील प्रगत लोकांचे अस्तित्त्व असते. दुकाने, शाळा, हायवे, हॉटेल्स हे सगळे काही शंभरएक पावलांवर असते.
मायबोलीचे मोबाईल अॅप (अँड्रोईड + आयओएस) सर्वांसाठी उपलब्ध आहे.
