शब्दवेध व शब्दरंग (४)

हो बरोबर केकू. आधीच्या गोंधळाबद्दल क्षमस्व.

लोकप्रिय: लोकांना प्रिय {असलेला नेता,कलाकार इ}
लोक ज्याला प्रिय आहेत तो {लोकांना टाळणारा किंवा माणुसघाणा नसलेला अशा अर्थाने}

हरचंद पालव, पटले. समासांची नावे इ. विसरलो आता. मध्यमपदलोपी, द्वंद्व, द्विगु असे काही लक्षात आहेत.

नञ तत्पुरुष असा काही होता का?

नञ तत्पुरुष असा काही होता का? >> होञ ... आपलं... होय, होता

समास !
द्विगु म्हणजे ज्यात संख्या असली तर जो समास होतो तो न?
बहुव्रीही, अव्ययी भाव, कर्मधारय अशी नावे आठवतात.

मागच्या आठवड्यात मटामधल्या कोड्यात हत्तीकरता व्याल हा शब्द होता

पेजिंग हर्पा/मानव/ऋतुराज किंवा कोणीही जाणकार!>>>>>> बापरे. हर्पा, मानव यांच्याबरोबर माझे नाव. _/\_
दडपण आले. परंतु माझी तेवढी गती नाही.
मानव यांनी केलेले विवेचन पटते आहे.
लांच्छन / लांछन दोन्ही बरोबर वाटतायेत.
लांछन शब्द बरेचदा दोष, डाग यासाठी वापरतात. परंतु मूर्ती शास्त्रात लांछन हे त्या मूर्तीचे व्यवच्छेदक लक्षण/ खूण सांगण्यासाठी वापरतात.

व्याल हा एक काल्पनिक प्राणी आहे बऱ्याच मंदिरावर तो आढळतो. सिंहाचे शरीर, हत्तीचे तोंड, वाघ साप इत्यादीचे तोंड. अश्वव्याल, गजव्याल असे अनेक प्रकार आहेत.

द्विगु म्हणजे ज्यात संख्या असली तर जो समास होतो तो न?
हो
पंचवटी - पाच वटांचा समूह.

भारतातील काही प्रमुख प्राण्यांची पर्यायी नावे>>>> रोचक. यातील बरीच नावे पहिल्यांदा पाहतोय

सिंह -
मृगराज, मृगरिपु, मृगपति पशुराज, पशुपति, वनराज, मृगारि, गजारि

हत्ती -
मातंग, करिन, दन्तिन

व्याल म्हणजे gargoyle की मग, मला वाटायचं gargoyle ला मराठी प्रतिशब्द नाही. धन्यवाद ऋतुराज.

व्याल सारखाच “शरभ”

हा हत्तीचे मुंडके अन सिंहाचे शरीर असणारा काल्पनिक प्राणी

आवडत्या मैसोर साबणाचा लोगो

शरभ हा शिवाचा अवतार
हिरण्यकश्यपूचा वध केल्यावर उन्मत्त झालेल्या नरसिंह अवताराला ताळ्यावर आणण्यासाठी शिवाने घेतलेला अवतार.
या काल्पनिक पशूला सिंहाचे एक किंवा दोन डोकी, दोन पंख आणि आठ पाय असतात. .
जाणकारांनी अधिक सांगावे.

हे तं कैचनै मोड ऑन

गुगलबाबा सांगत्यात की एक नवगुंजार/रा नावाचा प्राणी आहे. मी तरी आधी कधी ऐकला नाहीये.

त्याची माहिती अशी :
Made up of 9 animals, the Navagunjara was said to have a rooster’s head, three feet of an elephant, tiger, and horse respectively, along with the fourth limb being a human’s raised hand holding a lotus. Further, the creature had the neck of a peacock, the hump of a camel, the tail of a serpent, and the waist of a lion. It is believed that Lord Krishna took this form to test Arjuna while he was hunting in the jungle.

https://timesofindia.indiatimes.com/religion/web-stories/10-lesser-known...

https://www.herzindagi.com/society-culture/10-hindu-mythology-creatures-...

ऋतुराज, मस्त माहिती. शरभ माहित आहे. देवळाच्या बाहेर असतोच असतो.

https://shivanirajandesign.wordpress.com/2021/07/17/10-indian-mythologic... इथे अजून दोन माहित नसलेले प्राणी सापडले.

तिमिंगिला - In Sanskrit, ‘timi’ is whale and ‘gila’ means swallow. Timingila is a gigantic sea serpent from Indian mythology. It is said to be so big that it could easily swallow a whale. It has been mentioned in both Ramayana and Mahabharata.

किर्तीमुख - Kirtimukha (kīrtimukha, also kīrttimukha compound translating to “glorious face”) is the name of a swallowing fierce monster face with huge fangs, and gaping mouth, very common in the icon of temple architecture in India and Southeast Asia

Unlike other Hindu legendary creatures, for example the Makara sea-monster, the kirtimukha is essentially an ornamental art which has its origin in a legend from the Skanda Purana and Shiva Purana – Yuddha khand of Rudra Samhita.

हा की हे? कारण नुसताच चेहरा आहे. किर्तीमुख देखिल देवळाच्या प्रवेशद्वारावर असतो.

ऋतुराज, हा शरभ ना?

हे फोटो ओडीशातील खंडागिरी पर्वतावरील मंदिराबाहेर घेतले आहेत. हे दोघे पायऱ्यांच्या दोन बाजूला होते. हे एकसारखे नाहीत.

ऋतुराज, मस्त माहिती. शरभ माहित आहे. देवळाच्या बाहेर असतोच असतो.>>>>> शरभ शक्यतो नसतो
व्याल व गंडभेरुंड जास्त असतो
कीर्तिमुख हे शक्यतो मुख्य गाभाऱ्याच्या उंबरठ्या खाली असते.
मला माहित असलेली कथा
एका राक्षसाच्या मनात पार्वतीबद्दल आसक्ती निर्माण झाली. मग शिवाने एक राक्षस (कीर्तिमुख) आपल्या जटेतून निर्माण केला. त्याला त्या राक्षसाला खाण्याची आदेश दिला. आता त्याला खाऊन झाल्यावर कीर्तिमुखाला आणखी भूक लागली आता काय खाऊ असे तो विचारू लागला. त्याला भस्म्या झाला होता. त्याची भूक अनंत होती. मग त्याला स्वतःलाच खायला सांगितले. त्याने पायापासून सुरुवात केली पण स्वतःचा चेहरा खाता येईना.
मग त्याला देवळाच्या उंबरठ्यावर बसून येणाऱ्या भक्तांचे पाप खायला सांगितले.
असे हे कीर्तिमुख आता देवळाबाहेर सुद्धा अनेक शिल्पाकृतीत दिसते. तसेच दुकान, वाहन, घर यावर देखील ही कीर्ती मुख लावतात. दक्षिणेत जास्त दिसते.

तिमिंगिला, नवगुंजार नवीन माहिती.

फोटो ओडीशातील खंडागिरी पर्वतावरील मंदिराबाहेर घेतले आहेत. >>≥ सिंह वाटत आहे.

गंडभेरुंड. >> हे पण ऐकून माहित आहे.

कीर्तिमुख हे शक्यतो मुख्य गाभाऱ्याच्या उंबरठ्या खाली असते. >> हो बरोबर. कथा भारीये.

फोटो ओडीशातील खंडागिरी पर्वतावरील मंदिराबाहेर घेतले आहेत. >>≥ सिंह वाटत आहे. >> अच्छा.

अतिशय समृद्ध चर्चा. ऋतुराज, मामी, तुम्हाला दंडवत.

देवळाच्या उंबरठ्यावर बसून येणाऱ्या भक्तांचे पाप खायला सांगितले >> त्याला सतत काय खायला द्यायचं हा प्रश्न इथे मिटला. भक्तांची पापं काही कमी होणाऱ्यातली नाहीत हे एकदम मिश्किल पद्धतीने सांगणारी कथा वाटते आहे.

छान कथा.
त्याला सतत काय खायला द्यायचं हा प्रश्न इथे मिटला. भक्तांची पापं काही कमी होणाऱ्यातली नाहीत हे एकदम मिश्किल पद्धतीने सांगणारी कथा वाटते आहे. >>

त्याला सतत काय खायला द्यायचं हा प्रश्न इथे मिटला. भक्तांची पापं काही कमी होणाऱ्यातली नाहीत हे एकदम मिश्किल पद्धतीने सांगणारी कथा वाटते आहे. >>>>

हर्पा, कथे मधिल ही मेख लक्षात आली नव्हती़ऋतुराज फार मस्त कथा.

फार मस्त चर्चा आणि माहिती.

मटकावला.
सदूने फराळ मटकावला.

तुटुन पडणे
चिंटू आणि बच्चेकंपनी लाडवांवर तुटुन पडली
तुटुन पडणे समांतर अवांतर होते बहुधा