नर्मदार्पणमस्तु

> > >तुमचे पाहिले दोन भाग वाचून हे विधान पटत नाही.
नास्तिकते कडे झुकणारा किंवा विज्ञानिष्ठ माणूस व्यक्तिपूजा करणारा नसतो. > > > कुठल्याही गोष्टीचे सरळ दोन भागात विभाजन करणे अशी एक मानसिकता आढळून येते . हे आहे किंवा नाही संपला विषय . परंतु प्रत्येक गोष्टींचे असे दोन सरळ भागांमध्ये विभाजन करता येत नाही . काळे आणि पांढरे या दोन रंगांमध्ये राखाडी रंगाच्या अनेक छटा असू शकतात . पूर्णपणे आस्तिकतेचे स्तोम न मानणारा मनुष्य सुद्धा आवडलेल्या व्यक्तीची पूजा करू शकतो . मी स्वतः शिंदे पुलावर दाभोळकर सरांचा फोटो लावून पूजा करणारे भक्त पाहिले आहेत . आता त्यांना कुठल्या कॅटेगरीमध्ये बसवाल ?
जगाचे दोन रंगांमध्ये विभाजन करणे ही डावी मानसिकता आहे . जग बहुरंगी आहे , आनंद घ्या !

> >इथे पूर्ण यादी मिळेल. > >
केशव कुल आपण दिलेल्या यादी बद्दल धन्यवाद . मला हेच जाणून घ्यायचे होते की आपण धार्मिक कुणाला म्हणत आहात . कॅथोलिक पंथाच्या अनुयायांना धार्मिक मानणे थोडेसे धाडसाचे आहे . तो एका पुस्तकावर ,आणि एका व्यक्तीवर आधारित एक संप्रदाय असून हे सर्व लोक सांप्रदायिक होते . इतिहासामध्ये असे प्रमाद सांप्रदायिक लोकांनी केलेले आढळून येतात .धर्म ही फारच मोठी आणि व्यापक संकल्पना आहे . आपल्या देशामध्ये थोर ऋषीमुनी होऊन गेले त्यांना धार्मिक म्हणता येईल . धडा वगळणारे देखील धार्मिक नव्हेत राजकारणी आहेत .

> > तुमचे प्रतिसाद छान आहेत. > > धन्यवाद . खरे तर मला इथे इतकी चर्चा चालते याची काही कल्पना नव्हती . तसेच मला नर्मदा परिक्रमा या विषयावर लोकांशी चर्चा करायला अधिक आवडले असते . परंतु इथे अन्य विषयांवरच अधिक चर्चा सुरू आहेत . असो हरकत नाही . जिथे फक्त मला काही मांडावेसे किंवा खोडावेसे वाटले तिथे प्रतिसाद दिले . प्रत्येक व्यक्तीचा सुप्त हेतू काय आहे हे ओळखता येणे कठीण असते . मी प्रकट हेतु गृहीत धरून उत्तरे देत आहे . नर्मदे हर !

> > >> ह्या सा ठी काही पैसे द्यावे लागले का हे फुकट उपलब्ध होते? म्हणजे यात्रा करायची असल्यास पैशाची जुळणी करताना आपला प्रतिसाद उपयोगी होईल. > > > कुठेही एकही रुपया द्यावा लागत नाही . तुम्ही दिले तरी लोक पैसे परत करतात . फक्त समुद्र पार करणारे नावाडी १५० रु आकारतात .ते देखील असतील तर अन्यथा माफ केले जातात .परिक्रमा करताना पैशाचे ऍक्च्युली ओझे होते कारण त्याचा काहीच उपयोग होत नाही मध्ये . ना तुम्हाला काही खरेदी करावे लागत ना तुम्हाला काही विकत घेण्याची कुठे संधी मिळते . त्यामुळे वाटेत लोक जे पैसे देत होते ते सर्व मी तिकडेच वाटून टाकले . परिक्रमेचा सोपा नियम असा आहे की कोणी काही दिले तर घ्यायचे आणि कोणी काही मागितले तर द्यायचे . त्यामुळे दिलेले पैसे घ्यावेच लागतात . आणि ताबडतोब तुम्हाला योग्य वाटेल अशी व्यक्ती , संस्था , मंदिर किंवा कार्य पाहून ते देऊन टाकायचे . तुम्हाला लागणारी औषधे काही असतील तर ती मात्र विकत घ्यावी लागतात . परंतु नर्मदेच्या काठावर काही ठराविक मोठी शहरे सोडली तर बाकी कुठेही फारशी दुकाने वगैरे नाहीत . चपला वस्त्र व अन्य वस्तू लोक तुम्हाला जागेवर आणून देतात . बरेच आश्रम असे आहेत की तुम्हाला आल्या आल्या विचारतात की तुम्हाला कशाची गरज आहे सांगा आणि ती वस्तू पुरविली जाते . नर्मदे काठी दात्यांची खूप मोठी परंपरा आहे .

साधना आपण म्हणताय ते योग्य आहे . गुन्हे करून परिक्रमे मध्ये घुसणाऱ्या लोकांमुळेच आता परिक्रमावस्यांना प्रमाणपत्र सोबत बाळगणे अनिवार्य करण्यात आलेले आहे . आधार कार्ड दाखवल्याशिवाय ते मिळत नाही . परंतु अशा लोकांचे प्रमाण नगण्य आहे हे देखील खरे . उडदामाजी काळे गोरे

परंतु नर्मदा खंडातील लोक गेली अनेक वर्षे लाखो साधू आणि संधी साधू पाहत आहेत त्यामुळे त्यांना तुम्ही नक्की कसे आहात हे पाहताक्षणी कळते , ही फार मोठी सिद्धी तेथील प्रत्येक माणसाला प्राप्त आहे असे मला जाणवले .

सविस्तर सांगतो . मी पूर्वी पूर्णवेळ डाव्या चळवळीत काम करणारा कार्यकर्ता होतो . रत्नाकर मतकरी , मेधा पाटकर यांच्या विचारांनी प्रभावित होऊन महाविद्यालयीन जीवनात नर्मदा बचाव आंदोलनात देखील सामील झालो होतो . मी कुठेही मी नास्तिक आहे असे लिहिलेले नसून माझा पिंड नास्तिकतेकडे झुकणारा आहे असे विधान केलेले आहे . मला टिळे माळे अंगारे धुपारे गंडे दोरे याचे फारसे आकर्षण कधी राहिलेले नाही . छायाचित्रे पाहिल्यावर तुमच्या ते लक्षात येईल की फक्त अंगावरील वस्त्र सोडता मी अधिक काही धारण केलेले नाही . परंतु असा पिंड असलेल्या मनुष्याला देखील नर्मदा परिक्रमेमध्ये अनुभव येऊ शकतात हेच मी सांगू इच्छित आहे . मी पुरेसा आस्तिक नाही हे सत्य आहे . मी घरी साधी देवपूजा देखील कधी करत नाही . परंतु तरीदेखील मला काही अनुभव आले ते जसे आहेत तसे मांडलेले आहेत . चळवळीतील लोकांच्या दांभिकपणाचा अनुभव आल्यामुळे मी त्यातून बाहेर पडलो . मी ज्या ज्या साधू संतांचा उल्लेख परिक्रमे आधीच्या प्रकरणांमध्ये केलेला आहे त्या त्या सर्वांची पुरेशी परीक्षा माझ्या अल्प बौद्धिक पातळीवर मी घेतलेली आहे मगच त्यांना नमस्कार केलेला आहे . हे सत्य आहे त्यामुळे कोणी सांगितल्यामुळे मी स्वतःला आस्तिक जाहीर करणार नाही . मी पुन्हा पुन्हा सर्वांना तेच सांगतो आहे की जग बहुरंगी आहे . दोनच रंगांमध्ये त्याला कृपया रंगवू नये . मी श्रद्धा मानतो परंतु आजच्या जगात सहज दिसणाऱ्या भाबड्या अथवा निर्बुद्ध भक्तीच्या पक्षातला कदापि नाही . मला जे जे लॉजीक वाटले ते ते लिहीत आहे कदाचित कोणाला ते चुकीचेही वाटू शकते . कठोर चिकित्सा मगच स्वीकृती हेच तर आपल्या धर्माचे वैशिष्ट्य राहिलेले आहे . परीक्षा न घेता ग्रंथ प्रामाण्य किंवा व्यक्ती प्रामाण्य असे संकुचित स्वरूप इथे नाही .

> > >जर प्रमाणपत्र न घेता मी परिक्रमा केली तर मला मठात घेत नाहीत की मला जेवायला मिळत नाही? कळले नाही.
अजुन एक मी मारे प्रमाणपत्र घेइन पण माझ्या मनात लबाडी असेल तर? > > >
काही मठांमध्ये प्रमाणपत्र दाखविल्याशिवाय तुम्हाला प्रवेश मिळत नाही उदाहरणार्थ ओंकारेश्वर येथील गजानन महाराजांचा मठ . बहुतेक मठांमध्ये तुमच्याकडे प्रमाणपत्र आहे असे गृहीत धरले जाते . प्रत्येक मठामध्ये तुम्हाला मुक्काम केल्याचा सही शिक्का घ्यायचा असतो बऱ्याच ठिकाणी प्रमाणपत्र असल्याशिवाय सही शिका मिळत नाही . मुळात मध्ये तुमचे काही बरे वाईट झाले तर तुम्ही शेवटचा मुक्काम कुठे केला होता हे कळण्यासाठी पोलिसांना या नोंदीची मदत होत असते . नागा साधू किंवा आखाड्याचे साधू तसेही प्रमाणपत्र न घेताच फिरतात . तुम्ही प्रमाणपत्र घेतले आणि मनात लबाडी असेल तर तुमचे काय करायचे ते ठरविण्याची एक सुंदर व्यवस्था नर्मदा मातेने आखून ठेवलेली आहे . तो अनुभव ज्याचा त्यालाच येत राहतो . सर्वसामान्य संसारी माणसांनी परिक्रमा सुरू करण्यापूर्वी प्रमाणपत्र घेणे हे हिताचे आहे हे मात्र खरे . तुम्ही परिक्रमा पूर्ण केल्याचा तो एक लिखित पुरावा मानला जातो . इतकेच

> > >पण मनात तशी श्रद्धा असल्याशिवाय "मैयानेच बोलावले, मैयाने लाड पुरवले, दिवंगत व्यक्तीशी बोललो, शंकराने दर्शन दिले " असे कसे मनात येईल? > > >

हाच माझ्यामध्ये परिक्रमेमुळे झालेला मोठा बदल आहे . आधी मी नर्मदे कडे केवळ एक नदी म्हणून पाहत होतो परंतु परिक्रमेमुळे , अनुभूतीं मुळे आणि परिक्रमे मध्ये भेटलेल्या लोकांमुळे नर्मदा मैया कधी होऊन गेली कळलेच नाही . अश्रद्ध जिवाला सश्रद्ध बनवणारी नर्मदा ! असे म्हणा फारतर . अर्थात अजूनही मी घरी देवपूजा करत नाही . परंतु आता जगण्याचे कोडे बऱ्यापैकी सुटल्यासारखे वाटते हे तितकेच खरे !

> >अशाने तुमची लिखाणासाठी आवश्यक एकाग्रता भंग पावेल. अनुभवाचे बोल आहेत हे. Lol > >

त्यामुळे मी अजून लिहायला सुरुवात केलेलीच नाही .सलग शांतचित्त निवांत वेळ मिळाल्याशिवाय हे लिखाण करता येत नाही . उगाच जाता जाता लिहून जमत नसते तर ते लिहीत असताना मन अक्षरशः पुन्हा त्या ठिकाणी पोहोचलेले असते . कधीतरी असा निवांत वेळ मिळाला की सलग धडाधड लिहून काढेन पुढचे काही भाग . बाकी नवीन लिखाण टाकण्याचा दुवा मी सकाळपासून शोधतो आहे .थोडीशी कमी यूजर फ्रेंडली वेबसाईट वाटली क्षमस्व . कसे लिहावे वगैरे मुद्दे सापडले परंतु आता लिहा असे सांगणारे काही सापडत नाही .