लष्कराच्या भाकऱ्या(२) : जागरूक वाचक मंच

विरामचिन्हांबद्दलची अनास्था देखील जागतिक आहे. याबाबत प्रबोधन करण्यासाठी Lynne Truss या ब्रिटिश लेखिकेने Eats, Shoots & Leaves हे पुस्तक लिहिलेले आहे. मुळात हे वाक्य पांडा नावाच्या प्राण्याचे वर्णन आहे (पांडा कोवळ्या फांद्या खातो आणि निघून जातो) आणि हे वाक्य Eats Shoots & Leaves असेच लिहिले गेले पाहिजे. परंतु पुस्तकाचे शीर्षक मुद्दाम Eats, Shoots & Leaves असे दिलेले आहे. त्यात नको असलेला स्वल्पविराम घातल्याने अनर्थ झाला आहे (पांडा खातो, गोळ्या मारतो आणि जातो).
विरामचिन्हे ही ट्रॅफिक सिग्नलसारखी असून ती नसतील तर शब्द एकमेकांवर आदळतील असे लेखिका म्हणतात.

गमतीचा भाग पुढे आहे.
या पुस्तकावर टीका करताना अमेरिकेचे Louis Menand म्हणतात की या पुस्तकात देखील विरामचिन्हांच्या बऱ्याच चुका झालेल्या आहेत !

इथे https://www.aksharnama.com/client/article_detail/7537 असा मथळा आहे :
ही गोष्ट आहे एका ध्येयवेड्या व्यक्तीची. आकाशाला गवसणी घालूनही मातीचेच पाय असणाऱ्या ‘जीनियस जेम’ची, अर्थातच डॉ. गंगाधर मोतीराम वारके उर्फ डॉ. जीएम यांची

एका कर्तृत्ववान व्यक्तीचा परिचय करून देताना 'मातीचेच पाय' या वाक्प्रचाराचा उपयोग बरोबर वाटत नाही.

मातीचेच पाय = एखाद्या व्यक्तीच्या सामर्थ्यवान किंवा आदर्श स्वरूपामागे लपलेले अपयश, कमकुवतपणा किंवा दोष, जो कालांतराने उघड होतो.

?????
' पाय जमिनीवर असणाऱ्या" असे त्यांना म्हणायचे असावे

.

सुखद अनुभव !

वरील चूक त्या संपादकांना कळवल्यावर २ दिवसात त्यांनी दखल घेऊन तिथे
मातीवरच पाय
अशी ऑनलाईन दुरुस्ती केलेली आहे. https://www.aksharnama.com/client/article_detail/7537

* "मातीवरच पाय" हे कृत्रिम वाटते.
>>> +११
मलाही तोच प्रश्न पडला !
ही त्यांची इ-मेल :
"नमस्कार,
बरोबर आहे तुमची शंका. 'पाय जमिनीवर' असं हवं. लेखिकेचेच शब्द शीर्षक म्हणून घेतल्याने आणि घाईगडबडीत लक्षात न आल्याने ही चूक झाली. दुरुस्त करतो.
मनःपूर्वक धन्यवाद!"

मूळ लेखनात त्यांना संपादक या नात्याने हस्तक्षेप करायचा नसावा
??
म्हणून मातीच ठेवली ?

असो.
. . .
लष्कराच्या नियतकालीन भाकऱ्या !
(https://www.loksatta.com/lokrang/marathi-periodicals-and-print-magazine-...)
सध्याच्या संपादकीय अनावस्थेवर परखड भाष्य करणारा लेख
“ . . . शुद्धलेखनाच्या, व्याकरणाच्या, संपादनाच्या व मुद्रितशोधनाच्या चुका ही सर्वसामान्य (आणि सर्वमान्य सुद्धा?) बाब झाली आहे. . . . तसेच ‘दिलगिरी’ची सौजन्य प्रथा बंद पडल्यात जमा आहे . . . “

वरील सर्वसाधारण अनास्थेबाबत इंग्रजी वृत्तपत्रकारितेतला एक ठळक अपवाद म्हणजे 'द हिंदू'.

वाचकांचा संपादक नेमणारे ते भारतातील (बहुधा) एकमेव वृत्तपत्र आहे. या संदर्भातील द हिंदूंच्या मालकांपैकी एक असलेले एन राम यांची दीर्घ वाचनीय मुलाखत इथे आहे :
https://weeklysadhana.in/view_article/n-ram-on-print-media-shall-not-be-...

त्यातील हे निवडक :
" . . . वाचकांचा संपादक (रीडर्स एडिटर) नियुक्त करणारे आम्ही पहिलं भारतीय वर्तमानपत्र आहोत. या संदर्भात आमच्यावर ‘द गार्डियन’चा प्रभाव होता. ‘द गार्डियन’मध्ये ॲलन रसब्रिजर संपादक असतानाच्या (1995-2015) काळात वाचकांचा पहिला संपादक नेमण्यात आला. आम्ही त्यांचे वाचकांचे संपादक इआन मेयस आणि रसब्रिजर यांना भारतात व्याख्यानांसाठी निमंत्रित केलं होतं. चेन्नईमध्ये ही व्याख्यानं पार पडली आणि त्यानंतर आम्ही वाचकांच्या संपादकाचं पद सुरू करत असल्याची घोषणा केली. . .
. . . . वाचकांचा संपादक माहिती मागू शकतो, पण वाचकांचा संपादक कार्यालयाच्या मधोमध पूर्णतः स्वतंत्र भूमिका निभावत असतो. हा संपादक वर्तमानपत्राच्या मुख्य संपादकाला उत्तरदायी नसतो. दैनंदिन पातळीवर दुरुस्त्या व खुलासे यांची बाजू तो सांभाळतो. दुरुस्त्या व खुलासेही रोज प्रकाशित व्हायला हवेत, हे आम्ही ‘द गार्डियन’कडून शिकलो. . . . "
. . .
‘द हिंदू’ हे भारतातलं सर्वांत महागडं वर्तमानपत्र आहे. सध्या रोजचा छापील अंक 12 रुपये तर रविवारचा पंधरा रुपये असतो. रविवारची मॅगझीन ही पुरवणी अप्रतिम असते. तिची सर अन्य प्रमुख इंग्रजी वृत्तपत्रांना नाही हा स्वानुभव.

अनिंद्य + १११ .. .. इन्फिनिटी पर्यन्त !
त्यांच्या मॅगझीन पुरवणीतील एका पानावर असलेले वाचक-लेख देखील अतिशय दर्जेदार असतात.

आपल्या इंग्रजी शब्दकोशांच्या धाग्यासाठी मला कित्येक वैशिष्ट्यपूर्ण शब्द या वर्तमानपत्रातूनच मिळालेले आहेत त्याबद्दल कृतज्ञता !