भाषा : अपभ्रंश, बदल, मतांतरे इ.

बदक का 'बद'नाम आहे ? काय केलं असं 'बद'फैली वर्तन म्हणून ही बदनामी वाट्याला आली.

बदक quack quack करते. वाजवीपेक्षा जास्त बडबड करणारा म्हणून बडक म्हणजेच बदक.!
हपा, अस्मिता

बदली, बदला, तबादला ह्या शब्दांचे मूळ कदाचित बद नसावे.
बाद म्हणजे मराठी कटाप ( कट ऑफ) किंवा हिंदी ' नंतर '. ह्यांचे मूळ काय असावे?
प्यासा मधल्या ' जिन्हें नाज़ है हिंद पर वे कहां हैं ' ह्या अमर गीतामध्ये बदहवा सी असा एक शब्द आहे. ते आठवले

शिवाय quack म्हणजे भोंदू डॉक्टर. तोही वाईटच. म्हणून quack quack करणारं बदक वाईट. म्हणून 'बद' म्हणजे वाईट, अशीही एक व्युत्पत्ती सांगता येईल!

बद आणि bad याचा पण संबंध आहे का?

वावे
जिन्हें नाज़ है चे लिरिक्स पाहिले पण त्यात बदहवासी असा शब्द आढळला नाही. गाण्यात ऐकल्यासारखं वाटतंय. नंतर तपासून पाहीन. खरं तर मूळ कविता बहुधा साहिर च्या परछाईं मध्ये पूर्ण उर्दूमध्ये आहे आणि गाण्यापेक्षा मोठी आहे असे आठवते.
पण दुसरी एक ओळ मात्र पुन्हा स्पर्शून गेली. : " यह यशोदा की हम जीन सी राधा की बेटी"

बद आणि bad चा संबंध नक्कीच असावा.

बदक quack quack करते. वाजवीपेक्षा जास्त बडबड करणारा म्हणून बडक म्हणजेच बदक.!
>>>> ओ

वावे
नीम हकीम खतरे जान, बदक वैद्य गेले प्राण !

वावे, जबरीच!

अस्मिता आणि हीरा , . हीरा यांचा विनोद मी पहिल्यांदाच वाचला. (माझे बरेच वाचायचे राहून गेले असल्यास क्षमस्व. नया है मैं.)

बदसूरत वरून खूबसूरत आठवला आणि त्यावरून आमचं एक संभाषण आठवलं. एका इराणी मैत्रिणीबरोबर गप्पा मारत होतो. खूब आणि सूरत (फारसी - सूरत/सूरात) हे दोन्ही तिकडूनच जसेच्या तसे आलेले शब्द आहेत हे माहिती आहे, पण दोन्हीचा मिळून 'खूबसूरत' असा शब्द त्यांच्याकडे नाही म्हणे. हा समास (खूबा च असौ सूरत् यस्या: = खूबसूरत् ) बहुतेक आपणच भारतात साधला असावा.

खुप-सुरत >> पहिल्यांदाच वाचला. पण कानांना योग्य वाटत नाही (सवय नसल्यामुळे असेल).

बहुत खूब ह्याचा अर्थ बहुधा खूप चांगले असा असावा. म्हणजे भला, बढिया वगैरे. आता मराठीत आपण खूप हा शब्द पुष्कळ ह्या अर्थाने वापरतो ते वेगळे.

बघा बघा ‘बद’ कसे बदाबदा प्रतिसाद घेऊन आला

रोचक चर्चा!
'नेकी और बदी' (सुष्टपणा आणि दुष्टपणा) ही जोडगोळी आठवली.
मद्याला 'बादा' म्हणतात - त्याचा 'बद'शी काही संबंध असेल का असंही वाटलं. (तुझे हम वली समझते जो न बादाख्वा़र होता - गा़लिब)

>>> खुप-सुरत >> पहिल्यांदाच वाचला. पण कानांना योग्य वाटत नाही
कानांना खुप-ला का?

स्वाती आंबोळे,

कुठल्यातरी धमाल हिंदी सिनेमात त्यातलं एक प्रमुख पात्र खपसूरत असा ख वर आघात देऊन उच्चार करतं. अंगूर, गोलमाल? देवेन वर्मा उत्पल दत्त?

<< खुप-सुरत.. पहिल्यांदाच वाचला. पण कानांना योग्य वाटत नाही. >>
याच्यावरून आठवले. थोडे अवांतर. माझा १ रूममेट होता, जो 'कफ सिरप' (cough syrup) ला 'कप सिरफ' म्हणायचा.

कानांना खुप-ला का? >>

कृष् या संस्कृत धातूचा अर्थ 'ओढणे' असा आहे. त्यापासून कृषी (नांगर ओढण्यावरून असावा), आकर्षक, संकर्षण वगैरे शब्द आलेले आहेत. अपकर्षक हा शब्द मला नवीन आहे. ओढण्याच्या विरुद्ध क्रिया, दूर लोटणे, अश्या अर्थाने ते हीन लेखणे, म्हणजे अपकर्षण असावे आणि ते करणारा तो अपकर्षक.

चुंबकांविषयीच्या मराठी वैज्ञानिक परिभाषेत attraction आणि repulsion साठी अनुक्रमे आकर्षण आणि अपकर्षण हे शब्द वापरले जातात.

चुंबकांविषयीच्या मराठी वैज्ञानिक परिभाषेत attraction आणि repulsion साठी अनुक्रमे आकर्षण आणि अपकर्षण हे शब्द वापरले जातात. >> +१ चुंबकच असं नाही, repulsion साठी अपकर्षण शब्द वापरतात. अपकर्षक असाही शब्द वाचलेला आहे विज्ञानाच्या पुस्तकात.

कृष् या संस्कृत धातूचा अर्थ 'ओढणे' असा आहे.

>>>> कृष्ण = काळा हा शब्दही याच धातूपासून बनतो का? 'प्रकाश (पूर्णपणे) ओढून घेणारा रंग' याअर्थी?

... repulsion साठी अपकर्षण...

यावरून आठवले,

आपल्या संसदेत "Attention calling motion" साठी 'ध्यानाकर्षण प्रस्ताव' वापरतात, अगदी अधिकृत संसदीय शब्द.

चुंबकासाठी सजातीय ध्रुव प्रतिकर्षण व विजातीय ध्रुव आकर्षण हे शब्द शाळेत शिकलेत. अपकर्षण आठवत नाहीये.
(कृष् कर्ष धातु आठवला हर्पांमुळे)

कृष्ण म्हणजे ओढून घेणारा, आकर्षित करणारा, attractive असाही अर्थ लावतात. बाकी आहे तो श्याम सावळाच. तमाल नील.
मा यात पंथा: पथि भीमरथ्या: , दिगंबर: को s पि तमालनील:
विन्यस्त हस्तोsपि नितंबबिंबे चित्त: समाकर्षति पांथिकानाम्