सिनेमा आणि संस्कृती: भाग- १ "लग्न"२ continued..

मस्तच!

दोन्ही भाग वाचले. अगदी आवडले. चौफेर आढावा घेत आहेस. पुढच्या भागांच्या प्रतिक्षेत.

लग्नाचे 'तीन' भाग आहेत असे खुद्द लेखिकेनेच एका प्रतिसादात म्हटले असल्याने तिन्ही भागांच्या वाचनाचा 'आनंद' पुरेपूर घेतल्यावर सविस्तर प्रतिक्रिया देणार आहे.....!

दरम्यान एका आगळ्यावेगळ्या लेखनाची अनुभूती घेत आहे, इतकेच म्हणतो.

दोन्ही भाग वाचले नि आवडले. आता एकच भाग उरलाय ?

दोन्ही भाग मस्त!

अजून लिहा. पुढच्या भागांची वाट बघतेय.

दोन्ही भाग प्रचंड आवडले.

मस्तच

खूप छान लिहीलय.

शर्मिलाताई, लग्न या विषयावरील वेगवेगळे पैलू दाखवणार्‍या एकेका उत्कृष्ट चित्रपटाचं थोडक्यात कां होईना, पण पी.एस. प्रमाणे परिक्षण केलंत तर हा विषय ३ भागांत आटोपणं हा आमच्यावर अन्याय ठरेल... आणि त्या उत्तम चित्रपटांवरही!!

वा. सुरेख लिहिलयं. आवडल एकदम.

वा वा मस्तच .. P.S. वरचं खुप आवडलं .. माझा अजूनही बघून झाला नाहीये ..

अनुभव खरंच मस्त होता .. त्यातलं 'मुझे जा ना कहो मेरी जाँ ..' मला खुप आवडतं .. आनि ह्यात जुना प्रियकर म्हणून महेर कोठारी (?) आहे त्यावरून मला नेहेमी 'रजनीगंधा' पण आठवतो .. एका प्रकारे सिमीलरच वाटतात मला दोन्ही ..

पुढच्या लेखात उल्लेख असेल-नाही कळत नाही पण मासूम आणि इजाजत पण मला उल्लेखनीय वाटतात नवरा-बायको नात्यात .. नसीरुद्दीन शहा आणि शबाना मासूम मध्ये आणि परत नसीरुद्दीन शहा आणि रेखा ह्यानीं फार छान कामं केली आहेत ..

तसंच वेगळ्या कॅटेगरीतला चितचोर पण मला खुप आवडला होता ..

आता वाटतंय नुसतंच नवरा-बायको नातेसंबंधावरच्या चित्रपटांवर लिहायचं झालं तर शेकड्यांनीं लिहायला लागेल एव्हढे नुसते हिंदीच चित्रपट लक्षात येतील ..

वा... वा..
दोन्ही भाग वाचले.. मस्त झाले आहेत एकदम.. हा भाग तर खूपच रंगलाय.. पुढच्या भागांच्या प्रतिक्षेत..
चायना पोस्टनंतर ही पण मालिका छान होणार एकदम !

दोन्ही भाग आवडले.
बासुदांनी त्यांच्या आत्मचरित्रात या सिनेम्यांबद्दल लिहिलेलंही वाचनीय आहे.. अर्थात त्यात प्रक्रियेचा भागच जास्त.

उत्तम लेख. पी. एस. अजून बघितला नाही. धीरच झाला नाही पण आता बघेन. पहिला भाग वाचते आता. बासु दांचे सिनेमे पाहिले आहेत. गृहप्रवेश पण मस्त आहे. या विषयावर खूप लिहीणयासारखे आहे.

माझी फेवरिट रिलेशनशिप, संगम मधील राज वैजू, व राजेश मुमताज, रिलेशन शिप खराब होण्या आधी. सुनो कहा गाणे असलेल्या सिनेमात. घर मधील रेखा- विनोद. बावर्ची मधील लग्ने. ( बायको कपाटातून बिस्किट डबा काढून नवर्‍याला बिस्किटे देते. त्यांचे प्रेम अगदी फील होते. .

शर्मिला, खूपच मस्त लिहित्येय्स.... 'पी.एस. आय लव्ह यू' बद्दल तर फारच छान लिहीलय्स... परत बघायला लागणार. 'अनुभव' पण सुंदरच होता.

रेखा- विनोदचा 'घर', संजीव कपूर - रेहानाचा 'दस्तक' हे पण नवरा-बायको नातेसंबंध दाखवणारे खुप वेगळे चित्रपट. 'ऑंधी' देखिल..

पर्ल पदमसी आणि अशोक कुमार यांचा 'खट्टा मिठा' खरतर कॉमेडी चित्रपट पण यात ती दोघं आपल्या कुटुंबासाठी उतारवयात लग्न करतात ही त्याकाळातल्या (अजुनही कदाचित) चित्रपटांसाठी फारच धाडसी कन्सेप्ट

उत्तम! फक्त तीन भाग खरेच कमी आहेत.
नविन आलेल्या सिनेमापैकी राजपाल यादवचा 'मै, मेरी पत्नी और वो' हाही एक उल्लेखनीय सिनेमा. उंची आणि सौदर्य या मुद्द्यावर आपण बायकोपेक्षा कमी आहोत या न्यूनगंडाने पछाडलेला नवरा, त्याचा रुबाबदार मित्र आणि समजूतदार बायको. सिनेमाच्या शेवटी त्याचा संशय जातो, पण त्यांना जुळं होतं आणि जुळं होण्यामागची आपल्या संस्कृतीने पढवलेली कारणे त्याला नव्या संशयाकडे घेउन जाताना सिनेमा संपतो.

@ अश्विनीमामी....

"( बायको कपाटातून बिस्किट डबा काढून नवर्‍याला बिस्किटे देते. त्यांचे प्रेम अगदी फील होते. ....)

~ सुरेख निरिक्षण. मलाही हा प्रसंग अगदी नैसर्गिक वाटला होता. अशा छोट्या छोट्या तुकड्यांमुळे आपण पडद्यावर एखादा चित्रपट पाहात नसून प्रत्यक्ष आपल्याच घरात उलगडणारे नाट्य पाहात आहोत असा भास होतो.

"बावर्ची' मध्येच ए.के.हंगल बाजार करून आल्यानंतर ती पिशवी पत्नी (दुर्गा खोटे) कडे देतात आणि त्यानी ती घेतल्यावर पुढच्याच मिनिटाला त्याना थांबवून पिशवीतून आपली 'बाटली' काढून घेतात, त्यावेळी दुर्गाबाईंच्या चेहर्‍यावरील भाव टिपण्यासारखे आहेत.

शिवाय बावर्चीने केलेल्या चविष्ठ वांग्याच्या भाजीला मटणाची उपमा देऊन 'आपल्या बायका ज्यावेळी मटण करतात त्यावेळी वांगे खाल्ले असेच वाटते...' असा शेरा मारल्यावर ऊषा किरण यांचा सात्विक संताप पाहण्यासारखाच आहे.

कालचे सगळे प्रतिसाद कुठे गेले यावरचे ??

लेखन प्रकार बदलून "लेखनाचा धागा" केला आहे.

येथील लिखाण दुसरीकडे हलवले आहे.

झक्की
दबंग अगदी मनापासून पाहिलेला दिसतोय , पण ते पैसे सल्लुच्याच आईचे असतात (कि सलमानचे च?) , मख्खी(ज्याचं लग्न होउ घातलेलं असत तो सावत्र भाऊ ) तो चोरतो , (पण मुली कडच्यांना खर्च नको या उदात्त हेतूने बरका)
चोरी लक्षात येते म्हणून ऐत्या मांडवात सल्लुबा !

दबंग सिनेमातले लग्न यावर मी काही विचार मांडले होते, पण ते या धाग्याच्या मूळ विषयाशी सुसंगत नसावेत. म्हणून येथील लिखाण दुसरीकडे हलवले आहे.

छान आहे लेख.

"...भारतीय विवाहसंस्थेवर विशेषत: आधुनिक शहरांमधल्या पती-पत्नी संबंधांचे विश्लेषण करणारी एक उत्तम ट्रिलॉजी हिंदी सिनेमाच्या पडद्यावर आली. ..."

~ कथालेखक असो वा दिग्दर्शक, त्यांच्या खाजगी आयुष्याच्या त्याना दुखावणार्‍या/सुखावणार्‍या छाया चित्रपट माध्यमातून मांडण्याचे ते स्वातंत्र्य अशासाठी घेतात की, ज्यामुळे त्यांच्या मनातील एक कोपरा सुखावून जातो. बासू भट्टाचार्यही त्याला अपवाद नसणार. शर्मिला फडके यानी वर उल्लेख केलेल्या ट्रिऑलॉजीमध्ये बासुंच्या लग्नापासूनच सुरू झालेली ताणतणावाची मालिका त्यानी त्या त्या कथानकातून प्रकर्षाने मांडलेली दिसत्ये. 'अनुभव' मधील पतीपत्नीचा अबोला, 'आविष्कार' मधील सासर्‍याकडून होणारे जावयाचे मूल्यमापन, तर "गृहप्रवेश' मधील पत्नीच्या उदासिनतेमुळे पतीचे 'बाहेर' जाणारे लक्ष. यावर बासुदांचे विश्लेषणही तितकेच प्रभावी वाटते.

अर्थात ही झाली 'मेल अ‍ॅटिट्यूड'. बासुदांचे काऊंटरपार्ट रिंकी भट्टाचार्य यांचीही काही बाजू असेलच, पण त्यांच्याकडे चित्रपट हे माध्यम नसल्याने त्यांची प्रतिक्रिया अंधारातच राहिली. बासू भट्टाचार्य यानी 'लग्न' संदर्भात निर्मिती केलेल्या या सर्व चित्रपटांचे आणखीन एक वैशिष्ट्य म्हणजे त्यानी मुख्य कलाकारांची पडद्यावरील नावे बदलली नाहीत. तिन्ही चित्रपटात 'अमर' आणि 'मानसी' राहिले (अनुभव मध्ये 'मीता' होती...पण ते नावही मानसीच्या जवळचे)

इतकेच काय, पण रेखाला घेऊन त्यानी काढलेला (व काहीसा वादग्रस्त ठरलेला) "आस्था" ही याच पठडीतील....फक्त लग्नानंतर नायिका घेत असलेले वेगळे अनुभव, जे संस्कृतीच्या विरोधातील मानले गेले. [यातही 'अमर' आणि 'मानसी' च]

बासु भट्टाचार्य यांचाच....आणि 'लग्न' विषयावरील पाचवा चित्रपट होता "पंचवटी". पण हा मी पाहिला नसल्याने त्यावर भाष्य करू शकत नाही. मला वाटते या चित्रपटाची तशी चर्चाही कुठे झालेली नाही...दिप्ती नवल मुख्य नायिका होती इतकेच.

पंचवटी सुरेख सिनेमा होता. दीप्ती फार मस्त दिसते. पतीकडून कमी प्रतिसाद मिळाल्याने ती सुरेश ओबेरॉय
मोठा दीर याकडे आकर्षित होते. अशी काहिशी कथा आहे. गाणी मस्त. दीप्ती बहुतेक नेपाळी स्त्री दाखविली आहे.

चोखेर बाली पण मस्त. ऐश्वर्या राय उगीचच हिरोच्या वैयक्तिक जीवनात व मॅरिड लाइफ मध्ये घुसायचा प्रयत्न करते. त्यातील बायको अवखळ व सुरेख आपली रैमा सेन.

एक जबरदस्त सिनेमा पारोमा. अपर्णा सेनचा. लग्न संबंधात स्त्रीची कशी कुचंबणा होते. पुवडू नवरा, स्वच्छंदी मित्र व सेल्फ सेंटर्ड मुले. राखी शेवटी स्वत्व शोधते. तिच्या नवर्‍याचे वागणे बघून मला फार संताप येत असे.

चुपके चुपके मध्ये पण धर्मेंद्र शम्मू अगदी गोड व रिलेशनशिप मध्ये असलेले वाटतात. भेटायची आतुरता
जीजाजींचे वर्चस्व नाकारू पाहणारा गोड पती. धर्मेंद्रच्या हसण्यातच त्यांचे सुख दिसते. व्हेरी विनिन्ग.

"पारोमा...." ~ जबरदस्त....पण कितीजणांच्या पचनी पडला हेही शोधणे कठीण जाऊ नये. राखीच्या चित्रपट कारकिर्दीचा मागोवा घेतल्यास केवळ हाच एकमेव ठरावा असाच होता. मला वाटते अपर्णा सेनचाही तो पहिलाच प्रयत्न असावा.

"राखी शेवटी स्वत्व शोधते"...असे एक वाक्य आले आहे, पण मला वाटते ती त्या लाईफ मॅगेझिनच्या "ईझी गोईंग नेचर' मुळेच त्याच्याकडे लोहचुंबकाप्रमाणे खेचली जाते. लग्नानंतर एका मोठ्या कुटुंबातील कामात आपले व्यतीत होणारे २४ तास, ही एक नैसर्गिक प्रक्रियाच आहे असे मानणारी परोमा अचानक ' मोकळा श्वास' घेते ते परिवर्तन तिला जादुमयच वाटते...त्याला कारणीभूत परत तोच फोटोग्राफर.

परोमाचा शेवट तर प्रश्नचिन्हांकितच आहे.

(वर रैमा सेनचा उल्लेख आहे. अपर्णा सेनच्याच "दी जपानीज वाईफ" मध्ये दाखविलेली विधवा ही तीच रैमा सेन का?)

"जपानीज वाईफ"....तर राहुल बोस स्पेशल आहे.

परोमाचा शेवट तर प्रश्नचिन्हांकितच आहे.>> तिला पूर्ण सिनेमा भर एका झाडाचे नाव आठवत नसते. बेलाडोना बहुतेक. प्रत्येक वेळी ती ब्लँन्क होते पण शेवटच्या सीन मध्ये तिला ते नाव आठवते. ते तिच्या लग्नापूर्वीच्या लहान पणच्या आयुष्याशी कनेक्टेड असते. हे सर्व लाइफ मॅगेझिन चा फोटोग्राफर तिचे फोटो शूट करून, तिला मुक्त कामजीवनाची ओळख करून निघून जातो. त्याला हिच्यात अडकायचे नसतेच. पण नंतर हिचा संसार कोलॅप्स होतो. फोटोज आल्यावर नवरा तिला वाईट बोलतो पण त्याच वेळी तिला सुखी करायची क्षमता आपल्यात नाही ती दुसर्‍याबरोबर सुखी होते हे नवरा सहन करू शकत नाही. फक्त एका दुसर्‍या माणसाशी अपघाताने संबंध आल्याने व त्यालाही तिने ट्रॅप वगैरे केलेले नाही. साधा आकरषणाचाच प्रकार आहे तरी तो( नवरा) तिला मी एका वेश्ये बरोबर राहू इच्छित नाही असे म्हणतो. त्यांच्या घरात एक पूर्वी काही प्रेमप्रकरण असलेली व त्यासाठी शिक्षा म्हणून वर गच्चीत एका खोलीत कोंडून ठेवलेली एक वेड्सर स्त्री असते
नात्यातलीच. त्या खोलीतच शेवटी राखी जाते बहुतेक. व मग तिला त्याझाडाचे नाव आठवते.
नवा मित्र/ दुसरा पुरूष म्हणजे स्वत्वाचा शोध नाही. त्यातून बाहेर पडल्यावर तो शोध सुरू होतो.

"बेलाडोना..." होय. कथानकात अपर्णा सेननी जाणीवपूर्वक या प्लॅन्टचा उपयोग करून घेतला आहे (आणि तीच त्या कथानकाची समर्पकताही होय...). "पारोमा" ची वैवाहिक जीवनाबद्दल काहीच तक्रार नसते....असायचे कारणही नाहीच. कर्तबगार नवरा, दोन मुले, सासू, जावा, नणंद, दीर, नोकरचाकरानी भरलेले घर....आबादीआबाद...असे असताना ती स्वतःला 'बेलाडोना' म्हणवून घेणे साहजिकच...कारण बेलाडोनाचा अर्थ "रुपसुंदरी". या झाडाच्या पानाचा उपयोग चेहरा सतेज राहण्यासाठी स्त्रिया करतात असा समज आहे....तो फोटोग्राफर हे बेलाडोनाचे मेटॅफर आहे. त्याच्यामुळे पारोमाला आपल्या गालावरील लाली वाढली आणि डोळ्यात चमक परत आली असा आभास होतो....जी ती सुखी संसाराच्या धबडग्यात विसरून गेलेली असते.

पण बेलाडोनाला एक शापही आहे...तो म्हणजे त्याच्या अतिवापराने त्यातील रसाचे विषात रूपांतर होऊ शकते...."पारोमा" लाही त्या फोटोग्राफररुपातील 'बेलाडोना'चेच विष बाधते...अखेरीस. पण असे असले तरी आपल्या हरवलेल्या दिवसाच्या आठवणी हॉस्पिटलच्या त्या रूममध्ये असलेल्या बेलाडोनाच्या प्लॅन्टकडे पाहून ती त्याच्याशी कृतज्ञच राहते.

ती त्याच्याशी कृतज्ञच राहते.>> हे नाही पटले पण सिनेमा सुरेख आहे. परत मिळाला तर बघितला पाहिजे.
सोडून देणार्‍या कॅडिश प्रव्रूत्तीच्या माणसाशी का कृतज्ञ राहावे लागेल. शिवाय भरलेल्या घरातल्या ग्रुहिणीच्या जीवनातही काही लक्युना असतात हे अधोरेखित केले आहे.