निसर्गाच्या गप्पा-१

गिरिपुष्प उर्फ ग्लिरिसिडिया एवढ्या मोठ्या संख्येने लावलेले पाहुन मला अगदी बरे वाटते कारण ही झाडे जमिनीचा कस वाढवतात. मी मुद्दाम त्याच्याखालची माती (फक्त टॉपसॉइल, खोदुन काढली नाही) गोळा केली कारण ही मातीही समृद्ध झालेली असते.

कैलास, कधी हुंदडत होता? २६ तारखेला मी वरच्या फोटोतल्या झाडाखालची माती गोळा करुन आणली.>>>>>>

झेंडावंदन झाल्यानंतर चिंगीने फिरायला जायचा हट्ट धरला... मग साधारणता ११ वाजता वगैरे गेलो होतो.

त्या वरच्या झाडाखाली बसणार होतो... पण जर नीट पाहिले तर दिसेल त्या झाडाखाली एक कपल बसलं होतं...... त्यांना काही वाटलं नाही.. मलाच ओशाळवाणं झाल्यासारखं झालं.

कोकीळ मी सुद्धा पाहिला... पण दुर्दैवाने कॅमेर्‍यात आलाच नाही.

११ म्हणजे खुपच उशिरा हे ठिकाण २६ तारखेला माबोकरांसाठीच बुक केले होते.... मी ८.३० ला गेले. घरातुन बाहेर पडत असतानाच असुदेचा फोन आला आणि माती गोळा करुन खाली उतरेपर्यंत फोन चालुच होता...

मी म्हणतोय त्या फूलाचा वेल असतो. पांढरे फूल येते (फोटो टाकतोच रात्री).
पण डॉ. तूम्ही म्हणाताय ते झाड. (कराया गम, म्हणालो तर तूम्हाला जास्त ओळखीचे वाटेल) त्याच्या मोहर तपकिरी रंगाचा, सुकलेल्या शेवाळाच्या पुंजक्यासारखा दिसतो. मग त्यातच लाल रंगाचे चांदणीसारखे फळ लागते, त्याला खुप कुसे असतात, पण ते भाजून त्यातल्या बिया खाता येतात.

पण डॉ. तूम्ही म्हणाताय ते झाड. (कराया गम, म्हणालो तर तूम्हाला जास्त ओळखीचे वाटेल) त्याच्या मोहर तपकिरी रंगाचा, सुकलेल्या शेवाळाच्या पुंजक्यासारखा दिसतो. मग त्यातच लाल रंगाचे चांदणीसारखे फळ लागते, त्याला खुप कुसे असतात, पण ते भाजून त्यातल्या बिया खाता येतात>>>>>>>>>>>

बरोबर दिनेशदा... ती फळे ओली असताना आम्ही भाजून त्यातला गर खायचो... तर वाळल्यावर कुसे आपोआपच गळून जावून काळ्या- तपकीरी रंगाची लहान फळे मिळायची ,ज्यांची साल काढून त्यातला शेंगदाण्यासारखा गोळा खाता यायचा.

मी आजच कांडोळीचा फोटो पोस्टतो.

तूमच्या आसपास कुठे कावळ्याचे घरटे असले तर एक गंमत बघण्यासारखी असते. (अर्थात नेमकी वेळ साधायला पाहिजे.) कावळा बाहेर गेला असला, आणि कावळीण घरट्यात असली, कि कोकिळ तिची कळ काढतो. घरट्याजवळ जाऊन तिला टोच मारतो. कावळीण चिडते आणि घरट्यातून बाहेर येते आणि त्याला हुसकून लावायला बघते. यावेळी कोकिळ खुप वेगळा आवाज काढतो. तो कोकिळेला इशारा असतो. मग कोकीळ (मादी, ती वेगळी दिसते, तपकिरी पांढरे रंग, साधनाला दिसली ती. ) पटकन घरट्यात जाऊन अंडे घालते. हे काम खुप झटपट होते. तेवढ्यात कावळा वा कावळी परत आले कि ती देखील पळून जाते. पळताना अत्यंत कर्कश आवाज करते. हे नाट्य मी गोव्याला घरासमोरच बघितले होते.
पण कावळा कावळी भोळे असतात. त्यांना मोजता येत नाही. घरट्यात अंडी आहेत किंवा नाहीत एवढेच त्यांना कळते. अंडी कमीजास्त झालेली त्यांना कळत नाहीत.

कावळा कावळी भोळे असतात
खरेच भोळे आणि आचरट.. अंडी आहेत एवढे कळते, दुस-यांची अंडी फोडून खाता येतात पण स्वतःची अंडी किती ते कळत नाही.
कावळे कबुतरांना भितात हेही मी पाहिलेय. माझ्या गच्चीत खायला दाणे टाकले की कावळे आणी कबुतरे धावतात. कावळे ३-४ आणि कबुतरे १०-१५. मग कावळे निमुटपणे कठड्यावर बसुन कबुतरांचे खाणे बघतात. त्यांचे खाणे झाले की मग स्वतः उतरतात. चिमण्या धीट आहेत कावळ्यांपेक्षा. कबुतरे खाताना चिमण्या आल्या तर कबुतरे धावुन जातात त्यांच्या अंगावर तरीही चिमण्या मधुन मधुन चोच खुपसुन दाणे पळवतातच.... कावळ्यांना असले काही जमत नाही.

जागू, कोकिळच नाही, इतर अनेक पक्षी असे करतात. कधी कधी मोठे पक्षी, छोट्या पक्ष्यांच्या घरट्यात अंडी घालतात. बाहेर येणारे पिल्लूच, दायीपेक्षा आकाराने मोठे असते. तरी ती बिचारी कर्तव्यबुद्धीने त्याला भरवते. एखाद्या कुत्रीने, मांजरीच्या पिल्लाला पाजले तर ती बातमी होते पण पक्ष्यांच्या जगात असे होतच असते.
पण काही पक्षी (पेलिकनच्या कूळातले ) तितके समर्थ नसतात. ते घालताना २ / ३ अंडी घालतात, पण त्यातून जे पहिले बाहेर येते, ते जास्त डॉमिनेटींग असते, सर्वात जास्त खाणे त्यालाच मिळते. आणि ते बाकिच्या भावंडाना मागे सारते, कधी कधी घरट्यातून खाली ढकलून देते. अशा पिल्लाला खायला, इतर पक्षी, मगरी टपलेल्या असतातच. शेवटि त्या जोडीकडे एकच पिल्लू उरते. याचे चित्रण अटेन्बरो साहेबांनी केले आहे. आपल्याला बघताना वाईट वाटते, पण त्या पक्ष्यांसाठी ते नॉर्मल असते. सर्वात बलवान पिल्लूच जगते.

साधना, वेळ मिळाला कि चिमण्यांचे नीट निरिक्षण कर. आपण त्यांची चिमणा चिमणी म्हणून वर्गवारी करतो, पण त्यांच्यातही गळ्यावरील नक्षीप्रमाणे दर्जा असतो. कुणी कुणासमोर दाणे टिपायचे, याचे नियम ठरलेले असतात. हे सर्व लाईफ ऑफ बर्ड्स, या सिडीत बघायला मिळते.

(रच्याकने, साळुंख्या पण कावळ्यांना घाबरवतात. उगाचच आरडाओरडा करत, त्यांच्यात घुसतात.)

हे नेरुळगावातील गावदेवी मंदिराजवळील कांडिळीचे झाड.

वॉव, दिनेशदा तुम्ही प्रत्यक्ष पाहिलंत का हे नाट्य? ग्रेट !
मला फार गंमत वाटते पक्षी-प्राण्यांची मानसिकता कशी असेल हा विचार करून.
एक प्रश्न- जिराफाला स्वरयंत्र नसतं हे खरंय का ??? सृजनसाठी 'प्राणी-आपले दोस्त' हे पुस्तक आणलंय. त्यात असं लिहिलंय. मला हे माहीत नव्हतं....आणि मला अजून हे खरंही वातत नाहीये. कारण स्वरयंत्र नसेल तर जिराफ एकमेकांशी कम्युनिकेट कसं करत असतील ?

याच मंदिराजवळील हे पिंपळाचे झाड..... याचे विस्तीर्ण पसरणे अगदी वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.

जागू,मी तुम्हाला मेल करतो तो एक्झॅक्ट अ‍ॅड्रेस.

डॉक, पिंपळाचं झाड खरंच कसलं पसरलंय !!
पिंपळाची पाने पाण्यात भिजत ठेवून त्याला जाळ्या पाडायच्या, आणि मग त्यावर रंगरंगोटी करून मैत्रिणींना द्यायची, हा शाळेतला खास उद्योग.:)

हो रुणुझुणू, जिराफाला आवाज काढता येत नाही. पण त्यांची मान लांब असल्याने, ते एकमेकांशी व्हिज्यूअली, कम्यूनिकेट करतात.

डॉ हो हेच ते. (पण फूलाची वेल वेगळी.)

तूमच्यापैकी कुणाला पिंपळपान हा निबंध अभ्यासाला होता का ? प्रचंड उन्हाळा आणि पिंपळाची लसलसती पालवी, यांचे सुंदर शब्दचित्र होते त्यात (कदाचित पु. भा. भावे ?)
पिंपळाच्या पानाचा लांब देठ, त्याचा पसरट आकार, यामुळे पिंपळाची पाने कायम सळसळत असतात.
मला लहानपणी. र चा उच्चार येत नसे. त्यावर उपाय म्हणून आईने, पिंपळाच्या पानाची पत्रावळ करुन त्यावर तूपभात जेवायला वाढला होता. आणि योगायोग म्हणा कि गूण म्हणा, मला र चा उच्चार यायला लागला. पिंपळाची कोवळी पाने, तेलात परतून त्याची चटणी पण करता येते.

पिंपळाच्या पानांची चटणी ?
जे लोक लग्न न होताच मरतात, ते पिंपळाच्या झाडावर मुंजा होऊन बसतात, असं एकदा ऐकलं होतं.....अवांतर माहिती. खरं-खोटं देव जाणे, मला मात्र भिती वाटते.

ताजी ताजी पिंपळपाने काय गोड दिसतात... तान्ह्या बाळाच्या हाता पायांना स्पर्श केल्यावर जी भावना येते मनात सेम तीच भावना कोवळ्या पिंपळपानाला हात लावताना येते...

जिप्स्या एकदम ढिंच्याक फोटू रे...

रच्याकने, माझ्या रोपाला पाने फुटली का???

माझ्या रोपाला पाने फुटली का???>>>>आजच नीट निरखुन पाहिल तर एक बारीक पान येताना दिसतंय.
एव्हढे दिवस ते आयफेल टॉवरसारखेच उभे होते.

ह्म्म्म्म.. जेवायला घातले नसणार तु त्याला. सदानकदा तुझा पाय घराबाहेर....

जागू, तु दिलेल्या अळुला मस्त दोन पाने आली.

जागू, पॅशनफ्रुटला का ? त्याला बरेच दिवस लागतात रुजायला. पण रुजतेच ! नाहीतर कधी मुंबईला जाणे झाले, तर माझ्या घरी आहेत ना ! साधनाचा पण क्लेम आहेच.
पिंपळपानावर बाळकृष्ण असतो ! (मग मूंजा कुठून असेल ?)
मोठे वाढलेले पिंपळाचे झाड म्हणजे पक्षी आणि प्राण्यांचे गोकुळच असते. पिंपळाला येणारी अगदी छोटि फळे पण पक्षी आवडीने खातात.

अपडेट्स -

जागु तुझी झाडे जगली सगळी... आज सकाळीच गाणे ऐकले - मनात माझ्या बन पाचुचे..... तेव्हा तुझीच आठवण काढली. माझ्याकडेही पाचुचे बन बनणार बरं का.....

दिनेशनी मोकळ्या बिया दिलेल्या पॅशनफृटच्या - त्यांचे काय अजुन झाले नाही. रोज पाहतेय कुंडीत. त्यांनी दोन सुकलेली पॅशनफृटे दिलेली ती तशीच ठेवलीत. अजुन सुकायला त्यांनी राणीबागेत अजुन एक शेंग दिलेली, तिही तशी आहे.

योग्या - तु काय दिलेलेस?? दिले नसशील तर दे...

राणीबागेतुन आणलेल्या अशोकांनी अजुन काहीच करायचे मनावर घेतले नाही. मी धीर सोडत नाही, काहीतरी होईलच.

मी दोन कलींगडाच्या बिया पेरलेल्या. दोन्ही बीया दोन पाने घेऊन हात जोडुन आणि काळी टोपी डोक्यात घालुन उभी आहेत. त्यांची योग्य ती सोय लावायची. यावर्षी घरचे कलींगड खाणारच ही घोर प्रतिज्ञा केलीय.

वांग्याची सगळी वांगी खाऊन झालीत. आता दोन वांगी आहेत झाडावर पण अजुन हिरव्या आवरणातुन बाहेर पडत नाहीत :). हे वांगे एकदम अतरंगी आहे. झाड फुलांनी भरते, मग अर्धी फुले गळतात आणि अर्धी फळे येतात. मग सगळी सामसुम.. मग परत फुले....

मिर्चीला फुले येताहेत,,, पण फळॅ नाहीत. सिजन संपला

अपडेत संपले

साधना, ती पॅशनफ्रुटची फळे सुकवायची गरज नाही. ती फोडून पाण्यात चोळायची. गाळणीवर बिया चमच्याने रगडून घ्यायच्या. (बिया खाल्ल्या तरी चालतात. ) एका फळापासून एक कपभर सरबत होईल. मग काळ्या बिया हव्यातर थोड्या वाळवून किंवा तशाच कुंडीत टाकायच्या. ५/६ आठवड्याने नक्की रोपे येतील.

त्या सूट्या बियांचे झाड असते का वेल असतो याची कल्पना नाही. मी फक्त फळे खाल्ली होती.