वेदकालीन संस्कृती भाग ४

Posted
13 वर्ष ago
शेवटचा प्रतिसाद
13 वर्ष ago

राम कोण आणि कुठला होता, ह्यावर अनेक तर्क आणि वाद आहेत. राम नव्हताच इथपासून राम अयोध्येचा की भारतभू बाहेरचा अश्या अनेक थेअरी सध्या सापडतात. राम हा आर्यांच्या पूर्वेकडील (व भारतातील दक्षिणेकडील) आक्रमणाचे प्रतिनिधीत्व करतो व त्याने वैदिक संस्कृती लंकेपर्यंत नेली असे काही लोक मानतात.

राम प्रकरण मी थोडे सविस्तर मांडणार आहे. कारणे दोन. एक म्हणजे ऋग्वेदात ह्या सर्वांचा उल्लेख पहिल्या काही ऋचांमध्ये आहे, म्हणून ऋग्वेदकालाशी निगडित आहे. दुसरे म्हणजे रामायणातून बराच भूगोल लक्षात येतो. पुढे महाभारत युद्धात हा विस्तृतरितीने आहे, पण रामायणाला आधार मानून आपण रामाचे अस्तित्व दिसते का हे पाहू.

हल्लीच लंकेला जोडणारा रामसेतू पाडण्यास काँग्रेस सरकारने परवानगी दिली आहे. केंद्रसरकारने दाव्यात असे मांडले होते की राम अस्तित्वात असल्याच्या कुठलाही पुरावा नाही, तसेच हाच तो रामसेतू आहे ह्याला कुठलाही पुरावा नाही, पुराव्याअभावी हे पाडण्यात यावे. कारण त्यामुळे लंका व भारत ह्या दोन देशात नौकानयन सुखकर होईल. व्यावहारिकदृष्ट्या हे जरी बरोबर असले तरी भारतातील हिंदू जनतेच्या भावना ह्यामुळे निश्चितच दुखावल्या गेल्या.

वाल्मिकी रामायण हे एकुण २४,००० श्लोकांचे आहे. सात कांडात, एकुण ५०० प्रकरणांचा विस्तार एवढे साहित्य एका रामायणात आहे. विविध राजे, तत्कालिन संस्कृती, एकमेकांसोबतचे राजकारण, समाज, आचार विचार ह्यांचा समग्र समूह म्हणजे रामायण. राम खरा आहे की नाही, पुरावा आहे की नाही ह्यात मला रस नाही तर ह्या काव्यात रस आहे कारण त्यात तत्कालीन समाजाचे प्रतिबिंब उमटल्याशिवाय राहत नाही. भारतीय संस्कृती त्यातून पुरेपूर दिसते त्यामुळे रामायण हे वेदकालीन संस्कृती वा इ स पूर्व संस्कृती मधील फार मोठा मैलाचा दगड ठरते. बाल, अयोध्या, आरण्य, किष्किंधा, सुंदर, युद्ध आणि उत्तरकांड हे ते सात कांड आहेत. पैकी बाल व उत्तर हे मुळ लेखनाचा भाग नाहीत असे आता तज्ज्ञ मानतात.
रामायण हे वाल्मिकी ऋषींनी लिहीले व ते ह्यासर्वाचे साक्षीदार होते असे आपण मानतो. पण त्याच बरोबर वाल्याचा वाल्मिकी हे राम नाम उलटे जपल्यामुळे (मरा मरा) ऋषी झाले अशी कथाही आपल्याला सांगितली गेली. ते प्रस्तावनेत म्हणतात, " मी ब्राह्मण कुळात जन्माला आलो, पण किराताकडे* वाढलो, क्षुद्र कामे केल्यामुळे क्षुद्र झालो, क्षुद्र स्त्री सोबत विवाह केला, तिने माझे पाप नाकारले व त्यामुळे राम नामाच्या जपामुळे मी परत ब्राह्मण झालो." ह्यावरुन प्रश्न येतो की वाल्मिकी हे खरच समकालिन होते? का त्यांनी ही कथा होऊन गेलेल्या राजाबद्दल आपली कल्पनाशक्ती लढवून मांडली आहे? मुळात हा वाल्मिकी एक होता की अनेक? तैत्तरिय ब्राह्मण ज्याने लिहले त्याने वाल्मिकी हा व्याकरणकार होता असा उल्लेख केला आहे, तर महाभारतातील उद्योग पर्वात वाल्मिकीचा उल्लेख गरुडाचा वंशज म्हणून आलेला आहे, व त्याला सुपर्ण वाल्मिकी असे उल्लेखलेले आहे.

पूर्ण रामायण मी इथे उद्धॄत करणार नाही तर त्यातील काही भाग, त्या त्या विद्वानांचे मत खोडण्यासाठी मी लिहणार आहे.

दशरथाला पुत्र होत नव्हता म्हणून त्याने एक यज्ञ केला. त्यावेळी शॄंग ऋषी तिथे उपस्थीत होते. अश्वमेधानंतर (वधानंतर, अश्वमेध म्हणजे घोड्याचा राणीशी संग नव्हे तर मेलेल्या अश्वासोबत राणीने एक रात्र घालवायची असते, अश्वाच्या तोंडावर कपडा असतो व त्याच खोलीत राणीला थांबायचे असते.) मुख्य राणी कौसल्या हिने एक रात्र घालवली. मग दुसरे दिवशी पायसदान मिळाले यथावकाश चार पुत्र प्राप्त झाले.

डॉ बाबासाहेब आंबेडकर रिडल्स इन हिंदूइझिम ह्या पुस्तकात लिहतात, राम हा पायसदानाने नाही तर शृंग ऋषि पासून झालेला पुत्र आहे कारण कौसल्या एक रात्र घोड्यासोबत राहिली, तिथे हे ॠषी होते, त्यामुळे राम हा शृंगाचा मुलगा आहे असे ते माणतात. ह्यात तथ्य मानले तर बाकी तीन पुत्रांचे काय ह्यावर मात्र आंबेडकर मौन बाळगतात. नियोग पद्धत ती महाभारतात होती, तर त्यापूर्वीच्या रामायणकालात असेल असे गृहित धरुन चालले ह्यातून लगेच असे सिद्ध होते की तो कदाचित नियोग पद्धतीने झाला. म्हणजे स्त्री पुरूषातील संबंध पुत्रप्राप्ती ह्या विषयात प्रगत होते असे मानावयास जागा उरतेच! थोडक्यात एक खोडायला गेले तर त्यातून दुसरे दुर्लक्षीलेले पण तत्कालिन समाजास मागे न नेता पुढे नेणारे सत्य समोर येतेच. इतर हजारो प्रवाद लक्षात घेऊन इथे खोडण्यापेक्षा रिडल्स पुस्तकाप्रमाणे राम हा आर्य राजा, सिता त्याची बहिण आणि रावण हा बुद्ध राजा होता. बुद्ध रावणाला पराभूत करुन रावणाला ब्राह्मण म्हणून घोषित केले गेले वगैर वगैरे, थोडक्यात रामाचा काल हा बुद्धानंतरचा आहे असे लेखकाचे म्हणणे आहे. तसेच हे युद्ध राम रावण न होता त्याला वैदिक बुद्ध धर्म युद्ध अशी झालर लेखकाने दिली आहे. रामाची सिता बहिण असे ते म्हणतात पण ती बहिण कशी झाली ह्यावर मात्र कुठलाही प्रकाश टाकलेला नाही. हे मांडण्यासाठी त्यांनी दशरथ जातक कथा (नं ४६१, ५४० ) ह्याचा आधार घेतला आहे. मात्र वरील जातक कथांचा उल्लेख त्यांनी केलेला नाही पण त्यातील कथा भाग घेऊन ते हे पुस्तक लिहतात. वेगवेगळ्या जातक कथांमध्ये रामाचा उल्लेख आहे. पण ह्या सर्व कथांमध्ये रावणाने सीतेचे हरण केल्याचा व राम रावण युध्दाचा उल्लेख नाही. तो का नसावा हे उघड आहे कारण रावणाला बुद्ध राजा मानले गेले आहे. जातक कथा ह्या इसाप निती सारख्या कथा आहेत. त्या सर्वच खर्‍या नाहीत. तसेच सीतेशिवाय रामाच्या अनेक बायका होत्या असे आंबेडकर म्हणतात. पण त्या कोण व कशा ह्यावर काहीही प्रकाश त्यांनी टाकला नाही. .

रामाचा जन्म पायसदानाने झाला हे आपण मानतो. पायस ही पद्धत नियोग पकडली तरी तिला तत्कालिन समाजात मान्यता होती व तसे प्रकार रुढ होते. केवळ ह्यावरुन हिंदू देव चुकीचे व धर्मच कसा गंडलेला आहे हे रिडल्स ह्या पुस्तकात मांडले आहे. कृष्णाबद्दल तर त्याहून हिणकस भाषा वापरली आहे. इथे रामजन्म प्रकरण देणे भाग होते म्हणून ह्या थेअरीचा उल्लेख केला इतकेच. हे मत खोडण्यासाठी हा लेख नाही, तर असेही मत आहे व त्याचा इथे उल्लेख करणे आवश्यक होते इतकेच महत्व आंबेडकरांच्या त्या पुस्तकाला. आंबेडकरांच्या पुस्तकाला दुर्गाबाई भागवतांनी उत्तर दिले होते असे वाचण्यात आहे. त्यामुळे ह्या प्रकरणाला इथेच सोडून पुढे वळू.

ऋग्वेदात रामाचा, दशरथाचा व सीतेचा उल्लेख आहे, पण सीतेचा उल्लेख हा पत्नी म्हणून नाही, खरेतर सीतेचा उल्लेख व्यक्तीवाचक नाही, ती जमीनीला दिलेली उपमा पण आहे. पेरणी केलेल्या जमिनीसंबंधी हा उल्लेख आला आहे. ह्यावरुन काही लोकं राम आणि सीता एकमेकांशी संबंधित नव्हते असाही शोध लावतात. पण ऋग्वेदातील सीता व्यक्तीवाचक नसली तरी रामाची पत्नी नाही हे कसे सिद्ध होणार ह्याचा विसर मात्र पडलेला दिसतो. ऋग्वेदातील पहिल्या मंडलात अनेकदा रामाचा उल्लेख आढळतो.
रामायणात राम अनेक असुरांशी, राक्षसांशी लढतो व त्यांना पराजीत करतो. त्यांचे वर्णन करताना त्यांना असुर, दैत्य, दानव, राक्षस, यक्ष अशी नावं नेहमी आढळतात.

असुर नावाची फोड केली असता असे दिसते.
सुराचा एक अर्थ देव म्हणजे जे देव नाहीत ते असुर.
सुराचा दुसरा अर्थ मद्य म्हणजे जे मद्य पीत नाहीत ते असुर. हा अर्थ काढताना मी थोडे वैचारिक स्वातंत्र्य घेत आहे, कारण अनेक यज्ञात सुरा अर्पण करताना सुरा कशी तयार करायची ह्याचे वर्णन आलेले आहे.
ऋग्वेदातील एका ऋचेत (१०|९३|१४) रामाचे वर्णन करताना रामाला असुर ही सज्ञा पण दिली आहे. इथे कदाचित मी जो अर्थ काढत आहे (मद्य न पिणारा) असे म्हणून त्याची सुस्ती केली असावी वा पहिल्या अर्था प्रमाणे जो देव नाही तो असुर राम.

हे असुर मोठे रंजक प्रकरण आहे असे दिसते. आता थोडे लक्ष दिले तर महाभारतात कृष्णाचा मामा, कंस तो असूर आहे. प्रल्हादाचा पिता हिरण्यकश्यपु हा देखील असूर म्हणवला गेला आहे. म्हणजे असूर आणि देव ह्यात नातेसंबंध आहे असा सरळ अर्थ निघतो बरेचदा तर पिता पुत्र, मामा-भाचा असेही हे नाते आहे. म्हणजे वैदिक विचारांना विरोध करणारी काही राजे असूर असा तिसरा भाषाशास्त्राशी संबंध न असणारा अर्थ मला जास्त बरोबर वाटतो.

हे असुर मानव होते का नाही ह्यात देखील विद्वानात मतभिन्नता आहे. डॉ स्टेन कोनो हे ते मानव नव्हते असे म्हणतात, F E Pargiter ह्यांना त्यांना कोण मानावे हे कळत नाही, तर भांडारकर म्हणतात असीरियन संस्कृतीमधील लोक म्हणजे असूर. वैदिक लोकांशी त्यांचे भांडणे होत होते आणि असुर हे पण मानवच होते, पण हे असूर अतिशय रानटी असल्याकारणाने वैदिक लोकांनी साहित्यात अजून थोडे भडक लिहले असण्याचा संभव मुळीच नाकरता येणार नाही.

मागील लेखाच्या एका प्रतिक्रियेत मी देव आणि असुर हे भाऊ होते असेही मांडले आहे. तांड्य ब्राह्मण आणि शतपथ ब्राह्मणाप्रमाणे देव आणि असूर हे प्रजापती पासून निर्माण झाले, देव लहान, असुर मोठे. ऋग्वेद, रामायण, महाभारत इ अनेक पुस्तकात देवासुरांचे युद्ध व त्यांचे वर्णन येतात, त्यावरुन काही तज्ञ असुर म्हणजेच हडप्पा, मोहंजदाडो, लोथल इ ठिकाणी राहणारे होते व त्यांचे ऋग्वेदिक लोकांशी लढे झाले असेही मानतात. पण ह्या सर्व थेअर्‍या आर्यन इन्वेजन झाले हे मानून आहे, व नविन इतिहास आता आर्यन इन्वेजन झाले नाही असे मांडू पाहत आहे.

आणखी एक महत्वाचा दाखला आर्य आणि असूर ह्यांचा संदर्भात आहे तो म्हणजे वैवस्वत मनुच्या ( इ स पूर्व ३२०० ) समकालिन असणारा असुर राजा वृषपर्व होता. त्याला शर्मिष्ठा नावाची मुलगी होती. तिने आर्य राजा ययातिशी लग्न केल्याची कथा सर्वांना माहित असावी. हा ययाति हा पुरुरव्याचा पणतू होता. त्याने देवयानी ह्या शुक्राचार्यांच्या मुलीशी पण लग्न केले आहे. शुक्राचार्य हे दानवांचे गुरु म्हणून प्रसिद्ध आहेत. ह्या ययातिला पाच मुलं झाली, पुरू, यदू, द्रह्यु, अनु आणि तुर्वसू. हे पाचही मुलं पुढे पाच नद्यांकाठी राहायला गेले. ह्या पाच नद्या म्हणजेच सिंधू संस्कृतीमधील पंचनद. म्हणजे ही मुल आर्य + असूर अश्या संगंमातून आलेली आहेत.

शतपथ ब्राह्मणातील एका ऋचेमुळे ज्यात म्लेंच्छ असा उल्लेख आहे. डॉ मिश्रा असे मांडतात अकिडियन साम्राज्यातील लोक सिंधूसंस्कॄतीला मेलूहा म्हणत. हे मेलूहा आणि म्लेंच्छ जवळ जाणारे आहे व मेलूहा म्हणजे हडप्पा असे ते मांडतात, त्यावरुन म्लेंच्छ म्हणजे हडप्पावासी असे ते मांडतात. त्यांचे व्यवहार मेलूहा, मेगन आणि दिलमान साम्राज्यांशी होते. मेगन म्हणजे आजचे ओमान, दिलमान म्हणजे बहारिन तर मेलूहा हे कुठेही सापडत नाही, म्हणून मेलूहा म्हणजेच हडप्पा असा त्यांचा कयास आहे. त्यांचा मताला अनुमोदन मालती शेंडगे ह्या "सिव्हिलाईज्ड डेमन्स" ह्या पुस्तकात देतात.

राक्षस हा शब्द रक्ष पासून तयार झाला असे काहींचे म्हणने आहे. रक्ष म्हणजे रक्षा करणे. समुद्र मंथनातून जे काही निर्माण झाले त्यांना असूर आणि देव ह्यांचात वाटण्या होण्याआधी ज्या लोकांना त्याची रक्षा करण्यास सांगीतले ते म्हणजे पण राक्षस असाही एक प्रवाह आहे.

रावणाला नेहमीच ब्राह्मण म्हणून पाहिले जाते. तो ब्रह्म कुळ उत्पन्न आहे असेही म्हणलेले आहे. ब्रह्म रक्ष कुळाचा रावण, त्याचा पुढे राक्षस झाला असण्याची शक्यता जास्त आहे. ह्याला पुष्टी म्हणून हा प्रसंग पाहा. हनुमान जेंव्हा लंकेत प्रवेश करतो तेंव्हा त्याला ब्रह्मघोष ऐकू येतो असा उल्लेख सुंदर कांडाच्या १८ व्या सर्गात आहे. ब्रह्मघोषाच्या उल्लेखामुळे ब्रह्म रक्ष म्हणजे कदाचित स्मृतींद्वारे (पठण) ब्रह्मसुत्रांचे रक्षण तो समुदाय करत असावा.

लंकेचे जे वर्णन रामायणात केले आहे, ओळीने घर, मोठ मोठ्या बागा, हमरस्ते, मोठी घर, वाडे वगैरे ह्यावरुन लक्षात येते की रावण हा एक प्रतिभाशाली, विचारवंत व श्रीमंत राजा होता. युद्धतंत्र त्या नगरीत विकसीत झाले होते, एक राजा व त्याचे राज्य म्हणून लंका निश्चीतच प्रगत होती, हे कुणाही अभ्यासकाला सहज लक्षात येते. ह्या नगरीचे वर्णन हडप्पा संस्कृतीशी मिळते जुळते आहे.

राजा राम, देव राम आणि भुगोल.

अ‍ॅलेक्झॅडंरच्या भारताच्या स्वारीचे वर्णन एरियन ह्या इतिकासकाराने लिहून ठेवले आहे. तो प्रत्यक्ष अ‍ॅलेक्झॅडंर बरोबर होता. पूर्ण रात्र वाळवटांतून प्रवास करुन आल्यावर अचानक त्याला नदिकाठी एक मोठे गाव दिसले. त्या गावाचे नाव होते रामबाकिया. एरियन लिहतो की अ‍ॅलेक्झॅडंरला वाटले की एकेकाळी हे खूप मोठे शहर असावे, त्या गावातून एक नदी वाहते, तिचे नाव अघोर नदी. त्या आजूबाजूचे लोक हे ओरिटेय नावाच्या टोळीचे होते असा उल्लेख आहे. गावात एक विहिर आहे, त्याचे नाव ""रामचन्द्र की कुप" असे आहे. बाजुलाच एक जुनी गुहा आहे. त्यातील एकात हिंगुला देवीचे तर दुसर्‍यात कालीचे मंदिर आहे. येथूनच रामाने वनवासाला जायला सुरुवात केली असे तिथे मानले जाते. राम आधी गोरख टॅन्कला गेला, तिथून पुढे टोंगाभेरा व तिथून पुढे हिंगुलजला गेला. आजही ह्या भागात रामाची जत्रा भरते. हिंगुलजला शक्ती पिठ आहे असे हिंदू लोक मानतात. हिंगुलज कराचीपासून उत्तरेस २०० किमी आहे. इ स पूर्व ३२६ मधिल राम वा राम कथा अस्तित्वात असल्याचा हा एक मोठा पुरावा आहे

प्रख्यात वैय्याकरणी पाणिनीचा काल हा इस पूर्व ३५० मानला गेला आहे. काहीजन इस पूर्व ५०० आहे असेही गृहित धरतात. पाणिनीने सिंधू, वर्णू, मधुमत, किष्किंधा, कंबोज, काश्मिर, सलवा, गांधार, उरसा, दरद आणी गंधिका ह्या स्थानांचा उल्लेख वेळोवेळी केला आहे. पैकी आपल्यासाठी महत्वाचे आहे ते किष्किंधा कारण रामायणात ह्या राज्याचा उल्लेख आहे. ह्या राज्याचा राजा वाली व नंतर सुग्रिव हे होते. काही इतिहासकार ह्या किष्किंधेचा शोध घेताना आजच्या बलुचीस्थानातील कलत हे गावं आहे असे मानतात. बलुचिस्थान हे आजच्या पाकीस्तानचे एक राज्य आहे. ह्यात गंमत एकच दिसते की जर कलत ते कराची असे अंतर घेतले तर ३०० किमी भरते म्हणजे रामबाग ते कलत हे अजून कमी भरणार. रामबाग जर रामाची जागा मानले तर कलत किष्किंधा म्हणजे केवळ १०० एक किलोमिटर मध्ये रामाला हनुमान भेटतो असे गणित येते. ह्या जागेलाच किष्किंधा का म्हणतात तर तिथे आजही हिंगोल नॅशनल पार्क आहे. किष्किंधेचे रामायणातील वर्णन ह्या जागेशी मिळते जुळते आहे. इच्छुकांनी कराची ते कलत गुगल मॅप्स वर बघावे. माझ्यामते हे अंतर फारच कमी भरते त्यामुळे राम येथील नाही असे अनुमान निघते. रामबाग कुठेही असू शकते, सिंकदराला जरी रामबाग हे गाव लागले तरी सिंकदर भारत पूर्ण उतरुन मध्ये आला नाही तो आजच्या अफगाण, पाक सीमेवरुनच परत गेला. पण त्या उल्लेखावरुन असेही अनुमान काढता येते की कदाचित राम त्या अघोर नदिच्या काठचा असावा.

रामाचे नाव घ्यायचे तर एक मजेशीर उल्लेख बघा. रामल्लाह नावाचे नाव आजच्या पॅलेस्टाईन मध्ये पण आहे.* ह्यावरुन राम पॅलेस्टाईन मध्ये होता असेही उद्या कोणी म्हणाले तर मला आश्चर्य वाटणार नाही. ह्यावरुन मी असा अंदाज बांधेन की राम हा राजा अन त्याची कथा तत्कालिन लोकात फार प्रसिद्ध होती व रामाला देव मानून त्याचे नाव भरपूर जागांना दिले गेल. थोडक्यात महाराष्टात प्रत्येक शहरात शिवाजी नगर व महात्मा गांधी रोड असे भाग दिसतात तेवढेच महत्व.

आणखी एक उल्लेख म्हणजे राम सिन नावाचा मेसोपोटेमियन राजा. वयाच्या तेराव्या वर्षी तो राज्यावर आला व त्याने बबिल म्हणजे बाबिलायन राजे ह्यांना हारवले. बबिल लोकांकडून दहा राजे लढत होते. एका थेअरी प्रमाणे राम सिन ह्याने त्या दहा राजांना हारवले. पर्यायाने दशानन रावण अशी जोड ते लावतात.

प्रख्यात भाषातज्ज्ञ डेव्हिड मॅकअल्पिन असे मांडतात की मेडिटरेनीयन समुद्राच्या आजूबाजूला असलेल्या झग्रोस येथील शेती आणि आजच्या पाकिस्तान येथील शेतीचा प्रकार सारखाच आहे, तत्कालिन इलाम राज्यातिल भाषा इलेमाईट ही द्रविडीयन डायलेक्टशी मिळती जुळती आहे. आणि कदाचित हेच इलेमाईट भारताच्या दक्षिण भागात पसरले. हा मला थोडा ओढून ताणून आणलेला संबंध वाटला कारण रामाला इतर थेअरीज आर्य म्हणतात, पण इथे द्रविड म्हणले जाईल. कलत (वर पाहा) येथील भाषा पण द्रविडीयन होती व नंतर देवनागरी झाले असे म्हणले गेले म्हणजे हा राम मध्यपूर्वेतून सरकून आजच्या हिंगोल नॅशलल पार्कात वनवास कालावधी घालवतो असा कयास मांडला तर थोडे अशक्यप्राय वाटते कारण मध्ये खूप मोठे वाळवंट आहे. रामायणात कुठेही इतके मोठे वाळवंट आलेले नाही. अफगाणिस्तानला आजचे नाव इ स १७४७ नंतर मिळाले आहे. त्या आधी त्याला भारतीय नावाने संबोधले जात होते कारण अफगाण, पाक हा भारतभू चा भाग होता. त्या आधी त्याचे गांधार, मद्र, बाल्हिक, अरट्ट असे भूभाग (विविध राज्य) होते. अ‍ॅलेक्झॅडंरच्या वरच्या उल्लेखात पण त्याने मोठे वाळवंट पार केल्याचा उल्लेख आहे. म्हणजे ही थेअरी पण परत एकदा थोडी कच्चीच ठरते असा निष्कर्ष मी काढत आहे.

राम हा धनुर्धारी राजा होता. त्याचे मुख्य शस्त्र हे धनुष्यबाण हे होते. वैदिक देव इंद्र, वरुण इ हे धनुष्य बाण चालवणारे देव नाहीत तर त्यांचे वेगवेगळे शस्त्र आहे. मेसोपोटेमिया व इजिप्त येथे सापडलेल्या खुणांवरून व चित्रांमध्ये बाणाचे चिन्ह पण आहे, तो पण अर्धचंद्राकृती असेलेला बाण. असे बाण सिथियन, बाबिलोन आणि मेडस ह्यांनी असिरियन्सच्या विरुद्ध केलेल्या युद्धात वापरले आहेत. त्यामुळे तो इराणी वा सुमेरियन संस्कृतीचा भाग आहे असे आणखी काही लोकं मानतात. रामानन अशी सज्ञा त्याला दिली आहे. हित्ताईत लोकांचा एक योद्धा म्हणून पण रामानन पुढे आला आहे. त्याने आर्यांना पंजाब पर्यंत नेले असा एक उल्लेख आहे. मित्तनी लोकांच्या मध्ये पण वैदिक कालीन नावे आहेत जसे सुबंधू, तुषरता, अर्तसुमरा इ ह्यातील तुषरता म्हणजेच दशरथ असे काहींचे म्हणने आहे.

वैदिक नद्या व भूगोल

रामायणात शरयू नदीचा उल्लेख वारंवार आढळतो व वैदिक साहित्यामध्ये सरस्वती ही नदी प्रामुख्याने आढळते. रामायणासंबंधी ह्या दोन नद्या बघूयात.

राम हा इश्वाकु वंशातील राजा आहे. कालिदासाने रघूवंश लिहला आहे, त्यात तो इश्वाकु वंश हा उत्तर कोसलामधील आहे असे लिहीतो. हे उत्तर कोसला म्हणजेच इराण असे काही लोक म्हणतात, तर काही उत्तर कोसला म्हणजे आजचा अफगाण असेही मानतात. अफगानिस्तानातील होरायू नदी म्हणजे शरयू नदी असा त्यांचा कयास आहे. उत्तर कोसला हे इराण होऊ शकत नाही हे मी खाली दिलेल्या नकाशावरुन लक्षात येईल. कोसलाच्यावरचा भाग घेतला तर फार तर अफगाण वा अगदी उत्तरेकडचे अफगाण. इराण कसे होते हे अजूनही कळले नाही. अफगाण हा भारताचा भूभाग असल्यामुळे राम आजच्या पाकिस्थानातील हिंगोल नॅशनल पार्क मध्ये गेला असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही, पण इराण पकडले तर मध्ये पूर्ण वाळवंट आहे, मग त्याचा नी रामायणाचा संबंध कसा लावणार?
तसेच लंका हे द्विप आहे. राम जर उत्तर कोसलाचा असेल तर मग तो लंकेपर्यंत कसा गेला? की आपण जी लंका मानतो ती लंका नसून दुसरेच कुठले तरी द्विप हे लंका होय हा प्रश्न पडणे साहजीक आहे. ह्यावर काही विद्वान उत्तर देतात ते मोंहजंदाडो म्हणजे लंका असण्याचे. हेच का? तर मोंहजंदाडो मधील एका सिलावर कृत्तिकेचे चित्र आहे. कृत्तिका हे आपण नक्षत्र माणतो. इ स पूर्व ३१०२ मध्ये एका बुधवारी जेंव्हा सूर्य कृत्तिका नक्षत्रात होता तेंव्हा कलियुग सुरु झाले असे ते सील सांगते. त्यावरुन लंका, जिथे रावण हा बुद्धीमान, शक्तीशाली राजा राहत होता, तिथेच असे खगोलशास्त्र निर्माण होऊ शकते असे त्यांचे म्हणने आहे.

आर्यभट्ट, ब्रह्मसुक्त, सूर्य सिद्धांत हे सर्व असे मानतात की ब्रह्मकुल हे खगोलशास्त्र शिकण्याचे अतिप्राचिन ठिकाण आहे. हे सर्व विद्वान त्या बुधवारी कलियुग सुरु झाले हे ही मानतात. मग एकतर आर्यभट्ट बरोबर असावा (युगाचा कल्पनेत) किंवा मॅक्समुलर तरी. माझे वैयक्तीक मत आर्यभट्ट बरोबर असावा असे आहे. इथे मला जरा गंमत वाटते कलियुग हे जर आधी चार व नंतर त्यात बदल करुन ५ वर्षांचे ठरवले गेले तर ह्या सीलाला काय अर्थ उरतो? सत्य, द्वापार, त्रेता आणि कली हे चार युग एकानंतर एक येतात तर त्या बुधवारी केवळ कलीयुग सुरु झाले व चार वर्षांनी संपले इतकेच काय तो अर्थ होऊ शकतो. मग मॅक्स मुलर आर्यांचा काळ इ स पूर्व १५०० च्या आधीचा नाही असे लिहतो त्याचा मेळ ह्या पूर्ण थेअरीशी लागत नाही. तसेच ऋग्वेद व रामायण हे एकाच काळात होते हा कयास ह्यांची पण जोड अजिबात लागत नाही.

बरं ह्या सर्व विद्वानांत राम कोण हे युद्ध लागलेले असताना ते सीतेला काही अंशी दुर्लक्षित ठेवतात. जनकाचा उल्लेख अनेकदा वाजसनेयी साहित्यात आला आहे. याज्ञवल्काला उपदेश जनक राजा देतो व जनकाचा दरबारात याज्ञवल्क उपनिषदांवर अनेकदा बोलतो, चर्चा करतो असे कित्येक उल्लेख आहेत. जनक हा विदेह ह्या जनपदाचा राजा. विदेह हे जनपद आजच्या उत्तर भारतात येते. हा भूगोल लक्षात घेता ह्या विद्वानांनी एकतर राम सीता लग्न झाले नाही असे तरी म्हणावे वा सीता हा भाग प्रक्षिप्त ( व पर्यायाने संपूर्ण रामायणच प्रक्षिप्त आहे) असे तरी मांडावे. पण त्यात थोडी मेख अशी आहे की रामायणात वर्णन केलेली मिथीला नगरी कुठे आहे ते लक्षात येत नाही. शतपथ ब्राह्मणात गंडकी नदी ही कोसला आणि विदेह ह्यांची सीमारेषा असे आले आहे. कोसला मध्ये जर राम होता असे मानून चालले तर तीन रात्री प्रवास केल्यावर मिथिलानगरी यायला पाहिजे, पण तसे होत नाही. तसेच जनकनगरही सापडत नाही, पण महाभारतातही मिथिलेचा उल्लेख आहे. म्हणजेच एकतर एखादे मोठे शहर तिथे निर्माण झाले वा तेथील लोक दुसरीकडे गेले. असे होण्याची शक्यता माझ्यामते जास्त आहे कारण बुद्धकालात पण वैशाली राज्यातील लोकांना विदेही म्हणत. उदाहरणार्थ अजातशत्रूला वैदेही असे म्हणले गेले आहे तसेच सीतेला वैदेही म्हणले गेले. विदेह इथे जनकाने राज्य केले, हा भाग जुळून येतो. म्हणजेच वैशालीतच कुठेतरी मिथिलानगर असावे.

रामायणातील अयोध्येचे वर्णन असे आहे. - अयोध्या नगरी ही शरयू नदीच्या तिरी असून सात योजने लांब व तीन योजने रुंद आहे. विशाल असे रस्ते ह्या नगरीतून जातात. नगरीतील वसाहती वेगवेगळ्या प्रकारच्या असून सात मजले असणारी घरं पण ह्या नगरीत आहे. पण नेमके आजच्या अयोध्येला ही मापं लागू होत नाही. ती केवळ अर्धीच भरतात. म्हणजे एकतर नगरीचे मोठेपण सांगण्यासाठी आकड्यांचा विपर्यास केला असावा किंवा ही नगरी मोठी होती व नंतर कालौघात ती लहान झाली असे म्हणावे. कुषान सम्राट कणिष्काने ह्या नगरीवर राज्य केले. त्याने इ स पूर्व मध्ये अयोध्या नगरीचे नाव बदलून साकेत हे ठेवल्याचे व परत नंतर ते अयोध्या झाल्याचे अनेक संदर्भ बौद्ध व हिंदू साहित्यात आढळतात.
महाभारताचा भूगोल म्हणजेच आजच्या भारताचा भूगोल. पुरातत्वखात्याने बी बी लाल ह्यांचावर उत्खननाची जबाबदारी सोपवली. महाभारतातील शहरे म्हणजे हस्तिनापूर इथे त्यांचा टीमने उत्खनन केले असता त्यांना इ स पूर्व ११०० ते ८०० असणारी अनेक भांडी सापडली, जर महाभारताच्या शहरात काही सापडू शकते तर रामायणाच्या का नाही? म्हणून १९७५ च्या आसपास अयोध्येचा आजूबाजूच्या १५ ठिकाणी उत्खनन सुरु झाले तिथे ह्यापेक्षा जुने काही सापडले नाही. जी काही भांडी सापडली ती महाभारतकालीनच होती. लाल एके ठिकाणी म्हणतात पृथ्वीने आम्हाला रामायणकालीन एकही वस्तू सापडू दिली नाही, कदाचित तिची ती इच्छाच नाही. रामायणात शिवधनुष्याचे व एका रथाचे वर्णन आहे. त्यानुसार त्या रथावर ते धनुष्य ठेवले होते. प्रत्येक बाजूला आठ चाक असणारा तो लोखंडी रथ होता. तो वजनाला खूप जड असल्याकारणाने ओढण्यास अत्यंत जड होता. उत्खनना दरम्यान त्यांना अशा रथाचा एखादा अवयव मिळेल असे वाटले होते. पण तसे काही झाले नाही. ते म्हणतात "कदाचित खरी कथा छोटी असेल, पण प्रत्येक शतकानंतर ही कथा वाढतच गेली व त्यात अनेक गोष्टी घुसडल्या गेल्या असाव्यात." ह्याच लाल ह्यांनी सरस्वती आहे ह्याचे उत्खनन केले आहे व सरस्वती नव्हती हे खोडून काढले आहे.

बरेच जण राम ही केवळ कल्पना वा वाल्मिकीच्या डोक्यातील एक पात्र आहे असे लिहतात पण त्यास काही अर्थ नाही हे वालीवधावरुन दिसून येते, रामाला फक्त चांगला पुरुष असे दाखवायचे असते तर वालीवध झाला नसता, वाली किष्किंधापर्वात रामाला म्हणतो, तू क्षत्रिय आहे तरी असे का केलेस? मग जर रामाला सगळे चांगलेच दाखवायचे असले असते तर वाल्मिकींनी हा प्रसंगच आणला नसता. इतर ठिकाणी महान दाखवून इथे कमी दाखवणे ह्याचे प्रयोजन काय? म्हणून राम खरा असावा. तसेच दुसरे उदाहरण म्हणजे राम जेंव्हा सीतेला शोधत किंष्किंधेत येतो तेंव्हा सुग्रीव त्याला सांगतो की वाली हा इंद्रपुत्र आहे. पुढे जैमिनीय ब्राह्मणात इंद्र, इंद्राणी (पत्नी) व तिचे मुल वॄषाकपि असा उल्लेख आहे. मी माझ्या दुसर्‍या लेखात वॄषाकपिचा उल्लेख हनुमानाबद्दल केला होता. पण जैमिनीय ब्राह्मण वालीला पण वॄषाकपि म्हणते. मोठा, महाकाय शक्तीशाली वानर असा अर्थ अभिप्रेत असावा. कदाचित अनार्य देवांना आर्यांनी तेंव्हा आपले मानायला सुरुवात केली होती. दुसर्‍या लेखातील माझी शबर नावाच्या पुत्राची कथा, तश्याच पद्धतीचा एक पुत्र म्हणून वॄषाकपि असण्याशी शक्यता आहे. तसे दुसर्‍या लेखात मी हनुमानाला पण वृषाकपि मानले गेले आहे असेही लिहीले. ह्या तिन्हीचा संदर्भ लावला तर राम होता ह्याच निष्कर्षाप्रत मी येतो. पुरावे नाहीत. उत्खनन चालू आहे, काहीतरी निश्चितच मिळेल.

अशातच हिंदू जगण्याची समृद्ध अडगळ ह्या पुस्तकाचे लेखक श्री नेमाडे ह्यांची मुलाखत वाचली, ते म्हणतात हिंदूंना कृष्ण कोण आहे हेच माहीत नाही, कारण एकूण तीन कृष्णांचा उल्लेख आहे. पहिला उल्लेख छांदोग्य उपनिषदात कॄष्णाला अंगीरसाचा शिष्य म्हणून आहे, दुसरा, विश्विकाचा मुलगा ऋषी कृष्ण, तर तिसरा यमुनेच्या किनार्‍यावरील कृष्ण. केवळ छांदोग्यात कृष्णाचा उल्लेख झाला म्हणून नेमाडे कृष्णाबद्दल भरपूर बोलतात. तो फक्त एक सारथी होता असे त्यांचे म्हणने आहे. वस्तूस्थितीत जर तो खरच सारथी असेल तर नेमाडे विसरतात तो एक मुद्दा मी मांडू इच्छितो. हा सारथी कृष्ण, महाभारतातील गीता सांगून, महाभारत घडवून आणू शकतो म्हणजे तत्कालिन वैदिक संस्कृतीत जातीला महत्व नव्हते हे लगेच लक्षात येते. कृष्णाचा मुद्दा मी इथे आणला कारण रामाच्या बाबतीत देखील परिटाची अशीच एक कथा. एक धोबी एका राज्याचा व त्याचा पत्नीच्या शीलावर संशय घेऊ शकत होता म्हणजे परत एकदा जात समान होत्या, तर परिट हे त्याचे कर्म होते असा निष्कर्ष निघतो, तसेच तत्कालिन समाजात काही राज्यात लोकशाहीला महत्व होते असा एक उपनिष्कर्षही त्यातून पैदा होतो.

कृष्णाची कथा इथे आणण्याचे दुसरे कारण म्हणजे याज्ञवल्काचा जनकासोबत संवाद चालताना (बृहदारण्यक उपनिषद) जनक, याज्ञवल्काला विचारतो, "परिक्षित कुठे गेला?" गमंत अशी ही आपण रामायण हे महाभारतापेक्षा जुने असे मानतो, तर मग जनकाला हा प्रश्नच का पडावा? कारण परिक्षित हा अभिमन्यूचा मुलगा, अर्जूनाचा नातू. इथे थोडी कालगणनेमध्ये गफलत दिसते. मग बी बी लाल ह्यांना आणखी जुने पुरावे कसे सापडतील? कारण परिक्षित ते राजा जनक असे ४ पिढ्यांचे साधारण १०० ते १२० वर्ष अंतर मानले तर अयोध्येत सापडलेली महाभारतकालीन भांडी बरोबर ठरतील व रामायण हे महाभारतानंतरचे आहे असा निष्कर्ष निघेल. बुद्धकालीन विदेही म्हणणे मग बरोबर लागू पडते. कारण तो काल ६७५ बि सी होईल व बुद्ध लगेच त्या नंतरचा म्हणून ती संबोधने लागू होतील. पण मग असे झाले तर ऋग्वेदात महाभारताचे उल्लेख का नाहीत? कारण महाभारत आधी झाले असले तर उल्लेख, कथा यायला हव्या, ह्याचे उत्तर सापडत नाही.

एक गमतीशीर पुरावा किंवा पुराव्याकडे नेणारे साधन म्हणजे हनुमान जी अंगठी सीतेला दाखवतो ती. त्यावर राम हे नाम कोरले आहे. त्या काळात सर्व अंगठ्या ह्या केवळ गोल असायच्या, उत्खननात ज्या ज्या गोष्टी अंगठ्यासदृष्य म्हणून सापडल्या आहेत त्या सर्व गोल वेढ आहेत, फक्त हडप्पाला सापडलेली अंगठी ही आजकाल खडा घालायला जी जागा असते तशी सापडली आहे. त्यावर नाव लिहता येते.
सीता वनवासात जाते तेंव्हा राम, लक्ष्मण वल्कलं नेसतात पण सीता तिचे रेशमी वस्त्र तसेच ठेवते असा उल्लेख आहे. रावण सीतेला पळवून नेताना देखील तिने पिवळे रेशमी वस्त्र घातल्याचा उल्लेख आहे. रावण दहनाच्या वेळी रावणाला रेशमी वस्त्र घातल्याचा उल्लेख आहे. कौटिल्याच्या अर्थशास्त्रात ह्या रेशमी वस्त्राचा उल्लेख चिनापट्ट असा आहे, म्हणजे चिन मधून आयात केलेले वस्त्र. म्हणजे एकतर रामायणकाळी चीनशी व्यवहार होता असे तरी मानावे लागेल (महाभारतकाळी होताच) वा ह्या वस्त्राच्या कथा (रेशमी कारण राजाचे म्हणून) ह्या प्रक्षिप्त आहेत असे तरी मानावे लागेल. माझा कल ही वस्त्र कथा प्रक्षिप्त असावी असा आहे.

वाल्मिकीने ह्या कथा ऐकून मग लिहीले असा विचार केला किंवा कोणी विद्वान मांडतात तसे एकापेक्षा जास्त लोकांनी रामायण लिहीले असे मानले तर मात्र ह्या विविध कथा, हे वस्त्र, अंगठी इ. गोष्टी प्रक्षिप्त असण्याचा संभव व थोडा काल्पनिक असण्याचा संभव नाकारता येत नाही. तसेच बाल कांड व उत्तर कांड हे नंतरचे लेखन आहे हे आता मानले गेले आहे त्यामुळे मूळ रामायण कथेतही अश्या अनेक गोष्टी येऊ शकतात. शिवाजी केवळ ३०० वर्षांपूर्वी होऊन गेला, पण त्याचा बाबतीतही दंतकथा आहेत, येशूच्या बाबतीतही अनेक दंतकथा आहे त्या रामाचा बाबतीतही होऊ शकतात.

वरील मते माझी आहेत असे नाही तर ते विविध मतप्रवाह आहेत. वर दिलेल्या मतप्रवाहांपेक्षा आणखी किती तरी मतप्रवाह आहेत. जिथे खोडण्याजोगे वाटले तिथे मी माझी टिप्पणी पण केली आहे. लेखाचा कॅनव्हॉस खूपच मोठा आहे. अजूनही मी ह्यावर मिळेल ते साहित्य वाचत असतो, इथे ते सर्वच देणे शक्य नाही. हा लेख आधीच खूप मोठा होत चालला आहे त्यामुळे इथे थांबतो.

राम आहे का नाही, होता का नव्हता, इ स पूर्व का नंतर ह्यामुळे फरक पडू नये. तत्वज्ञानात इश्वराचे रुप सांगितले आहे. सर्वच माणसं इश्वर असल्यावर राम कुठलाका असो, तो राम आहे इतकेच माझ्यासाठी पुरे आहे.

महाभारतकालिन भारत नकाशा.

Mahajanapadas.jpg

* किरात ह्यांचा उल्लेख वेदात अनेकदा एक जमात म्हणून आला आहे. किरात म्हणजे नेपाळी.
*http://en.wikipedia.org/wiki/Ramallah

वेदकालीन संस्कृती भाग १
वेदकालीन संस्कृती भाग २
वेदकालीन संस्कृती भाग ३
वेदकालीन संस्कृती भाग 5

प्रकार: 

> एका भुभाग दोन वेगळ्या संस्कृती नांदू शकत नाहीत का?

आजच एक लिंक वाचनात आली:
http://news.nationalgeographic.com/news/2010/10/101005-lost-language-ind...
ह्जार लोक एक अगदी वेगळी भाषा बोलतात (आजुबाजुच्यांपेक्षा) आणि त्यांच्यात आणि बाजुच्यांमध्ये काही फरकच नाही असे म्हणतात!

आणि ही एक घोड्यंबद्दल. लेखीका म्हणते (सेक्शन ९) की तिच्याकडे याबद्दल अजुन बरीच माहिती आहे आणि ती ईमेलने पाठवु शकेल. कुणी तरी ती माहिती मागवुन येथे डकवल्यास अनेकांच्या ज्ञानात भर पडेल.

http://www.talkorigins.org/faqs/horses/horse_evol.html

दोन वर्षांपुर्वी विट्झेल ना भेटायची संधी मिळाली. लिखाणाप्रमाणेच बोलणेही आहे. गम्मत म्हणजे सरस्वती नदीवरच आधारीत ती परिचर्चा होती.

सर्व रसिक बांधवांना , नमस्कार
माफ करा पुस्तकांची यादी देण्यास उशीर झाला
आत्ता चालू असलेला सद्य विषयाशी निगडीत सर्व माझ्या जवळील असणाऱ्या पुस्तकांची यादी दिलेली आहे.
एक गोष्ट महत्वाची ललित साहित्य,कथा,कादंबरी,कविता संग्रह,गोष्टी.वाणिज्य इ. विषयावरील पुस्तकांची यादी दिलेली नाही.आणि तसा त्याचा इथे या विषयाची संबंध पण येणार नाही.
संपर्क www.facebook.com/ amar.dangat
wall आणि फोटो पहा .
सर्वांनी वाचनाचा आनंद घ्यावा.२४/७ खुले वाचनालय आहे.राहण्याची सोय मोफत
आहे. एकदा तरी पुस्तके पाहायला नक्की या .आणि केदारांना सांगा त्याच्या अमेरिकेतील १००००० लक्ष पुस्तकांची यादी देता का ?? आणि किती दिवसात... आता मला पण जिज्ञासा लागली आहे.
आणि हा ,एका बांधवानी 'उभारिले देवालय, कधी व प्रकाशक,विचारिला . तर कमीतकमी ६ महिने तरी अजून लागतील. आम्ही ते शिवशक्ती ज्ञानपीठ,पुणे. मार्फत प्रकाशन करणार आहोत.
धन्यवाद ,
आपला ,
रामाभीलाशी,
अमर

अमर १०८, तुमचं फेसबुकवरचं पान पाहिलं. पुस्तकांची यादी टाकल्याबद्दल धन्यवाद.खरंतर प्रत्येक पानाची इमेज इथे टाकावी म्ह्णत होते म्हणजे जे (केदार स्वतः) फेसबुकवर नाहीत त्यांनाही बघता येईल.पण एवढा वेळ माझ्याकडे नाही. तुम्ही आणखी पुस्तकं टाकणार आहात का? कारण टाकलेल्या पुस्तकांची टोटल फक्त ७१३ आहे.अजून ४२८७ पुस्तकं अपलोड व्हायची बाकी आहेत का? फेसबुकवर दोन पानं रिपिट झाली आहेत.

सायो
मि सन्गितले आहे , बकिचि यादि नहि टाकली .त्याची येथे गरज नाही. आणि हा आपण जरा वेळ काढा आणि यादीतील नावे पाठ करा तो पर्यंत दुसरी यादी पाठवतो आणि हा आपला परिचय व लिंक द्या म्हणजे थेट तुमच्या साईटवर पाठवण्यास सोपे जाईल.
केदारांनी १००००० पुस्तकांची यादी तयार केली का ? माझे भारतीय मित्र आतुरतेने वाट पाहत आहे.
हे काम पाठक करतो त्यालाही वेळ नाही आपल्या सारखा, जरा दमाने घ्या नाहीतर घश्याखाली घास अडकेल . आणि हा जेवताना पाणी जवळ असू द्या.
धन्यवाद ,

म्हणजे ही वाचनालयाची पुस्तके आहेत का? आणि मग ती दुर्मिळ पण आहेत का? बरं असूदेत. आपण लेख तर वाचत नाहीतच पण प्रतिक्रिया नीट वाचत नाहीत, मी लिहले आहे, सर्व शिकागो लायब्ररीमध्ये आहेत. आपण आधी जसे म्हणालात तसे "माझ्याकडे" म्हणजे माझ्या घरी नाहीत. Happy

बाकी माझ्या प्रश्नांचे काय झाले? सर्व अमेरिकन आपल्या संशोधनात्मक उत्त्तराची वाट पाहत आहेत.

अमर लेटस कट द क्रॅप. आपण मी हा, मी तो, माझ्याकडे इतकं असं बोलन्यापेक्षा फक्त विषयाला धरुन व्यवस्थित पुरावे, लेख, पुस्तक ह्या संबंधीच बोलावे. आपण खरोखर हुशार असाल, १६ वेळा अध्ययन पण झाले असेल पण इंटरनेटवर ते कसे कळेल? तर आपल्या लिहलेल्या प्रतिक्रियेतून. त्या नीट आल्यावर कोण कोणाला परिचय विचारायला जातो? आणि आपण तर परिचय स्वतःच मी हा, मी तो असा दिला. पण विषयावरिल प्रतिक्रिया मात्र हव्या तश्या दिशेने वळवल्या.

आपल्या रामावरच्या लेखाचे काय झाले? खरच उत्खुकता आहे. (कुठलाही खोचकपणा नाही, आधी पण चार वेळेला विनंती केली आहे.) ते आणि प्रश्नांचे वेळातवेळ काढून बघाच!

पेशवा त्यातील गानेवाला ह्या साईटबद्दलचा उल्लेख आणि ट्रेडमार्गाचा उल्लेख मी ५ व्या लेखात केला होता. पण ह्या भाषणात अजून चांगली माहिती मिळाली. धन्यवाद. Happy

कोण मी मी करतो , ? वाद होण्या अगोदरच आपण परिचय विचारिला .
आणि हा ठीक आहे , शिकागो लैब्ररीतील पुस्तके कॉपी करून लिहा . आणि खाली आपले नाव लेखक म्हणून लावा . परंतु . त्याला एक मत प्रवाह करून भारताकडे वळवू नका. आधीच येथे ज्ञानाचा पूर आला आहे. प्रतिक्रिया नीट समजून घेतल्या कि समजतात ...
मुळात आपला अभ्यास म्हणजे.टाळू वरचे लोणी खाने.आणि उरलेले इतरांना देणे.
तुम्हाला खरच लेख लिहायचा तर कोणाच्याही पुस्तकाची उलटी कॉपी करू नका. मी पुस्तकी किडा नाही .परंतु माझ्या सारख्या असंख्य बांधवांना तुमच्या सारख्यांचा ' शाब्दिक; कावा आता समजून आला आहे.
आपण काय करता सांगायला लाज वाटत असेल तर नका सांगू .मला काय करायचे.
सुरवातीलाच मी दाखून दिले तुमचा विषय हा शास्त्रींचा पुस्तकावर आधारित क्रमप्राप्त आहे. ते इतर वाचकांना समजले कि नाही कोण जाने ? तुम्ही लिहिलेला लेख हा तुमचा नाहीच मुळात. केवळ दुसऱ्यांचे पुस्तक कोप्या करून, पुढे 'होय-नाही ; जोडायचे. कि झालो मी लेखक हे दाखवताच तुम्ही माझा परिचय विचारणा चालू करून बगल दिली.पुरावे दिलेले टाळून वेगळे मुद्दे मांडले.
आता खेचर म्हणून घोडा इंटरनेटवर दाखवता येतो. हे तुमचे अध्ययन इंटरनेटवर दाखवलेच कि .
चला आता
पुन्हा एकदा मैत्रीचा हात देतो पण ज्ञानेश्वरांनी सांगितले त्या प्रमाणे.

शब्दविने संवादु दुजेवीण अनुवादु
राम कृष्ण हरी.

Lol Lol

तुम्ही माझा परिचय विचारणा चालू करून बगल दिली >> आँ हे भलतच काय नवीन. मी कधी विचारलं तुम्हाला की काहो १६ वेळा अध्ययन झाले का? माझे २१ वेळा झाले. किंवा काहो माझ्याकडे १ लाख आहेत, तुमच्याकडे गेलाबाजार ५००० तरी आहेत का?

असो.

पुन्हा एकदा मैत्रीचा हात देतो पण ज्ञानेश्वरांनी सांगितले त्या प्रमाणे >> चला मित्र होऊ. Happy आता वायफळ बडबड दोघेही थांबवू. मला ६ भाग कॉपी पेस्ट करुन टाकायचा आहे व्यत्यय येतोय. आणि तुम्हालाही राम हनुमान वगैरेंवर लेख लिहायचा आहे. त्यामुळे खरच थांबूया.

ठीक आहे केदार,
आपण थांबू पण एक विनंती आहे .ज्योतिष संबंधी चालू लेख मालेतील माझी प्रतिक्रिया रास्त वाटते का पहा .... आणि मला कळवा

धन्यवाद अमर.
ज्योतिष्य शास्त्र आहे का नाही हे मला माहित नाही, माझे कुठलेही आग्रही मत अजिबात नाही. मी पाहून मत नोंदवायची गरज असेल तर नोंदवेल.

आपण रामाचे अभ्यासक आहात. इथे http://www.maayboli.com/node/20147 ही चर्चा चालू आहे. पाहायला हरकत नाही.

दांगट यादीबद्दल धन्यवाद. लिस्ट बघून माझी निराशा झाली. ह्यातली बहुतेक पुस्तके दुर्मीळ वाटली नाहित. गीता प्रेस आणि रामक्रुष्ण मिशनची पुस्तके बर्‍याच ठिकाणी उपलब्ध आहेत. उरलेली कदाचित दुर्मिळ असातील. असो.

५००० पुस्तके वाचण्याएव्हढी उसंत (इच्छा नव्हे) नसल्यामूळे तुम्ही तुमच्या वाचनाचे सार लिहिलेत तर उत्तम होईल. त्याचे स्वरुप केदाराच्या मुद्दयांचे उत्तर देणे ह्या पेक्षा तुमचा स्वतंत्र लेख असे ठेवलेत तर कळायला सोपे ठरेल. बघा विचार करून. (तुम्ही जेव्हढा वेळ इथे प्रत्तुत्तरे देण्यात घालवलात त्यात तुमचा स्वतंत्र लेख नक्की लिहून होउ शकला असता)

पेशव्याने दिलेल्या लिंकला वारंवार ऐकले.

१. हडप्पाचा व्यवहार बलुचीस्तान मधून बाहेर पर्शिया कडे होता.
२. इस पूर्व ३७०० मध्ये हडप्पा मध्ये ऑक्स कार्ट होते. साहजीक बैलगाडीच्या चाकांवर चालते, तीचे चाक पण रथाच्या चाकासारखे असते. कारण तेंव्हा आजच्या सारखे रबरी चाके नसायची.
३. फायर ब्रीक वॉल टेक्नॉलॉजी होती.
४. बिंदी बद्दल पण ते बोलतात. (भांगेतले कंकू)
५. शहराची रचना करताना नॉर्थ साउथ असलेल्या रस्तावर ह्या बैलगाडीच्या चाकाचे उमटलेले ठसे आहेत.
६. ह्या साईट्स वर कधीही हल्ला झालेला नव्हता. (विल्यम्स, थापर ब्ला ब्ला हे सर्व असे म्हणतात की हडप्पा आणि मोंहजोदाडो ह्या युद्धांमुळे ध्वस्त झाल्या.)
७. रस्तावर सोने देखील मिळाले आहे. तसेच रावी इथे पण गोल्ड मिळाले आहे.

आणखी काही मुद्दे मी आरामात लिहून काढेन व हे पोस्ट अपडेट करेन. (बायदवे हे संशोधन माझे नाही.)

हे उत्खनन २००७ मधील म्हणजे अगदी लेटेस्ट Happy आहे. थोडक्यात रथाच्या चाकाचा प्रश्न आता सुटावा. पुरावा म्हणून पेशव्याने ती लिंक सादर केली आहेच.

अबब किती तो गोंधळ.
अमरसाहेब रामराम (श्र्लेष :))

तुमचे मुद्दे.

१. राम भारतीय (म्हणजे तुमच्या भाषेत अनार्य) होता.
२. राम जन्मावेळी वेदघोष होता.
३. अश्वमेध केला होता.

आता मला प्रश्न पडले आहेत की
१.अश्व नव्हताच असे तुम्हीच म्हणत आहात. मग हे कोडे कसे सोडवणार?
२.रथ नव्हता असे आणखी कुठे वाचले तर मग हा प्रश्न पण कसा सोडवणार?
३.हे आर्य स्त्री असे संबोधन कैक वेळेस रामायणात आहे. (निदान रामानंद सागरांच्या Happy ) तर आर्य संबोधन आणि आर्यन रेस वेगळे असे जे इथे लेखात लिहले ते खरे आहे का? आपणास काय वाटते? आजही एरियन ही रेस म्हणतात.

मग राम भारतीय (म्हणजे अनार्य) कसा? तुमचे मापदंड कळायला मार्ग नाही.

ऋग्वेदातील घोडा :

घोडाच काय अख्ख रेस कोर्स मिळेल शोधले तर..

४.२.११ बघा : ज्याप्रमाणे उत्कृष्ट आणि निकृष्ट अश्वांची पारख अश्वपारख्याला असते, त्याप्रमाणे खरा आणि खोटा भक्त यातील फरक हे अग्नी तुला समजतो...

६. ह्या साईट्स वर कधीही हल्ला झालेला नव्हता. (विल्यम्स, थापर ब्ला ब्ला हे सर्व असे म्हणतात की हडप्पा आणि मोंहजोदाडो ह्या युद्धांमुळे ध्वस्त झाल्या.)

हडप्पा आणि मोंहजोदाडो ह्या युद्धांमुळे ध्वस्त झाल्या असे कुणीही सिरियस इतिहासकार म्हणत नाही. उगाच विपर्यास करू नकात.

http://www.safarmer.com/frontline/horseplay.pdf

या लिंकवर रोमिला थापर यांचा "why do Hindutva Ideologues keep flogging a dead horse ?" हा लेख वाचावा.

असे कुणीही सिरियस इतिहासकार म्हणत नाही >> हे आवडलं विकु. काय आहे की मी आपलं इंग्रजी इतिहासकारांची री ओढलेलीच पाहीली आहे. इन्द्र व शंबर ह्याचे युद्ध, २१ दिवसानंतर इन्द्राने वरुणाच्या साहाय्याने पुर आणला, तेथील गोपुर फोडली, ह्या युद्धाला मोहंजदाडो (माउन्ड ऑफ डेड) आर्य विरुद्ध लोकल्स असे युद्ध मांडताना पाहिले आहे.

उगाच विपर्यास करू नकात. >>> आपण पाचवा लेख पाहावा. मी हे युद्ध कसं झालं नाही, व इन्द्राचा मुद्दा (आर्य विरुद्ध अनार्य) कसा खोटा आहे हे मांडले आहे.

वरिल पोस्ट हे त्या लिंकमधील मुद्यांचे संकलन आहे. माझे विचार नाहीत.

जामोप्या तुम्हाला खरचं वाटतं का, की मला माहिती नसावेत ते श्लोक. काय आहे की सगळे पुरावा द्या, पुरावा द्या असे म्हणतात, दोनदा दिला तरी वाचत नाहीत, म्हणलं मग जे लोकं ऋग्वेदावर भाष्य करतात, त्यांनाही माहिती आहे का हे पाहावे.

परत हॉर्सप्लेवर गाडी आली. Happy असो. विकु हॉर्सप्ले झाला नाही, ( हे आजपर्यंत पाचवेळेस लिहले आहे)
राजाराम येडा आहे, लेटस मुव्ह ऑन. बाकी इतर प्रश्नांच काय? उत्तर नाही दिलेत. की घोडा प्रश्न सुटला तरच घोडा सोडायचा असे ठरवले का? Happy

मी दोनदा लिहलं आहे की हिंदुत्व मुद्दा इथे उपस्थित करु नका. त्याची गरज नाही.

वेदांमध्ये घोडा आहे, याचे पुरावे खरं तर वेद्/ब्राह्मण विरोधी मंडळीच जास्त चांगले देऊ शकतील.. Happy

'वेदात अश्वमेध यज्ञ आहे.. त्यावेळी ब्राम्हण मंडळी सोमरस झोकत असत. त्यावेळी म्हणे घोडा आणि राजाची राणी यांच्यात संभोग केला जाई' : अनेक वेदविरोधी लोक पुस्तकातून असे लिहित असतात. कोणत्याही रेल्वे ठेसनात ( मुंबईमधील, क्यालिफोर्नियाबाबत माहीत नाही.. ) ही पुस्तके मिळू शकतात. ..

बामणाचे जानवे घोड्याच्या कानात आणि घोड्याची शेपटी राणीच्या वेणीला बांधल्याशिवाय या लोकाना लीद टाकल्याचे समधान मिळत नसावे ! Proud आणि आता तुम्ही म्हणताय वेदात घोडाच नव्हता म्हणून ! म्हणजे या लोकांची पुस्तके खोटी म्हणावी लागतील की ! Proud

बरगड्यांची संख्या हाही माझ्या मते फार मोठा इश्शु नसावा.. ... माणसाला १२ बरगड्या ( म्हणजे १२ प्रत्येक बाजूला, २४) असतात. काही लोकाना मानेच्या मणक्याना जोडून सुद्धा बरगड्या असू शकतात, त्याना सर्वायकल रिब cervical ribs असे म्हणतात. अशा लोकाना १३ बरगड्या असतात .. असा प्रकार इतर हाडाम्च्या बाबतीतही होऊ शकतो.. ऋतिक रोशनलाही हाताला ६ बोटे आहेत...

आता अशा अपवादात्मक प्राण्याचाच सांगाडा सापडला, तर त्यावरुन सगळे प्राणी तसेच होते, असे म्हणणे योग्य आहे का? घोड्यांचे असे नेमके किती सांगाडे मिळाले आहेत?

रावण हा यजुर्वेदी ब्राह्मण होता.. रावणाचे पिता पुलत्सी हे यजुर्वेदी होते.. ( मूळ वाल्मिकी रामायणाचे नावच पौलत्स्यवध असे होते.... तेही महाभारतासारखेच अनेक लोकानी भर ( भार!) घालून वाढवले) . रावणाला ब्राहमण वर्ण मिळमिळीत वाटत असल्याने त्याने क्षत्रिय वर्ण स्वीकारला... त्यानंतर हळू हळू आपले साम्राज्य वाढवले... लंकेमध्ये कुबेर हा देवांचा विश्वस्त म्हणून काम करत असे... कुबेर हा रावणाचा सावत्र भाऊ.. सावत्र भावाचा पराभव करुन रावनाने लंका आपल्या ताब्यात घेतली...

यात रावणाची महत्वाका़क्षा दिसते. रावण क्रूर होता, असे कुठेही वर्णन आलेले नाही.... रावणाला वैदिक आणि शैव अशा दोन्ही उपासनांबाबत आदर होता... ( रावणाने/रावणावर लिहिलेले रावण संहिता वाचायची मला इच्छा आहे.. कुणी वाचले आहे काय? रावणाने केलेली 'शिवस्तुती' हे स्तोत्र कुणी वाचले आहे का? )

( यातून त्यावेळची वर्ण व्यवस्था किती लवचिक होती, हे दिसून येते.. Happy )

ऋग्वेदात घोडा आणि रेस कोर्स एकदमच मिळाले Happy

१०.३४ : हे अक्षसूक्त आहे... अक्ष म्हणजे फासे. १४ ऋचांचे हे सूक्त जुगाराचे दुश्परिणाम सांगते .

१०.३४.३ : जुगार खेळणार्‍या माणसाचा सासू तिरस्कार करते आणि बायको अशा व्यक्तीचा आदर ठेवत नाही.. ज्याप्रमाणे वृद्ध झालेला अश्व शक्तीहीन असतो, तसा जुगार खेळणारा मनुष्य निरुपयोगी,निंदनीय होतो.

या सूक्ताच्या शेवटच्या दोन ऋचांमध्ये जुगार खेळू नये, त्याऐवजी शेती करावी. म्हणजे पत्नी आणि गायी यांची प्राप्ती होते, असे सांगितलेले आहे.

माय गॉड माणुस, सीता ही रावणाची मुलगी होती हा एक प्रवाद आहे असे मी माझ्या आजीकडुन ऐक्ले होते.
प्ण अशा अनेक गोश्टी प्रवाद रामायणात देशोदेशी आहेत.
थाइ रामायणात गोष्ट आहे की सीतेला "monkey ear mushroom" खायची इच्छा होते. पण हनुमानाचा अपमान होउ नये म्हणुन ती डोंगरावरुन नुसते mushroom आणायला सांगते. हनुमानाने ४ खेपा घातल्या तरी प्रत्येक वेळी ती हे नाही दुसरे असे सांगते. तेव्हा हनुमान तिला पर्वत शिखरच आणुन देतो. सीता जेव्हा mushroom गोळा करते तेव्हा हनुमान म्हणतो हात्तिच्या तुला "monkey ear mushroom" हवे होते तर.

>>ह्या लेखात असा संदर्भ दिला आहे की सीता ही रावणाची मुलगी होती.
ते वरती किंवा पूर्वीच्या एका लेखात केदारनेही दिले आहे, की तसा एक मतप्रवाह आहे म्हणून.

म्हणतो हात्तिच्या तुला "monkey ear mushroom" हवे होते तर >> Lol अहो निलिमा आता काही विद्वान वेदकाळात वैदिकांना इंग्रजी देखील येत होतं असे प्रचार करतील तर काही विद्वान वैदिक लोक इंग्रजी आहेत, हा बघा तो पुरावा असेही म्हणतील Happy

अफगाण हा भारताचा भूभाग असल्यामुळे राम आजच्या पाकिस्थानातील हिंगोल नॅशनल पार्क मध्ये गेला असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही, पण इराण पकडले तर मध्ये पूर्ण वाळवंट आहे, मग त्याचा नी रामायणाचा संबंध कसा लावणार? >>>

केदार, मी आपला लेख वाचला. खुप डिटेल मधे पुन्हा वाचेन. मी स्वतः ह्या विषयातिल अभ्यासक वैगरे नाही, पण आपण जे वर वाक्य लिहीले आहे त्या संदर्भात मला देखिल काही माझे तार्किक लावावेसे वाटले. बरोबर-चुक मला माहीत नाही. हे एक केवळ माझे लॉजिक आहे.

science ची एक thoery असं म्हणतं कि वाळवंट आज ज्या ज्या ठिकाणी सापडते, तिथे हजारो वर्षांपुर्वी सर्वात सुपिक जमिन होती, आणि खुप प्रगत वसाहत देखिल. वाळवंटात आज तेल सापडते ते तेल म्हणजे अनेक वृक्ष, जिवाश्म ह्यांचे एकत्रित असे तयार झालेले द्रव्य आहे. म्हणजे महाभारत किंवा रामायण काळात ह्यांच वाळवंटात नक्कीच एक सुपिक, सुबत्ता असलेला प्रदेश असु शकतो. म्हणजे आजचा भुगोल आणि रामायण-महाभारत काळातील भुगोल वेगळा असण्याची शक्यता आहे. भौगोलिक दृष्टीने पृथ्वीवर अनेक बदल झाले असतिल. आज जे दूरवर असणारे खंड आहेत आणि त्यांच्यामधे समुद्र आहे , महाभारत कालात एखादवेळेस ते प्रदेश एकमेकांच्या खुप जवळ देखिल असतिल.
कारण science असे देखिल म्हणते कि आत्ताचे सर्व खंड जर एकत्र jig-saw puzzle सारखे जुळविले तर एकच अखंड जमिनीचा भाग तयार होतो. आणि हे जमिनीचे तुकडे एकमेकांपासुन दुर जात आहेत. म्हणजे रामायण, महाभारत काळापेक्षा आताची देशांमधिल अंतरं हि निश्चितच जास्त आहेत.

इराण मधे सिता, राम आणि इतर अनेक हिंदु नावे आहेत. आजही हि लोकं आपल्या मुलांची नावे सिता वैगरे ठेवतात. सिता नावाची माझीच एक इराणी मैत्रिण आहे.
माझ्या ऑफिसमधे एक पॅलेस्टिनी मुलगा आहे त्याचे नाव राम आहे. Happy
इजिप्तमधिल लोकं सितेला इजिप्शियन मानतात आणि कैकेयीला इराणी समजतात. हि माहीती माझ्या दुबई येथिल इराणी आणि पॅलेस्टिनियन मित्र-मैत्रिणींनी दिली.

केदार भावू आपण फारच बेसिक मान्द्ताय ।आपण आह.सालुंके ,अशोक राणा ,आणि मह्त्वाछे म्हणजे साधे शरद पाटिल वाचले नहीं

त्यामुळे रामाची समतावादी क्रान्ति चा आपण उल्लेख करत नाही आहात , कृष्णाची वर्ण विरोधी क्रान्ति माहीत नाही...सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे महारानी सिन्धु आणि महारानी निऋति चा इतिहास आपणास माहितच नाही

या देशात्ला महिलांचा दैदिप्यमान इतिहास पुरुशानी गाफ्लाय ज्यांच्या नावानी दिशा आहेत

बळीच इतिहास , चार्वाक इतिहास थोडा तरी माहीत आहे ।पण भारत माता पुत्र म्हणजे महारानी सिन्धु रानी पुत्र त्रिलोक पति ।विश्वविजयी जालनदारचा इतिहास पूर्ण पने गाडला गेलाय ।

तोच जालंदर ज्याची गोष्ट आता महादेव मधे विकृत रुपात दाखवली जातेय

तोच ज्याची पत्नी वृंदा जिच्यावर विष्णु ने बलात्कार केला ।तुलसी माता

जालान्दारने २ अर्बुद वर्षे राज्य केले ।त्या कालाची सुखी सम्पन्नात्ता पुराणात जागोजागी किंचित स्वरिपात आहे
पद्म पुराणात जास्त म्हणजे एक परेग्राफ आहे

असो थोडक्यात संस्जोधन खुप पुढे आले ।मुंडा आदिवासी रामाला आपण किती काल परदेसी परभू दाखवणार
आता तरी खरे मांडणार की अमिश त्रिपाठी वाणी शंकराच्या अधि रामाला दाखवून मेलुहान्चिच पोली भाज्नार

जय शंकर जय जालंदर जय राम जय कृष्ण
जय सिन्धु जय निरुत्ति जय पार्वती

मला आश्चर्य वाटते आहे आजही आपण अभिनेवेशी पधातिने भांडतो आहोत

असो मला सांगायचे आहे ते हे की आपण अजून बेसिकच चर्चा करतो आहोत

सनशोधन खुप पुढे गेले आहे

केदार आपण आह,सालुंखे, अशोक राणा,आणि मुख्य म्हणजे शरद पाटिल यांची पुस्तके वाचलीली दिसत नाहित

शंकर राम कृष्ण यांची क्रान्ति आपल्याला सम्जलीच नाही

बळी चार्वाक यांचा इतिहास आता आता समजू लागला आहे

महान महारानी "निऋती "समतावादी सम्राद्न्यी आपणास माहितच नाही

पुरुषी इतिहास्कारानी महान महिलांचा इतिहास लुप्त्च केलाय

आपण भारत माता की जय म्हणतो

पण ती कोण हे आपणास माहितच नाही

ती म्हणजे दूसरी तीसरी कुणी नसून सम्राद्न्यी सिन्धु रानी आहे
आणि भारत म्हणजे दूसरा तीसरा कुणी नसून त्रिलोक पति दिग्विजयी महासमराट जालंदर आहे
सध्या ज्याची thhodi विकृत केलेली सीरियल चालु आहे
ज्याने २अर्बुद म्हणजे२४० वर्षे राज्य केले
मी यावर पुस्तक लिहतो आहे

असो
सर्व देविन्ना आपण पुज्तो पण त्यांचा इतिहास ठावुक नाही

आपल्या सर्व प्राचीन इतिहासात दिलेल्या disinformation मधून इतिहास शोधने , निरपेक्ष पध्त्तिने शोधने जास्त गरजेचे आहे

भारतातच काय आता जगातही कुणी शुध्ह नाही हे सिध्ह जाले आहे
महिला कोणत्याही arthhi अबला नाही हे ही सिध्ह जाले आहे

तरी इतिहास punuruthhanaachya नावाने जो तो अप्ला वर्चस्ववादी अहंगद पोस्तो आहे

जरा घाईत असल्या मुले घाईत लिहले आहे
अचानक सर्फिंग करताना चुर्चा दिसली
आपल्या साहित्यात इतिहास आहे हे पूर्वी पासून अनेक लोक्कान्नी maandleyसध्या मेलुहा पासून नविन पुराण बस्जी सुरु जालिय
आजच्या युगात सोयीचे maandnyaa aaiwaji वास्तव मांडले पाहिजे
तेहि निट चिंतन ऊहापोह करून ।विद्न्यान्वादी पध्ह्तिने जिथे haypothhesis ला ही साधार मांडले गेले पाहिजे
नाहीतर बिन्सोयिचे म्हणून आइतिहासिक दस्तावेज खाणारे इतिहास तदन्य होवून गेलेत
ज्यांची अत्रे प्रबोधनकार ननि कशी लक्तरे काढलित अपना सर्वांना हे माहीत आहेच
सुमार पना ,सपकपना टालता येवू शकतो का
सत्य शोधायचे के सापेक्श आकलन थोप्वाय्चे
अप्ला आपला प्रश्न

टायपिंग च्या चुकान्बद्दल माफ़ी मागतो

दोक्शाला ,चिंतानाला खाद्य मिलावे ची अपेक्षा करतो

येथे लवकरच मी भारताचा इतिहास maanden haa शब्द देतो

मधल्या कालात मराठी टायपिंग शिकतो

@जामोप्या...

रावणाने केलेली 'शिवस्तुती' हे स्तोत्र कुणी वाचले आहे का

इथेच माबो वर स्तोत्रसन्ग्रहान्चा एक धागा आहे. http://www.maayboli.com/node/13468 त्यात कुठे तरी रावण क्रुत शिवस्तुती आहे.

Pages