शब्दवेध व शब्दरंग (४)

मी “लोबान” असा वाचलाय, may be हिंदीत तसा लिहित असावेत

त्याच्या वासाने भान हरपतं (low भान) म्हणून असेल.

जिचे वय आठ व दहाच्या दरम्यान आहे अशी मुलगी.>>>> हा अर्थ पहिल्यांदा कळला.
अलका नगरीचे वर्णन मेघदूतात वाचले आहे

अलका नगरी / अलकापुरी ठाऊक होते. ८-१० वर्षाची कन्या हा अर्थ नवीन समजला.

मराठी संतसाहित्यात “अलंका पुरी” असे उल्लेख असतात. तो अपभ्रंश की निराळा शब्द ?

हिंदीत 'अलक'चा अर्थ कान किंवा कानांच्या आसपास रुळणार्‍या बटा असाही वाचला आहे.
'एरी जाने ना दूँगी' गाण्यात 'अलकों में कुंडल डालो और देह सुगंध रचाओ' अशी ओळ आहे.

छान चर्चा.

अलकों में कुंडल डालो और देह सुगंध रचाओ ❤

किशोरीताईंनी गायलेल्या मीरा भजनातही आहे -
कुंडल अलका कारी जी, म्हारो प्रणाम बॉंके बिहारी जी …

>>> कुंडल अलका कारी जी
खरंच की!

अलंकापुरी असे खूपदा दिसते. ते अलकापुरीच असावे.
टायपो किंवा चुकीचे लेखन बहुदा

काव्यात वृत्तपूर्तीसाठी (आणि अलंकारिकपणासाठी!) करतात कधीकधी असे बदल.

आपण टायपो समजावा तर तो अलंकारिक निघावा आणि आपण अलंकारिक म्हणून गोंजारत बसावं तर टायपो निघावा अशी गत आहे.

अलंकारिकपणासाठी “अलंका” 😀

अल् धातुचा अर्थ सजणे, नटणे असा आहे आणि सक्षम होणे असाही आहे.
याला कर्तृवाचक अक प्रत्यय लावुन अलक, आणि त्याचे स्त्रीलिंगी: अलका
म्हणजे सजवणारी/नटवणारी किंवा सक्षम करणारी
असाही करता येईल.

>>> सक्षम होणे असाही आहे.
'अस' प्रत्यय लागल्यामुळे अर्थाचा विरुद्धार्थ झालेलं हे एकमेव मूळ असेल मग.

छान चर्चा.

काव्यात वृत्तपूर्तीसाठी >> बरोबर. अलंकापुरी पुण्यभूमी पवित्र, तिथे नांदतो ज्ञानराजा सुपात्र - इथे अलकापुरी केलं तर भुजंगप्रपात होईल

हो, किंवा भुजंगप्रयास.

हिंदीत 'अलक'चा अर्थ कान किंवा कानांच्या आसपास रुळणार्‍या बटा असाही वाचला आहे.
अलक हा शब्द मूळ संस्क्रुत आहे.
अलकनंदा = गंगा = (शंकराच्या) जटांमधून जन्मलेली

अलकनंदा = गंगा = (शंकराच्या) जटांमधून जन्मलेली >> सहीच!

अलकनंदा = गंगा = (शंकराच्या) जटांमधून जन्मलेली >> सहीच!>>> खरंच की. धन्यवाद.

अलक शब्द आंतरराष्ट्रीय आहे. कुराणातही आहे. मध्य पूर्वेत अनेक खेड्यांची नावे आहेत अलक.
अलक म्हणजे अति लघु कथा. एक नवीन वाङ्मय प्रकार.
अलक /अलख निरंजन ही नाथ पंथीय योग्यांचं आवाहन. इथे अलक शब्दाचा अर्थ आहे ईश्वर.

अलकनंदा = गंगा = (शंकराच्या) जटांमधून जन्मलेली

नवीन Submitted by त्रिशंकू = 👌

अलकनंदा = गंगा = (शंकराच्या) जटांमधून जन्मलेली. >>>> वा! सुयोग्य उदाहरण

जपानी रमलाची रात्र

तुझे विजेचे चांदपाखरू दीप-राग गात
रचीत होते शयनमहाली निळी चांदरात

रतीरत कुक्कुट साकुंडीवर आरोहूनी माड
चोच खुपसुनी फुलवीत होता पंखांचे झाड

अद्भुत पंख्यासम भिंतीवर आंदोलुनी छाया
लावित होत्या ताप जगाचा नकळत विसराया

धूप ऊसासत होता कोनि रजताच्या पात्री
विचित्र रेशिमचित्रे होती रसावली गात्री

तुझा पियानो यक्ष जळातील होता निजलेला
मनात गुंफित स्पर्श-सुखांच्या स्वप्नांचा झेला

अन् म्युसेची कवने होती माझ्या हातात
प्रतिचरणाला करित होती धूम्रवेल साथ

जळत ऊसासत होते त्यासह अंतरात काही
होता चिमणा श्वान लोकरी घोटाळत पायी

तोच वाजल्या तुझ्या सपाता सळसळला घोळ
आलीस मिरवीत जाळीमधुनी नागिणीचा डौल

करांतुनी तव खिदळत आले स्तनाकार पेले
जळता गंधक पांच उकळता याही रंगलेले

अभिष्ट चिंतुनी आम्ही त्यांचे भिडवियले काठ
सुरेहुनी तु गडे भाजिले ओठांनी ओठ

स्पर्शे तुझिया आणि पियानो थरारला सारा
मज सम त्याच्या कानशिलाच्या झणाणल्या तारा

गंधर्वांच्या दुहिता जमल्या करित पुष्पवृष्टी
हृदय मदाचे मोहळ झाले जडावली दृष्टी

पोहू लागले तुझ्या रेशमी अलकातील मासे
हवा जाहली जड पा-यासम अंगातील वासे

आणि तरंगत डुलु लागली नौकेसम शेज
तो कांतितुन तुझ्या निथळले फेनाचे तेज

नखे लाखिया दात मोतिया वैडूर्यी नेत्र
अवयव गमले चपल चिवट की मयवनीचे वेत्र

कात सोडिल्या नागिणिचे ते नवयौवन होते
विळख्याविळख्यातुनि आलापित ज्वालांची गीते

गरळ तनुतील गोठुन झाले अंतरात गोड
कळले का मज जडते देवा नरकाची ओढ

डोळे बांधुन खेळत होते जीवन मायावी
अंधपणातच वितळत होते भूत आणि भावी

तुझ्या जपानी भाषालिपिसम अगम्य सुन्दरता
असुनि हाती उरली दुर्लभ आली ना हाता

आजही तुज शोधता कधी ती रमलाची रात्र
पाठितुनि जंबिया मधाचा घाली काळजात!

__ बा. भ. बोरकर