अष्टांग योग

हठं विना राजयोगो राजयोगं विना हठः|
न सिध्यति ततो युग्ममानिष्पत्ते समभ्यसेत्||

नमस्कार

मायबोलीकर कल्पु यांनी एक विपु लिहीली होती की योगाभ्यासामध्ये असलेल्या 'बंध' या विषयावर मला काही लिहीता येईल कां. त्यावेळी कामांची गडबड असल्याने वेळ नव्हता. थोडी उसंत मिळाल्यामुळे माझ्यापाशी असलेली माहिती आपणां सर्वांसमोर मांडतो आहे. ईतर जाणकारांनी देखिल यात आपली भर घालावी ही विनंती.

पतंजली ऋषींनी मनोकायिक मनुष्यव्यवहारांचा सखोल अभ्यास करून, सर्वप्राणीमात्रांच्या हितास पोषक मानवी व्यवहार कोणता (मनुष्याने कसे वागावे) हे सूत्रबद्ध रीतीने वर्णन केलेले आहे. तीच १९५ सूत्रे पातंजल योगसूत्रे म्हणून ओळखली जातात. ती चार भागांत विभागलेली आहेत. (पाद: म्हणजे पाव हिस्सा. प्राण्यास चार पाय अथवा पाद असतात. त्यापैकी एक म्हणजे पाद. पाव हिस्सा. अशाचप्रकारे शफ म्हणजे आठवा हिस्सा असतो.) समाधीपाद(५१), साधनपाद(५५), विभुतीपाद(५५) आणि कैवल्यपाद(३४). ज्या काळात हे घडून आले, तेव्हा ज्ञानसंकलन आणि प्रसाराचे काम पारंपारिक मौखिक पाठांतराद्वारेच होत असे.