शब्दवेध व शब्दरंग (३)

Possibility आणि Probability साठी योग्य मराठी शब्द काय? सुचवा.

मला दोन्हींसाठी शक्यता आणि संभावना (हा थोडा हिंदी वाटतो) सुचत आहेत.

Probability statistics मधे फार वापरला होता. Probability म्हणजे मला जरा calculated शक्यता वाटते. Possibility शक्यता मात्र नुसता अंदाज, uncalculated/ less mathematical.

महाराष्ट्र बोर्डाच्या दहावीच्या गणिताच्या पाठ्यपुस्तकात शोधलं.
Probability स़ंभाव्यता

-
तिथे यादॄच्छिक असा एक शब्द दिसला. म्हणजे काय असेल?

तुम्ही तर चर्चा सुरु झाली की संपवली

यादृच्छिक -
ऐच्छिक ?

नवा खाऊ दिला.

Random?

नवा खाऊ.
मानवदादा+१
हे सापडलं.
Something that is done or chosen in a random way, or at random, is done or chosen without a definite plan or pattern.

Random बरोबर. हा शब्द‌ पाडलेला असेल का?
शब्दकोशातला अर्थ सहज घडणारे. मूळ संस्कृत शब्द आहे.

इथे उत्स्फ़ूर्त, योगायोग, योगायोगाने, अनपेक्षीत असेही अर्थ दिले आहेत.

मग

Possibility = शक्यता

Probability= स़ंभाव्यता

?

हो, तीच 'संभाव्यता' दिसते आहे. लॉक किया जाय

उन्हाची तिरीप पडते, त्यात जे धुळीचे कण तरंगताना दिसतात, त्यांची गती ही यादृच्छिक गती असते असं आमच्या विज्ञानाच्या पुस्तकात असायचं random याच अर्थाने. पाडलेला शब्द आहे की कसं ते नाही माहिती.

पाडलेला म्हणजे काय?

तसे तर सगळेच शब्द कुणीनाकुणी पाडलेलेच आहेत.

बरोबर. पण बहुधा त्यांना "ते स्वतःहून तोल जाऊन पडलेत की कुणीतरी धक्का देऊन (ओढून ताणून) पाडलेत" असं विचारायचं आहे. रास्त प्रश्न आहे.

पण सदोष मनुष्यवधाची आपल्याला इतकी सवय झाली आहे की, हे गुन्हासदृश लोकहत्या नक्की काय प्रकरण आहे ते कळणार नाही लवकर!
#नको तिथे सखारामगटणे

सदोष मनुष्यहत्त्या कसे वाटेल?

कीचकाचा वध, रँडचा खून, ज्यूंची हत्या, हिरण्यकश्यपूचा संहार, गायींची कत्तल...
बरोबर आहे का?

आपण मरणाऱ्याचे समर्थक असू तर हत्या आणि मारणाऱ्याचे समर्थक असू तर वध. गांधी हत्या म्हणायचं की गांधी वध यावरून झालेलं राजकारण हा फरक दाखवण्यास पुरेसं आहे.

सुधारणा - हत्या म्हणायला समर्थकच हवे असं नाही. तो शब्द जास्त समर्थननिरपेक्ष असावा. काय म्हणता?

मी तेच लिहीत होतो. पोस्ट करण्यापूर्वी लिहिलेले कॉपी करून एकदा रिफ्रेश केले आणि तुम्ही केलेली दुरूस्ती दिसली.
तरी पण खाली पेस्ट करतो लिहिलेले.
-----
मला वाटते मरणाऱ्याचे विरोधक असु आणि त्याची हत्या केली म्हणुन मारण्याऱ्याचे समर्थन करत असु तर वध.
हत्या म्हणण्यास मरणाऱ्याचे समर्थक असणे गरजेचे नसावे.
उदा. इंदिरा गांधींची हत्या म्हणण्यास त्यांचे समर्थक नसणाऱ्यांचाही आक्षेप नसावा.

खून शब्द जरा जास्ती भडक आणि अंगावर येणारा आहे. तिरीमिरीत येऊन खून करता येतो, हत्या नाही.
हत्या ही प्लॅन करून केलेली, एखाद्या मोठ्या व्यक्तीची असते.

हत्या ही प्लॅन करून केलेली, एखाद्या मोठ्या व्यक्तीची असते. >>> असंच नाही. सलमान खानने फुटपाथवरच्या माणसांना मारले तेंव्हा 'निघृण हत्या' असंच म्हटलं होतं वर्तमानपत्रांनी.

मागे इथे मुलगा - मुलगी- मूल यावर चर्चा झाली आहे. या शब्दाचं मूळ काय असावं हा मला प्रश्न पडला होता. उत्तरेत असा शब्द दिसत नाही. दक्षिणेत कन्नडात हुडुगा - हुडुगी असे शब्द आहेत. मुलगा हा जेव्हा नातेसंबंधी येतो, म्हणजे अमुकतमुकचा मुलगा, तिथे कन्नडात मगा (मगु) असा शब्द आहे. दक्षिणेतील सगळ्या भाषांपैकी तमिळ सर्वात जुनी आहे म्हणतात. कार्त्तिकेयाला तिथे मुरुगन / मुरुगा असा शब्द आहे. कार्त्तिकेयाच्या इतर नावांपैकी कुमार (म्हणजे छोटा मुलगा या अर्थाने) असंही एक नाव आहे (आता हे नाव धागालेखकांशी जुळतं हा निव्वळ योगायोग असावा). पण मी मुरुगा या शब्दाचा अर्थ आणि व्युत्पत्ती शोधायला गेलो, तर तमिळात 'मुरु' म्हणजे कोवळा, नाजूक, सुंदर. असा कोवळ्या वयातला तो म्हणजे 'मुरुगा' अशी व्युत्पत्ती सांगितली जाते. पुल्लिंगी नामांना तमिळात शेवटी अन् प्रत्यय लागत असल्यामुळे (आणि आदरार्थी उल्लेख करताना त्याच नावाला अन् ऐवजी अर् प्रत्यय लावतात) मुरुगन असं नाव आणि मुरुगन = कुमार असा अर्थ लागतो. मग मराठीत आलेला मुलगा हा मूळ तमिळोद्भव आहे की काय अशी मला शंका आहे. कुणाला कल्पना असल्यास खुलासा करावा.

सध्या कार्त्तिकेयाचं वाहन मोर असलं तरी जुन्या उल्लेखांप्रमाणे पूर्वी कोंबडा होता. कोंबड्याला हिंदी शब्द मुर्गा असा आहे. संस्कृतात 'मृग' म्हणजे हरीण किंवा जंगली प्राणी असा अर्थ असला तरी त्याचं मूळ प्रोटो-इंडो-युरिपियन भाषेत मृगस आणी त्यावरून जुन्या अवेस्तन भाषेत मेरेया (= पक्षी) आणि फारसी भाषेत मोर्ग ( = कोंबडी) आले आहेत. हिंदी मुर्गाचं मूळ फारसी मोर्ग हे असावं.

अश्या प्रकारे मुरुगा आणि मुर्गा हे दोन्ही वेगवेगळ्या अर्थाचे शब्द, वेगवेगळ्या भाषामूळातून जन्मलेले असले तरी कार्त्तिकेय आणि त्याच्या वाहनाच्या रूपाने एकत्र आले आहेत एवढे बोलून मी माझे दोन शब्द संपवतो.

हर्पा,

सुंदर पोस्ट. भाषा प्रांतातील सुंदर मुशाफिरी, अन्यथा तामिळ मुरुगा आणि अरेबिक/पर्शियन मुर्ग यात काही संबंध असेल हे डोक्यातच आले नसते स्कंद / कार्तिकेयाचे प्रथम वाहन कोंबडा हे बरोबर, जुन्या तमिळ शिल्प / चित्रात दिसतो (कोंबडी नाही, तुरेवाला, मेल फक्त). मोर नंतर आला समहाऊ.

रच्याकने, एका प्रोजेक्टला दुसऱ्या टीम मध्ये सात मुरुगा होते :

मुरुगा राजन - १ आणि २
मुरुगासुंदरम -१
मुरुगन - १
मुरुगाषण्मुगन -१
मुरुगेशन -१
मुरुगा मुरुगन -१

आम्ही त्यांच्या युनिटला 'मुर्गो का दडबा' म्हणायचो गमतीने