मराठी : वाचन घडते कसे ?

जालावर धडाधड प्रसिद्ध होऊ लागली. >> मी लिहितो याच्यावर. त्या निमित्ताने एरन श्वार्त्झ याच्याबद्दल लिहिता येईल.

गंभीर चिंतन आहे..
माझ्या कडूनही वाचन होत नाही. काव्य शास्त्र विनोद जो आधीच्या पिढीने सांगितला तोच मनावर गारूड करून आहे. त्यांची जागा आपणच आपल्या पिढीतल्या कुणाला देत नाही.
मागच्या पिढीत सुद्धा नंतरच्या लेखकांना स्ट्रगल करावा लागला. मी असे ऐकले आहे की व पु काळेंना सुरूवातीला सहजासहजी स्विकारले नव्हते.
सुहास शिरवळकरांना कादंबरी लेखनाकडे वळल्यावर सुद्धा स्विकारले नव्हते.
ही माझी मतं नाही. फेसबुकवर जे लेखक मंडळींचं वर्तुळ आहे त्या चर्चेत असं माहिती होत जातं. शिरवळकरांकडे शैली होती, घाट चमत्कृतीपूर्ण असायचा पण कंटेट त्याखाली लपून जायचा.
आता पटायला लागलंय.

पुनर्वाचन करण्यात आनंद हा मुद्दा मला पटला नाही.
.........
कागदावरचा जीएसटी वाढवला..... बरे झाले. आता लोक छापील पुस्तकांऐवजी इलेक्ट्रानिक्स डिजिटल वाचण्याची सवय करून घेतील. पूर्वीच्या भूर्जपत्रांवरच्या ग्रंथांकडे आपण पाहतो तसे पुढील चौथी पिढी आताच्या छापील पुस्तकांकडे पाहील.

नव्या कोऱ्या पुस्तकांना जो एक सुगंध येतो तो इलेक्ट्रानिक्स पुस्तकांना कसा येणार?

आता लोक छापील पुस्तकांऐवजी इलेक्ट्रानिक्स डिजिटल वाचण्याची सवय करून घेतील. >>> डिजीटल प्लॅटफॉर्मवरचं वाचन कमी करायला हवं. डोळ्यांचे आजार, मणका, पाठीचे आजार. पोश्चर नीट न राहिल्याने उद्भवणारे आजार. पुस्तक कुठेही कॅरी करता येतं. त्याला वीज लागत नाही. इंटरनेट लागत नाही. वाय२के सारखा प्रॉब्लेम आला तरी पुस्तकांना फटका बसणार नाही. शंभर वर्षांनी विंडोज, उंबटू हे कदाचित कालबाह्य होतील. आजचा डेटा कालबाह्य होईल. त्या वेळी आजच्या ज्या फॉर्मॅट मधे पुस्तकं साठवली आहेत, त्यातली जी पुस्तकं नव्या स्वरूपात साठवलेली असतील तीच उपलब्ध होतील.

भविष्यात जर पेनमधे प्रोजेक्टर आले, पेनमधेच युएसबी ड्राईव्ह, स्मार्ट मेमरी असे काही असेल तरच ते टिकेल. हार्ड कॉपीला पर्याय नसेल. कागदावर नसेल तर कदाचित दुसर्‍या कशावर तरी असेल.

वरील ऑनलाइन/ऑफलाइन तुलना व चिंतन फार आवडले. वेगवेगळ्या पैलूंचा तुम्ही विचार करता डॉक्टर. वाचन-मनन ८०% आणि लिखाण २०% असे दिसते एकंदरीत. बुद्धीमान आहात. नो वंडर वैद्यकिय पेशा आहे तुमचा. पर्टीक्युलरपणा, अचूकपणा, सिन्सियॉरिटी - लक्षात येते ना नेहमी.

वाह वाह काय मस्त वाक्य आहे. एकदम पटलेच.

चांगलं काय वाईट काय हे शेवटी अर्थशास्त्रच ठरवतं.
आम्हाला कुठलाही मोबाईल, घर, कपडे आवडू द्या शेवटी "बजेट काय तुमचं?" या वाक्यावरच दुकानदार योग्य माल दाखवतो. तो घेऊन येतो आपण.

कुमार सर , ग्रेट कोट !

या संदर्भात मला आईन्स्टाईनकृत खालील अवतरण खूप आवडते :
>>>>
अब्राहम लिंकन म्हणाला होता की इंटरनेटवरच्या प्रत्येक गोष्टीवर विश्वास ठेवू नका !

नावच लिंकन आहे तो असं कसे म्हणेल ?

अब्राहम लिंकन म्हणाला होता की इंटरनेटवरच्या प्रत्येक गोष्टीवर विश्वास ठेवू नका ! >>

>>>>नावच लिंकन आहे तो असं कसे म्हणेल ?

नावच लिंकन आहे तो असं कसे म्हणेल ? >> हा पण चांगला होता.

आता नुकत्याच झालेल्या गणेशोत्सव उपक्रमात देव माणूस असा एक उपक्रम होता.
आता खालील दोन व्यक्तींविषयी मी जे लिहीणार आहे ती खरंतर ती तुमच्या आमच्या सारखीच, पण एक वेगळा वसा आणि ध्यास घेतलेली. त्यांच्या या ध्यासापायी अनेकांचं निश्चित भलं झालं असणार आहे, कित्येकांना नवीन जग, नवीन स्वप्न, थोडा विरंगुळा, माहिती असं एक वेगळं विश्व गवसलं असू शकतं.
पुस्तकांचा खप कमी होणे, पुस्तकांचे वाचन कमी होणं, त्यानंतर वाचनालयं, ग्रंथालयं यांची संख्या कमी होत जातं वगैरे अनंत अडचणींचा पाढा आपण वाचत/ ऐकत असतो.
पण ही दोघेजणं अशी आहेत की ज्यांतील एकाने समाजातील एका वंचित घटकाला, तर दुसऱ्याने कदाचित मध्यमवर्गीय समाजाला पुस्तकालय किंवा वाचनालय किंवा ग्रंथालय उपलब्ध करून दिलं त्या दोघांची ही थोडक्यात गोष्ट/ परिचय.

१. शोभा बोंद्रे
यांच्या ‘वाचनाचा तास: हा उपक्रमाविषयीची माहिती मला अगदी योगायोगाने फेसबुकवर मिळाली.
अक्षर सरिता या संस्थेद्वारे हा उपक्रम राबवला जातो. ह्यात सामील झालेल्या शाळेत, पुस्तकांचे कपाट ठेवलेले असते. ज्यात अनेक विषयांवरची अवांतर पुस्तके मुलांना उपलब्ध करून देतात. आठवड्याला एक तास असतो, वाचनाचा तास. ह्यावेळी मुलांना पुस्तके वाचायला मिळतात, गोष्टी, कविता, निबंध, काडी कोणी पाहुणे असे कार्यक्रमही त्या तासाला होतात.

आता असे ५० हून अधिक वाचन वर्ग आहेत ज्यांचा लाभ २५०० हून जास्त विद्यार्थ्यांना मिळतो आहे.

त्यांच्या दिवे लागण या लेखमालिकेतून त्यांनी या दरम्यान मुलांचे आलेले काही अनुभव सांगितले आहेत.
अधिक माहितीसाठी खालील लिंकवर जा.

https://www.facebook.com/100001481081291/posts/pfbid02htNAGrpJi1YbMipqqP...

२. ना वा काळे -
ह्यांनी पन्नास वर्षांपूर्वी एक सहज म्हणू उपक्रम सुरू केला, अगदी मर्यादित स्वरूपात, दोन ट्रकांपासून - त्यांच्या राहत्या सोसायटीतील रहिवाशांसाठी, दिवाळी अंकांची लायब्ररी.

हे छोटं बीज त्यांनी रोवलं त्याला हळू हळू अनेक लोकांचे, हितचिंतकांचे, वाचन प्रेमींचे हातभार लागले. त्याचं कालांतराने पुस्तकालयातं (प्रदीप लायब्ररी‌त) रूपांतर झाले. सोसायटीने त्यांच्या बिल्डिंगमध्ये असलेली एक जास्तीची खोली त्यांना यासाठी वापरायला दिली. लोकांनी उस्फूर्तपणे वर्षाकाठी काही पुस्तके, क्वचित कधी कपाटे आदी गोष्टींची मदत करायलाही सुरुवात केली.
आज त्यांच्या पुस्तकालयात १०,००० हून अधिक पुस्तके आहेत. ज्यांचा लाभ काही हजार सदस्य घेत आहेत.
गेल्या वर्षी त्यांचं निधन झालं अर्थात त्यांनी लावलेला हा वृक्ष वृद्धिंगत होतोच आहे आणि त्याची फळे अनेकाना मिळत आहेत. त्यांच्या स्मृतीस अनेक वंदन!

चांगली चर्चा. वाचतोय

ई बुक्स आणि किंडल रीडर इ. वर जीएसटी किती आहे?

18% as they fall under 'Digital Products' Category, If print version of the book exists in market then it's 5% GST on Ebook.

हं.

भा. रा. भागवत यांनी Walter Scott च्या Kenilworth या कादंबरीचे किल्ल्यातील कारस्थान या नावाने रुपांतर केले होते. कोणाकडे हे पुस्तक आहे का किंवा कुठे मिळेल याची माहिती मिळू शकेल का? मी अनेक ठिकाणी प्रयत्न केले अगदी याचे प्रकाशक गिरगावमधील लाखाणी बुक डेपो येथेही चक्कर टाकली पण कोणालाच काही माहिती नाही. दुसरी आवृत्ती बहुतेक न काढल्यामुळे दुकानात मिळायची शक्यता आता जवळजवळ शून्यच वाटते आहे.

पुस्तकं विकत घेऊन एकदा वाचून झाली कि काय करावं हा प्रश्न असतो?

आमच्या वडिलांनी आम्हाला उत्तमोत्तम पुस्तकं विकत आणून वाचायची सवय लावली. मुंबई मराठी ग्रंथसंग्रहालय आणि महाराष्ट्र सेवा संघ यांच्या कार्यकारिणीवर ते तहहयात सदस्य म्हणू कित्येक वर्षे कार्यरत होते.

पण आता माझ्याकडे आणि माझ्या भावाकडे भारंभार पुस्तके झालीआहेत. मुंबईत पुस्तकासाठी जागा ठेवणे हे दिवसेंदिवस परवडेनासे झालेले आहे. त्यातून माझ्या मुलीचे वाचन अफाट आहे. तयामुळे तिने दोन पेटारे भरून इंग्रजी क्लासिक पुस्तकांचा संग्रह घरी ठेवला आहे. ती लग्न करून दिल्लीला गेली असली तरी हे ग्रंथ कुणाला देऊन टाकण्याची तिची तयारी नाही. त्यातून लोक तुमच्याकडे पुस्तके वाचायला मागतात आणि ती परत येत नाहीत. तुम्ही सहा महिन्यांनी मागितली तर "ते अजून वाचून झालेलं नाही" अशी उत्तरे मिळतात . यामुळे कुणी पुस्तके वाचायला मागितली तरी ती द्यावी का हा संभ्रम पडतो

माझ्या भावाने घर बदलले तेंव्हा नव्या सोसायटीत स्वतःची ५५० पुस्तके देऊन वाचनालय सुरु केले आहे तेथील उत्साही सदस्य हे वाचनालय फुकट चालवतात.

अशा परिस्थिती असताना माझ्या दोन्ही मुलांनी मला जुलै मध्ये वाढदिवसाला १३ इंची टॅबलेट दिला आहे त्यावर मी किंडल चे सदस्यत्व घेतले आहे. १६९ रुपये महिना भरून कितीही पुस्तके वाचा. अगोदरपासून माझ्याकडे किंडल रीडर आहे पण त्याचे वजन कमी आहे हे सोडले तर पुस्तके वाचायला थोडे कठीण जाते.

या उलट टॅबलेट मध्ये पुस्तक वाचताना त्यात आलेले असंख्य संदर्भ सहज चाळता येतात. आताच मी "नाझी भस्मासुराचा उदयास्त" हे पुस्तक तिसऱ्यांदा वाचले परंतु पूर्वी पेक्षा आता दोन विंडो उघडून प्रत्यक्ष युद्धाचे डावपेच नकाशाच्या साहय्याने फार उत्तम रित्या समजून घेता आले.

या सॅमसंग टॅबलेट मध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्ता अंतर्भूत असल्यामुळे त्यातील एस पेन वापरून पटकन एखाद्या गोष्टीचे आकलन करता येते. हा फार मोठा फायदा. कारण कोणतेही पुस्तक बाजारात येईपर्यंत त्यातील संदर्भ बदललेले असतात. उदा. नागा प्रदेशाबद्दल किंवा नक्षलवादी चळवळी बद्दल वाचन केल्यानंतर बदललेले संदर्भ ताबडतोब समजून घेता आले.

असे वाचन करताना प्रत्यक्ष पुस्तकांपेक्षा जास्त चांगले ससंदर्भ स्पष्टीकरण मिळते याशिवाय त्या पुस्तकात असलेलं संदर्भ पुस्तक लगेचच किंडल वर डाउनलोड करून वाचता येते. गेल्या तीन महिन्यात मी १०० च्या वर वेगवेगळी पुस्तके वाचली आहेत.

हा प्रयोग अतिशय यशस्वी होतो आहे असे वाटते कदाचित आता मला परत पुस्तके विकत घ्यावी लागणार नाही असे वाटते.

दोन्ही पद्धतीत +/- आहे. ज्याला जो आवडेल त्याने तो रोमान्स करावा; वाटल्यास दोन्हीकडे करावा !
>>>> १०००+++