ग्रामीण बोली भाषांतील शब्द.

एक पारकी = पार्ट टाईम (शक्यतो सकाळ ते दुपार)

(उदा. तो सध्या एक पारकी विहिरीच्या कामावर येतो.)

एक पारगी , दोन पारगी हे शब्द आमच्याकडे शेतावरचे कामासाठी वापरतात, म्हणजे मजूर कामावर कधी होता .एक वेळ की दोन्ही वेळेस( सकाळ -दूपार)

सुळा=अडकित्ता ,ईतवार=रवीवार

आमच्याकडे पारग म्हणतात. सकाळचा पारग, दुपारचा पारग. हे शेतीतील कामासाठी वापरतात.
रामपारी = रामप्रहरी = पहाटेची वेळ, दिवस सुरू होण्याची वेळ.
वाक्यात उपयोग - रामपारी कुणाचं तोंड पाहिले. रामपारी देवाचं नाव घ्या, भांडू नका.

ऐतवार = रविवार

पारग प्रहर या शब्दाचा अपभ्रंश आहे.

दुपार, तीनपार,सकाळच्या पारी ह्यातले पार , पारी हे शब्दसुद्धा प्रहर या शब्दावरून आले आहेत.

ईतवार, ऐतवार हे आदित्यवार चा अपभ्रंश आहेत
वि स खांडेकरांच्या लेखनात आदीतवार हा शब्द रविवार साठी नेहमी असे

बस्तरवार = गुरूवार ,संभार=कोथिंबीर , ताकोत = चाकवत

आमच्याकडे चनाडाळ किंवा तूरडाळीेचे पीठास बेसन म्हणतात व त्याच्यापासून जी भाजी बनवतात त्यालासुध्दा बेसन म्हणतात. बेसनाचे अनेक प्रकार करता येतात जसं ताकाचं,दह्याचं,चिवीचं,मेथीचं, कांद्याचं,टमाटरचं इ.( पिठले भात ऐकून-वाचून ही नविन भाजी असावी,असं वाटायचं पण आपलं बेसन म्हणजेच पिठलं हे समजल्यानंतर ...... हसणारी बाहूली )

यावेळी गावी गेलो तेव्हा ऊसात ड्रीप अंथरतानाची चर्चा सुरू होती.
त्यावेळी बघाटी आणि ईराप हे २ नविन शब्द ऐकायला मिळाले. अर्थ विचारायचा राहून गेला.

ऊस लावताना तुकडे करून लावतात त्याला आमच्या कडे टिपरू म्हणतात. ऊसाच्या एका पेराला कांडं असे म्हणतात.

@ आसा
ईराप - पातळ पेरलेले पीक ( विरळ )
बाजरी/ज्वारी वाईच ईरापच झाली.
ईराप पेर म्हणलं ही दाट करुन ठेवलं.
बघाटी मलाही माहित नाही.
ऊस लावताना तुकडे करून लावतात त्याला आमच्या कडे टिपरू म्हणतात = बेनं

मोस्तर म्हणजे महिनाअखेर असाही शब्द ऐकला आहे हे.... ते मोस्तर, मोस्त्र की मोत्सर आहे माहीत नाही.

मोहतर हा शब्द मुहुर्त या शब्दासाठी वापरला जातो.

ईतवार, ऐतवार हे आदित्यवार चा अपभ्रंश आहेत <<< इंटरेस्टींग. हे माहीत नव्हते. धन्यवाद.

पारग किंवा पहार हे शब्द प्रहरचे अपभ्रंश आहेत. आमच्या घरी अद्याप वापरले जातात. दुपारनंतर सायंकाळला तिसरा पहार म्हणतात

यावरून आठवलं मामाकडचे गडी लोकं “पारय” म्हणायचे ते जमीनीत वरून प्रहार करून खंदायचं एक शस्त्र होतं पण पहारीपेक्षा वेगळं.

टाहूक = संधी , चंगळ
वाक्यात उपयोग >> आज काय टाहूक लागला नाही.‌
उठावपाणी = फुकटात होणारा लाभ

केवटा = पोयटा माती.
पावटी = पायवाट

कोकण
====

माप = मातीच्या घरगुती विटा
बेडा/बेढा = अंगणाचे प्रवेशद्वार
वाडा = गोठा
पातेरा = पाचोळा
भाजावण = मोकळ्या शेतात पातेरा टाकून आग लावून जमीन भाजणे. ह्या नंतर नांगरणी होते
राखुंडी = राख
रिंग्ये = रिठे
पाखाडी = दगडी बांधून काढलेला रस्ता
आंब्याचं साठ = आंबा पोळी
जनावर = साप
बाज = खाट
किरवं = खेकडा
साया = साग

यावरून आठवलं मामाकडचे गडी लोकं “पारय” म्हणायचे ते जमीनीत वरून प्रहार करून खंदायचं एक शस्त्र होतं पण पहारीपेक्षा वेगळं.>>
वेका, पहारीपेक्षा कमी जाडीचे पहारीसारखेच दिसणारे औजार त्याला कटवणी असे म्हणतो आम्ही.

कटवणी अवजाराची पाचरीची बाजू तिरपी केलेली असते. सेंट्रिंग काम करणारे, घरफोडी करणारे वापरतात. कडी कोयंडे तोडण्यासाठी तरफेसारखा आकाराचा गुन्हेगार उपयोग करतात.

माप = मातीच्या घरगुती विटा <<< यावरून आठवलं,
भेंडा = मातीच्या मोठ्या आकाराच्या विटा. (अंदाजे सव्वाएक फूट लांबीच्या असाव्यात). या उन्हात सुकल्यावर (भट्टीत न भाजताच) भिंतीच्या बांधकामात वापरतात. लाकडी फळ्यांची आयताकृती चौकट बनवून त्यात मळलेला चिखल ओतून भेंडे पाडतात.

बरोबर नगर जिल्ह्यात पुर्वी भेंड्यांची घरं बांधत.
धाब्याची घरं कमी पाऊस पडणाऱ्या भागात बांधली जात.

कडुसं पडणे = अंधार पडणे, सांज होणे.
(कडुसं पडायच्या आत घरात ये.)

मोगा = माठ. (आमच्या आज्या आम्हाला 'ए मोग्या' असे प्रेमाने संबोधीत; ह्यो मोगा कुठं उलथला; ताकाला जाऊन मोगा दडवायचा.)

इपारा = नाठाळ, खोडसाळ.
वा. उ. - लयी इपारं गाबडं आहे.
गाबडं = त्रासदायक मुल

कुटाळं करणे = गॉसिपिंग करणे.

भेंडा = मातीच्या मोठ्या आकाराच्या विटा. (अंदाजे सव्वाएक फूट लांबीच्या असाव्यात). या उन्हात सुकल्यावर (भट्टीत न भाजताच) भिंतीच्या बांधकामात वापरतात. लाकडी फळ्यांची आयताकृती चौकट बनवून त्यात मळलेला चिखल ओतून भेंडे पाडतात.>> परफेक्ट. यालाच कोकणात माप म्हणतात.

कुसरुंडा = सुरवंट
मोस्तर - मासोत्तर - महिन्यानंतर अथवा अखेरीस