"घायल" - एका सळसळत्या रक्ताने घेतलेल्या सुडाची कथा.

"बलवन्त राय के कुत्ते" हा डायलॉग बहुधा "अरे ओ सांबा" इतका गाजलेला नसला तरीही आजही समप्रमाणात वजन राखून आहे. १९९० च्या आसपास म्हणजे मी शाळेत असताना प्रदर्शित झालेला हा सिनेमा. पण तेव्हा आज सारखे फर्स्ट डे फर्स्ट शो पाहण्याचे फॅड नव्हते. शिवाय मल्टिप्लेक्सच मूळात अस्तित्वात नसल्याने एक चित्रपट फारतर २ चित्रपटगृहात लागलेला असे. त्यातूनही आमची मजल कयामत से, किंवा मैने प्यार किया सारखे 'प्रेमळ' सिनेमे पाहण्यापर्यंत असल्याने "अ‍ॅक्शनपॅक्ड" हा शब्द आम्ही फक्त वर्तमानपत्राच्या चित्रपटाच्या जाहिरातीतच वाचायचो. मूळात अ‍ॅक्शनपॅक्ड सिनेमा म्हणजे काय हे तेव्हापर्यंत निदान मी तरी पाहिले नव्हते. या सिनेमाशी माझी पहिली ओळख झाली ती कॅसेटच्या माध्यमातून. त्याकाळी नुसत्या 'डायलॉग' च्या कॅसेट्स मिळत. अशीच शेजारी पाजारी मिळाली आणि ती कॅसेट ऐकून मी तेव्हाच 'घायल' सिनेमाची फॅन झाले. त्यामुळे हा चित्रपट मी पाहण्या अगोदर 'ऐकला' म्हटलं तर वावगं ठरणार नाही.

अजय मेहरा (सनी डिऑल) हा एक उत्तम बॉक्सर दिल्लिहून चांगल्या करियर साठी मुंबईत स्थलांतरीत होतो. जिथे त्याचा थोरला भाऊ अशोक मेहरा (राज बब्बर) आणि वहिनी संध्या (मौशुमी चॅटर्जी) रहात असतात. एक दिवस अचानक राज बब्बर नाहिसा झाल्याने पोलिसात तक्रार द्यायला गेलेल्या अजय ला भावाबद्दल अनेक गोष्टी हळू हळू उलगडू लागतात. असाच शोध घेताना एक दारूडा (अन्नु कपूर) त्याला अत्यंत महत्वाची माहिती पुरवतो ती म्हणजे त्याचा भाऊ नाहिसा होण्यामागे बलवन्त राय (अमरिश पुरी) या नामांकित उद्योजकाचा हात आहे. कर्जात बुडालेल्या अशोक मेहरा ला बलवन्त राय पैसे देऊ करून त्याच्या व्यवसायाच्या आडून आपले काळे धंदे करतो. यथावकाश अशोक त्याचे कर्ज फेडूनही बलवन्त त्याच्या (अशोकच्या) व्यवसायाचा गैरफायदा घेत असल्याचे अशोकच्या लक्षात येते आणि तो आपल्याला हे पसंत नसल्याचे सांगतो. बलवन्त राय अशोकला पळवून आणून आपल्या अड्ड्यावर बंदी करून ठेवतो.
दरम्यान भावाला शोधून थकलेला अजय थेट बलवन्त रायच्या घरी त्याच्या पार्टित जाऊन त्याला खुलेआम धमकी देतो. रायच्या लोकांनी त्यावेळी केलेल्या मारहाणीने अजय ची खात्री पटते की आपला भाऊ याच्याच ताब्यात आहे. इकडे पार्टित धुमाकुळ झाल्याने अपमानित झालेला राय रात्री अजय ला फोन करून सेंट्रल पार्क मध्ये भावाला भेटायला ये असा फोन करतो. तिथे अजय च्या हातात पडते ते भावाचे प्रेत. खुनाचा आळ प्रत्यक्ष अजय वर येतो आणि खरा चित्रपट इथून सुरू होतो. कोर्टात, मेहरा कुटुंबाला अत्यंत जवळ असलेले नामवंत वकिल रामशरण गुप्ता (शफी इनामदार) हे रायच्या पावरपुढे दबलेले असल्याने अजय च्या विरूद्ध साक्ष देऊन त्यानेच भावाचा खून केल्याचे सांगतात, इतकेच नव्हे तर संध्या आणि अजय यांचे अनैतिक संबंधही होते असे ही खोटे सांगतात. त्या खोट्या आरोपाच्या धक्क्याने संध्या आत्महत्या करते आणि एक कुटुंब उध्वस्त होते.

५ वर्षाच्या कारावासात अजय ला तुरूंगात अजून ३ आरोपी जे इतर गुन्ह्यासाठी शिक्षा भोगत असतात ते मदतीचा हात पुढे करतात. आणि पुढे चित्रपट अजून थरारक होत जातो. संधी साधून तुरूंगातून पळून अजय आणि त्याचे तीन साथीदार एक थ्रीटन्/हाफ्टन सारखे वाहन अपहृत करून आपल्या कामगिरीवर निघतात. बलवन्त राय हा जरी मुख्य काटा असला तरिही अधले मधले अडथळे (शफी इनामदार इन्स्पेक्टर शर्मा इ.) सारखे छोटे काटे ही अजय दूर करून अखेर बलवन्त राय ला संपवतो. हे सर्व कसे घडते हे चित्रपटात पाहणे हा एक विलक्षण अनुभव आहे असं निदान मला तरी वाटतं. आज हा चित्रपट पाहताना आपल्याला ते तितकेसे जाणवणार नाही पण ९० च्या दशकात नक्कीच हा एक अफलातून प्रयोग होता.

आज दुपारी चॅनल्स सर्फ करताना अचानक हा सिनेमा दिसला आणि मग मी तो सिनेमा पाहण्याची संधी दवडली नाही. चित्रपटात भाव खाल्लाय तो निव्वळ आणि निव्वळ अजय चे काम केलेल्या सनी डिऑल ने. मला जाणवलं की मी आजतागायत त्याचे जे काही सिनेमे पाहिले त्यात त्याला नीट निरखून पाहिलेच नाही. कुटुंब उध्वस्त झाल्याने आतून उद्विग्न झालेला अजय मेहरा त्याने खूपच ताकदिने साकारला आहे. अनावर होणारा राग, कमिशनर ला come on commissioner, this is your job, your job commissioner असे बजावून सांगत कर्तव्याची जाणिव करून देणारा अजय, जुन्या घरात गेल्यावर भाऊ आणि वहिनीच्या आठवणीने भावूक होणारा अजय, आणि आपल्यावर झालेल्या अन्यायाच्या चिडीने इरेला पेटलेला अजय. अशी अनेक रूपं आपल्याला त्याच्यात दिसतात.

संवादाचे तर काय कौतुक करावे? खुद्द राय ला "ये गिधड भपकियां किसि और को देना बलवन्त राय, अगर मेरे भाई को कुछ हो गया, तो मै तुम्हारा वो हश्र करूंगा की तुम्हे अपने पैदा होने पे अफसोस होगा. " अशा धमक्या देणं. तिथून पोलिसांच्या मारहाणीत "अगर तुमने मुझे जिंदा छोड दिया तो बहोत पछताओगे इन्स्पेक्टर " असं खुद्द इन्स्पेक्टरला सांगणं. तुरूंगात "झक मारती है पुलिस, उतारकर फेक दो ये वर्दी, और पेहेन लो बलवंत राय का पट्टा अपने गले में. " असं म्हणत अख्ख्या पोलिस डिपार्टमेंटला इरसाल शिवी देणं....हे आणि यासारखे इतर संवाद प्रेक्षकांचं सुद्धा रक्त तापवून जातात. आणि एव्हरग्रीन संवाद जो डिऑल फॅमिलीत पिढिजात आहे "कुत्ते कमिने मैं तेरा खून पी जाऊंगा" तो पण सिनेमात आहेच.

मला व्यक्तिश: मजबुत यष्टी, पांढरा बनियन आणि मोठ्या डायलचे घड्याळ घातलेले पुरूष हे डोळ्यांना मेजवानी वाटतात. पैकी सनीने या सिनेमात घड्याळ घातलेले नाही आणि बनियन ब्राऊन घातलेला आहे. पण त्याचा आवेश आणि त्वेष आणि एकूण शरिरयष्टी पाहून मी ब्राऊन कलर खपवून घेतला. सिनेमात जरी, तो "घायल" असला तरी त्याला पाहून इकडे मी पुरती "घायाळ" झाले होते. बलवन्त रायच्या पार्टित ४-६ गुंडांना न आवरणारा, कोर्टात वहिनी आणि आपल्यावर झालेला खोटा आरोप ऐकून चिडून आरोपिचा पिंजराच पुरता उध्वस्त करणारा आणि चित्रपटाच्या शेवटी आजूबाजूला हजारोंचा जमाव असून, एका हाताने बलवन्त राय ची मान गच्च आवळून धरलेला सनी आणि मागून त्याला जोर लावून दूर करण्याच्या प्रयत्नात असलेले ५-६ पोलिस... यश कुणालाच येत नाही, पण सिनेमात तो प्रसंग इतका हुबेहुब रंगवलाय की, सनी ने त्याची मान खरंच गच्च आवळली आहे आणि पोलिस पण खरंच संपुर्ण जोर लावून त्याला दूर करतायत तरी हा कुणाला आवरला जात नाही हे पाहून आपण मनात नक्की म्हणतो "अर्रे हिरो असावा तर असा...."

स्टारकास्ट मजबूत असली तरिही खासम खास लक्षात राहतो तो फक्त आणि फक्त अ‍ॅन्ग्री यंग मॅन सनी आणि अमरिश पुरीच. मिनाक्षी शेषाद्री, कुलभुषण खरबंदा, ओमपुरी, शफी इनामदार, आशालता यांचेही रोल जिथल्या तिथे सशक्त आहेत आणि ते वठवलेत ही खूप छान.

सिनेमा बॉलिवूडचा असल्याने तो सर्वांग सुंदरच असेल कशावरून? काही लूप होल्स आपल्याला ठळकपणे जाणवतात पण सिनेमा इतका अ‍ॅक्शनपॅक्ड आहे की आपले त्याकडे सहज दुर्लक्ष होते. जसं की
*तुरूंगातून पळून जाताना अजय आणि त्याचे साथीदार पोलिसांच्या अख्ख्या तुकडीवर हल्ला करतात आणि एक साखळी तोडून पळून जातात, रस्त्यात त्यांना एक मोठे वाहन मिळते त्यात योगायोगाने चार लोक असतात आणि हे पण चार. आणखी योगायोग म्हणजे त्या चौघांचे कपडे यांना फिट बसतात.
* डेका च्या अड्ड्याला आग लावल्यावर अड्ड्याच्या समोर बसून सनी बलवन्त राय ला फोन करतो, उघड्या मैदानात वायर्ड फोन ही फॅक्ट पचत नाही पण असो.
* ९० च्या दशकात कुणाचा माग काढणं आजच्या इतकं सोपं नव्हतं कारण त्यावेळी मोबाईल्स नव्हतेच. पण तरिही पोलिस बरोबर या चौघांचा माग काढत "खंडहर" नामक जागी येतात जिथे डिस्को शांती "प्यासी जवानी है" गाणं म्हणत नाचत असते. पोलिस नेमके तिथेच कसे येतात, सनी ला त्यांची चाहूल कशी लागते हे प्रश्न विचारायचे नाहीत. त्यातूनही ते चौघे निघून गेल्यावरही पोलिस तिथे येई पर्यंत ही डिस्कोशांती नाचतच राहते, ते का? हे तर अजिबातच विचारायचं नाही.
* कमिशनरच्या घरात खुलेआम हे चौघे शिरतात पण कुणीच त्यांना पहात नाही.
अर्थात अशी अनेक निरिक्षणं आहेत, काढायचीच ठरवली तर लिस्टच निघेल.

नॉर्मली अ‍ॅक्शनपॅक्ड सिनेमाचे संगित हे फारसे लक्षात घेतले जात नाही, तरिही मला वाटते सनीच्या सर्व सिनेमांची गाणी दखल घेण्याइतपत चांगली होती. या सिनेमातली 'सोचना क्या जो भी होगा देखा जायेगा" "माहिया तेरी कसम" आणि "प्यासी जवानी है" हे गाणं थोडं बोल्ड असलं तरी ऐकण्याजोगी आहेत.

अजून काय लिहावं? काही सिनेमे आपल्या मनात घर करून राहतात त्यातलाच हा एक राजकुमार संतोषीचा सिनेमा. कथा साधारण असली तरिही राजकुमार संतोषींच्या डायरेक्शन आणि सनीच्या अ‍ॅक्शनने प्रेक्षकांना त्याकाळी ही खिळवून ठेवले होते आणि आजही हा सिनेमा पाहिला तर आपण तो जिथून पहायला लागू तिथपासून ते तो संपेपर्यंत चॅनल ओलांडून जाऊ देत नाही. या सिनेमा नंतर राजकुमार संतोषी, सनी हे एक उत्तम मिश्रण बॉलिवुड ला लाभलं आणि त्यांचे पुढचे सिनेमे (घातक आणि दामिनी ) सुद्धा सुपरहिट ठरले. घायल नंतर सनीची गणती उत्तम डायलॉग डिलिव्हरी करणार्‍या अभिनेत्यांमध्ये होऊ लागली. "घायल" हा नि:शंकपणे सनीच्या एकूण चित्रपट कारकिर्दितला मैलाचा दगड आहे.
********************************************************************************************