निसर्गाच्या गप्पा (भाग ९)

माझ्या आजोबांच्या घरात गोगलगाईंचा बंदोबस्त करायचा आहे.
सारख्या घरात येता, कधी कधी पायाखाली पण.
उपाय सुचवाल का ??

ससा, गोगलगायींवर साबणाचे तीव्र द्रावण टाकायचे, पण ते पायाखाली येणार नाही याची काळजी घ्यावी लागेल. सध्या तरी त्या वेचून लांब जागी नष्ट करणे हाच उपाय करावा लागेल.

चेंबूरला आमच्या शेजारी जैन कुटूंब राहते. त्यांच्या समजूतीनुसार कावळ्यांना शेवगाठ्या घालणे पूण्याचे असते. ते रोज सकाळी खिडकीतून शेवगाठ्या टाकतात आणि आमच्या कॉमन अंगणात, कावळेनाची साकार होते. किमान ४०/५० कावळे असतात. आणि त्या सगळ्यात धिटाई करुन २/३ साळुंख्या पण घुसलेल्या असतात.

जागू, हा गुच्छ जरा वेगळा दिसतोय. मी बघितलेल्या झाडांवर हा खुप दाट होता !

अरे देवा आता माझ्या गडबडीत अजुन हीची गडबड नको.

बुलबुलही तुझ्याकडे पाहुन हाच विचार करत असेल

उजू काय नशीबवान आहेस ग. फ़ोटो पण छान आलेत. २ रा फ़ोटो तर अप्रतिम.
१-२ महिन्याम्पूर्वी मी वेताळ टेकडीवर सकाळी गेले होते.तेव्हा मोर पाहिले पण खूप लांब होते. त्यामुएळे फ़ोटोही नीट काढाता नाही आले.

बुलबुलही तुझ्याकडे पाहुन हाच विचार करत असेल स्मित>>>>>>>>>साधने अगदी अगदी.

जागू, हायड्रेंजियाची फुलं (ह्या शेडमधली) जरा वॉटर हायसिंथ सारखी वाटताहेत नै!

उजू, मोराचे फोटो अप्रतिम आलेत.
जागु, हळूहळू त्या बुलबुलना तूच त्यांच्या घरात राहायला आलीस असे वाटायला लागेल हं !

सर्व निसर्गप्रेमींना सुदुपार ! नमस्कार !
खुप दिवसांतुन एक आनंदाची गोष्ट घडली,नविन ठिकाणी पहिल्यांदाच फुलांची काही झाडे आणली,बाल्कनीत लावली पुर्वीच्या घरी बाल्कनीच नव्हती.या संदर्भात आपण द्याल त्या सल्याच स्वागत आहे.
फोटो साठी मात्र काही काळ वाट पाहावी लागेल.

अनिल, मस्तच..

आता संध्याकाळि घरी गेल्यावर लगेच बाल्कनीत जाशील बघ, आज काय नविन घडलं ते बघायला..

छाअन

साधना,
धन्स !
गावाककडे आजुबाजुला खुप झाडे आहेत,पण त्यातली बरीचशी न लावता आलेली आहेत्,,काही दुसर्‍यांनी लावलेली आहेत,
त्यामुळे इथला असा आनंद नविनच वाटला.
रोज नाही तरी आठवड्याला एकदा त्यांची काळजी घेण्याची यापुढे सवय लावुन घेईन,आणखी सुंदर फुलस्झाडे आणण्याचा विचार तर आहेच, हे सगळं तुम्हा निसर्गप्रेमींच्या सान्निध्यात आल्यामुळे सुचु लागलं याचा आनंद वाटतो.

अनिल, तूला झाडापासून दूर रहायचे म्हणजे शिक्षाच कि. आता कसं घराला, घरपण आलं म्हणायचं !

निसर्गात अशा काही वैचित्र्यपूर्ण गोष्टी घडतात हे मात्र खरं ! केनियतील सांबुरु पार्कमधे एक ओरेक्स प्राण्याचं पाडस पोरकं झालं. भरटकत भरटकत ते निघालं. एका झुडुपाखाली सिंहीण पहुडलेली पाहून ते सरळ तिच्याकडे गेलं. आईचं वात्सल्य कसं असतं पहा. सिंहीणच आपली आई समजून ते पाडस गेलं. ती भावना सिंहीणीला उपजतपणे जाणवली. चक्क तिने ह्या पाडसाचा काही आठवडे सांभाळ केला. पाडसाला एकटं सोडायलाच ती तयार नव्हती. इतकं की ती शिकार न करता राहिली. खाणं तुटलं. ती इतकी रोडावली की भुकेने मरेल किंवा तरस, कोल्हे मारतील अशी भिती निर्माण झाली. पार्कचे रक्षल अचंबित होऊन पहात होते. सिंहीणीला डार्ट मारुन बेशुद्ध केलं गेलं. पाडस पकडून सुरक्षित जागी नेलं...... (लेखक - श्री. अनिल दामले - निसर्गायन - पुणे, ऑक्टो. २०११, ९४२२३०४०६८, nisargayanmagazine@gmail.com ) हे व असेच अनेक अद्भुत, मनोरंजक, अभ्यासपूर्ण लेख, निसर्गातील विविध वैशिष्ट्ये यांनी समृद्ध असलेले हे मासिक आपल्या घरी हवेच - नाही का ..... अनेक मान्यवरांचे लेख यात आहेत - उदा.- डॉ. हेमा साने, निरंजन घाटे, प्र. के. घाणेकर, ओंकार ओक, प्रदीपकुमार माने, डॉ. श्रीधर महाजन, प्रभाकर कुकडोलकर, इ.
वार्षिक वर्गणी ४०० रु. 'सृष्टी प्रकाशन' या नावाने चेक काढावा.

मोराचे प्रचि मस्तच.. खुप संदर..

आत्याकडे बरेचदा पाहिले आहेत मोर.. पण नाचणारा मोर अजुन पाहिलेला नाही. हे मोर रात्री नारळाच्या झाडावर झोपायचा जायचे..

बाकीचे प्रचि आणि माहिती नेहमीप्रमाणेच सुंदर..

उजु , जिप्सी काय ऐटदार मोर आहेत तुमचे.
साधनाने लिहिलेलं सगळं मी अनुभवलंय! आमच्या घरासमोरच्या पार्कमधे ३/४मोर होते. मुअलं लहान असताना त्यांना घेऊन जायची. तर हमखास असा पिसारा फुलवून नाचणारा मोर पहायला मिळायचा.
अनिल
सांगलीला माधवनगर रस्त्याला एक तात्यासाहेबांचा मळा म्हणून एक जागा होती(अजूनही असावी)
तिथे खूप मोर असायचे.
सर्वांच्याच पोष्टी इंटरेस्टिंग!
सध्या बहुतेक साळुंख्यांच्या भांडणांचा सीझन आहे.........हो ना शशांक, जागू?
आमच्या बागेत पानोपानी पेरूच पेरू आहेत सध्या.
घराच्या पेंटिंगमुळे सिटाऊट मधल्या कुंड्या गच्चीत हलवल्या. त्यातल्या एका चाफ्याच्या कुंडीत भोपळ्याचा वेल आलेला पाहिला होता.
परवा अचानक या वेलाला एक छोटुकला "भोपळू" आलेला दिसला.
चाफा हा रेग्युलर चाफा नाही. फूटभर उंचीचं झाड आहे. त्याला कण्हेर आणि चाफा...(लाल ) मिक्स्चर फुलं येतात. आणि हे झाड एवढेच रहाते.

स_सा
माझा कमळाचा वेल/झाड या गोगलगायींनी खाऊन टाकलं. काय सुंदर कमळं यायची !

मुंग्यांची संरक्षणप्रणाली इतकी प्रभावी आहे की मानवालाही संरक्षणनीती ठरवायला त्यापासून प्रेरणा मिळत आहे. हॉलडॉबलर या प्रसिद्ध मुंगीशास्त्रज्ञाने एकोणीसशे ऐंशीच्या दशकात 'मुंग्यांच्या समाजातील भौगोलिक नीती' हा संशोधनविषयक निबंध लिहिला. या निबंधात मुंग्या आपल्या वसाहतीचे साम्राज्य असे वाढवितात याविषयीचा अभ्यास त्यांनी मांडला होता. अन काय आश्चर्य ? काही दिवसातच अमेरिकेतील सर्वात महत्वपूर्ण संरक्षणविषयक संस्था 'पेंटॅगॉन' आणि हॉर्वर्ड विद्यापीठातील 'केनेडी स्कूल ऑफ गव्हर्मेंट' या दोन संस्थांनी या निबंधाच्या प्रती मागविल्या. हॉलडॉबलरना
आश्चर्य वाटले अन त्यांनी याची विचारणा केली. तेव्हा - उत्तर मिळाले - मुंग्यांची भौगोलिक सामरिकनीती उत्क्रांतीतून कशी विकसित झालीये हे पहायला आम्हाला रस आहे. याचा अभ्यास निश्चितच मानवी संरक्षणविषयक नीती बनवायला होऊ शकतो.' (लेखक - प्रदीपकुमार माने - निसर्गायन - पुणे, ऑक्टो. २०११, ९४२२३०४०६८, nisargayanmagazine@gmail.com ) या व अशाच अनेक अद्भुत, मनोरंजक, अभ्यासपूर्ण लेख, निसर्गातील विविध वैशिष्ट्ये यांनी समृद्ध असलेले हे मासिक आपल्या घरी हवेच - नाही का ..... अनेक मान्यवरांचे लेख यात आहेत - उदा.- डॉ. हेमा साने, निरंजन घाटे, प्र. के. घाणेकर, ओंकार ओक, डॉ. श्रीधर महाजन, प्रभाकर कुकडोलकर, श्री. अनिल दामले, इ.
वार्षिक वर्गणी ४०० रु. 'सृष्टी प्रकाशन' या नावाने चेक काढावा.

शशांक, मुंग्या त्यांची समाजव्यवस्था, एकी, कामातली शिस्त, नियोजन सगळेच अप्रतिम असते !
पण त्यांच्याकडे राणीमुंगीविरुद्ध उठावही केला जातो.

०००००००००००

एखादे वनस्पतिजन्य उत्पादन बघितले कि त्याचे झाड असे असेल, किंवा झाडाला ते कसे लागत असेल याची मला फार उत्सुकता असते. आता गुगल कृपेने सर्व काही बघता येते. पण एवढे कष्ट काही जण घेत नाहीत. एक उदाहरण देतो. मायबोलीवर विक्री विभागात आलेल्या एका पुस्तकातले आहे. (नाव देत नाही, विक्रीवर परिणाम व्हायचा !)

बाजारातला अननस बघून अनेकांना हे कळत नाही कि तो झाडाला कसा लागत असेल ! खाली देठ, मधे अननस आणि वर परत झाड असे त्याचे दृष्य रुप असते.
तर या अनुवादीत पुस्तकात असे वाक्य आलेय कि मी पेर्नीममधे अननसाच्या झाडाखाली माझी बाइक पार्क केली. यात पेर्नीम हा शब्दही चुकीचा आहे. गोव्यात प्रत्येक गावाची दोन नावे असतात, एक स्थानिक तर दुसरे पोर्तुगीज ( पंजिम-पणजी,सांकलेम्-सांखळी, बिचोलिम्-डिचोली तसेच पेर्नीम हे पेडणे गावाचे नाव आहे.). ते जाऊ द्या. अननसाचे झाड एवढे मोठे कसे असेल, कि ज्याच्या सावलीत बाइक पार्क करता येईल ? अनुवादकाने अर्थातच हे झाड कधी बघितलेले नसणार.
पेडणे गावात त्यासारखे दिसणारे केवड्याचे झाड असू शकते, गोव्याला त्याला हातो म्हणतात. बा. भ. बोरकरांनी आईच्या गोर्‍यापान हाताला केवड्याची उपमा दिली आहे.

केवड्याला फळे लागतात तिही अननसासारखीच. ती चवीला गोडसर असतात पण खुप रेषा असतात. आफ्रिकेत हे फळ, (झाड) सुगंधापेक्षा खाद्यफळासाठी ओळखले जाते. पण आपल्याकडे हे फळ क्वचितच दिसते कारण, केवड्याचे कणीस फुटले रे फुटले कि त्याच्या वासाने लोकांना कळते आणि ते कणीसच तोडले जाते, मग फळ कुठून येणार ?
मी अंबोलीला नदीच्या काठी हे फळ बघितले आणि गणपतिपुळ्याला प्रदक्षिणेच्या मार्गावरच्या विहीरीजवळ. दोन्ही ठिकाणी, ते फळ झाडावरच होते कारण अंबोलीला तिथपर्यंत पोचणे कठीण, आणि पुळ्याला देवराईतील कुठलेही झाड, फळ, फूल तोडायला मनाई आहे म्हणून.
मूळ इंग्रजी पुस्तकात काय शब्द वापरलाय याची कल्पना नाही. तो कदाचित स्क्रू पाईन ट्री असा असेल. (गोव्यात पाईन ट्री, अशक्य) त्याचा अनुवाद, अननसाचे झाड असा केला गेलाय !

केवड्याला फळे लागतात तिही अननसासारखीच.>>>> केवड्याला फळ लागते हेच मुळी आताच समजतंय मला......

केवड्याला फळ लागते हेच मुळी आताच समजतंय मला......<<<+ १

शशांक, मुंग्या त्यांची समाजव्यवस्था, एकी, कामातली शिस्त, नियोजन सगळेच अप्रतिम असते !
पण त्यांच्याकडे राणीमुंगीविरुद्ध उठावही केला जातो. >>>> हा उठाव का बरं केला जातो - दुसरे असे की या उठावात ती राणीमुंगी मारली जाते का ? दुसरी राणीमुंगी कुठुन येते - ही पहिली राणी काही प्रतिकार करत नाही का ?? खूपच प्रश्न विचारतोय का मी ???;)

वा छान चर्चा चालल्ये. केवड्याचं फळ मलाही आजच कळलं. धंन्यवाद दिनेशदा
शशांक छान माहीतीपुर्ण उतारे....धंन्यवाद

केवड्याला फळ लागते हेच मुळी आताच समजतंय मला......<<<+ १>>> +१
<<<<हा उठाव का बरं केला जातो - दुसरे असे की या उठावात ती राणीमुंगी मारली जाते का ? दुसरी राणीमुंगी कुठुन येते - ही पहिली राणी काही प्रतिकार करत नाही का ?? खूपच प्रश्न विचारतोय का मी ???>>>>>>दिनेशदा सांगा ना.

केवड्याच्या कच्च्या फळाचा फोटो, माझ्या जून्या रंगीबेरंगी पानावर असेल.

शशांक, गांधील माशा, हे मधमाशी आणि मुंग्यांचे पूर्वज. गांधील माशा सहजीवन जगत नाहीत पण मधमाशा आणि मुंग्यांनी ते स्वीकारले. कामाची वाटणी केली. त्यांच्या समुहात एकच राणी माशी, काही नर, बरेचसे कामगार असतात. पण कामगारांना कामाशिवाय दुसरी कुठलीच इच्छा होऊ नये म्हणून राणीमाशी, काहि खास रसायनांचा वापर करते. पण कालांतराने तिचा प्रभाव कमी होतो. कामगार या खच्चीकरण केलेल्या माद्या किंवा नर असतात. त्यापैकी एक प्रबळ ठरते आणि राणीला आव्हान देते. राणी यशस्वी झाली, तर त्या उठाव करणार्‍या मादीला हुसकावून लावण्यात येते. ती सोबत काही कामगार आणि काही नर घेऊन, नवे संस्थान म्हणजेच वारुळ तयार करते. दोन वारुळात पण क्वचितच सख्य असते. जेव्हा दोन मुंग्या समोरासमोर येतात त्यावेळी त्या एकमेकांची तपासणी करतात, त्यावरुन हि आपली कि परकी हे त्यांना कळते.
मुंग्यावर अगदी नवा असा माहितीपट, यू ट्यूबवर दाखल झालाय.

वाळवंटातील मुंग्यांची आणखी एक खासियत म्हणजे त्या बिळातून अन्न शोधण्यासाठी बाहेर पडतात त्यावेळी, अनेकवेळा दिशा बदलतात. पण आपण कितीवेळा आणि कुठल्या दिशेला वळलो, याचे गणित त्यांच्या डोक्यात पक्के असते. आणीबाणीचा प्रसंग येताच त्या पळभर सूर्याचा अंदाज घेतात आणि एका सरळ रेषेत वारुळात जातात.
मुंग्या, दूधासारख्या स्त्रावासाठी एक गाय पाळतात, बुरशीची शेती करतात, बाभळीच्या झाडाचे संरक्षण करतात. सगळेच अनोखे आहे.
आपल्या बागेतल्या झाडांवर बारीक हिरवे काळे किडे असतात, त्यांची जोपासनाही मुंग्याच करत असतात, ते अगदी सहज डोळ्यांना दिसते. (त्यातून त्यांना काय मिळते ते मात्र माहित नाही.)

चिलटासाठी ते कुठलं तरी काडी काडी असलेलं हिरवं झाड असते. ते टांगतात. चिलटं त्याच्या टोकावर गोळा होऊन बसतात.

त्याला काय म्हणतात ?

http://en.wikipedia.org/wiki/Forking_Larkspur

हेच का ते चिलटं घालवनारे झाड? पण मी कधी त्याला फुलं पाहिली नाहीत.. नुस्तंच काडी काडी हिरवं असतं.

चिलटं घालवण्यासाठी शेराची फांदी टांगतात.