वैवाहिक सहजीवन

आचार्य, 'घोटुल'ची माहिती भारी आहे >> धन्यवाद.

आशिष विद्यार्थीने ५७ व्या वर्षी २४ वर्षांनी लहान महिलेशी लग्न केले. त्यानंतर सोशल मीडीयात चर्चेला उधाण आले होते. त्याच्या पहिल्या बायकोबद्दल लोक बोलू लागले. आता तिचं स्टेटमेण्ट समोर आलं. तिला आता लग्नाच्या बंधनात रहायचे नसल्याने आणि स्वतंत्र व्यक्ती म्हणून पुढे वाटचाल करायची असल्याने तिने वेगळे व्हायचा निर्णय घेतला. दोघांनीही मग समजुतीने वेगळे होत त्याचा आदर केला.

तो व्हिडीओ पाहून बायको म्हणाली कि किती समंजस आहेत दोघेही. मी ही पत्नीला म्हटले कि तुझ्याही मनात असा काही विचार असेल तर आताच सांग. ५७ व्या वर्षापर्यंत थांबण्याची काहीही गरज नाही. पण बायकोने ते म्हणणे हसण्यावारी नेले. मी काळजीने पुन्हा विचारल्यावर ती म्हणाली " हुं म्हणजे दुसरी तरूण बायको लगेच घरात आणायला मोकळे".

हे असं असतं. मोठ्या लोकांचं कौतुक होतं, पण आपल्यावर आलं कि असे अर्थ चिकटतात.

धाग्याचा विषय गंभीर वाटला तरी रंजक आहे. धन्यवाद प्र घा!
(लग्न करायचेच असेल तर ) स्वाती 2 यांचे सगळे प्रतिसाद पटले.
वरचा रघू यांचा प्रतिसाद वाचून या विषयावरचा गेल्या 1-2 महिन्यात केव्हा तरी पाहिलेला 'The Threshold ' (नीना गुप्ता आणि रजत कपूरचा ) सिनेमा लगेच आठवला. मला आवडला सिनेमा. खरं तर या सिनेमाच्या विषयात एका धाग्याचं potential आहे. पण माझ्याकडे तेवढा वेळ आणि संयम दोन्हीची कमतरता आहे.
सिनेमा संपल्यावर आम्हा नवराबायकोत घनघोर चर्चा झाली.
लग्नाच्या कोणत्याही टप्प्यावर नातं संपवायचं स्वातंत्र्य दोघांनाही असलं पाहिजे या मुद्यावर एकमत झालं तरी सहजीवनामुळे होणारी भावनिक गुंतवणूक आणि त्यामुळे नातं तोडताना होणारी, थकवणारी मानसिक आंदोलनं, मुलं असल्यास त्यांची होणारी परवड ( ती आर्थिक असण्याची गरज नाही ) इ . विषयांवर 'समाधानकारक' उत्तरं सध्याच्या समाज व्यवस्थेत नाहीत हेही अधोरेखित झालं.
इथं अधिक लिहीत नाही. सिनेमा Hulu वर पाहिला होता.

मला तरी ९०% वैवाहिक आयुष्य अपयशी दिसते, सर्व माणसं असुखी दिसतात. किमान ५०% लोक जरी वैवाहिक सहजीवनात सुखी दिसले असते तरी मी याला 'बेनेफिट ऑफ डाऊट' दिला असता. >> हे जरा हे जरा exaggerated statement वाटतंय. तुमच्या आसपास असलेली ९०% विवाहीत लोक असुखी आहेत? बरं, घडीभर मानलं की असतीलही ते लोकं असुखी, पण वर्षातले ३६५ दिवस आणि दिवसातले २४ तास आनंदी कोणीच राहू शकत नाही. आणि प्रत्येक दु:खाचा संबंध लग्नबंधनाशी जोडणे चूक ठरेल.

जगभर फिरावं , आवडत्या पार्टनरसोबत रहावं, मुलं होऊ द्यावीत/ न द्यावीत, दत्तक घ्यावीत , प्राण्यांसाठी-पृथ्वीसाठी-समाजासाठी काही तरी करावं, छान करिअर करावं, स्वतः ला आनंद मिळेल ते करावं. रूळलेल्या वाटा निवडून मर्यादित आयुष्य जगू नये. सहन करू नये आणि करायलाही लावू नये. मी त्यांना यातून मोकळं केलंलं आहे. >> रूळलेल्या वाटा सोडून आयुष्य जगण्याने मुलांना आनंद मिळेल याची काय खात्री? उलट रूळलेल्या वाटा सोडून जगण्यासाठी कितीतरी पट जास्त धाडस/ मनाची तयारी लागते. ती तुम्ही तुमच्या मुलांची करून घेतली असेल, करत असाल अशी आशा आहे. ह्या तयारीचाच एक भाग म्हणून तुम्हीसुध्दा असा एखादा जगावेगळा निर्णय घेऊन आणि आपल्या निभतोय का हे तपासून पहा. मुलं आई-वडिलांच्या आयुष्याकडे पाहून, त्यांनी घेतलेल्या निर्णयांकडे बघून खूप काही शिकतात.

मला तरी ९०% वैवाहिक आयुष्य अपयशी दिसते, सर्व माणसं असुखी दिसतात. किमान ५०% लोक जरी वैवाहिक सहजीवनात सुखी दिसले असते तरी मी याला 'बेनेफिट ऑफ डाऊट' दिला असता.
बरेच वेळा माणूस आपल्याच चष्म्यातुन जग बघत असतो , ९० टक्के विवाहितांचा पंचनामा करावयाचा म्हणजे पूर्णवेळ हाच जॉब होईल मग स्वतःचा संसार कधी करणार माणूस?

>>कुठल्याही नात्याकडे 'म्हातारपणची काठी' म्हणून पाहणं म्हणजे त्या नात्याची कबर आपल्या हातांनी खोदायची सुरुवात करणं.>> हे फारच आवडले आहे!

>>>>> उतारवयातही घटस्फोटांचे प्रमाण वाढले आहे. हे निरिक्षण तसे धक्कादायक वाटते. ज्या काळात एकमेकांना एकमेकांची गरज आहे त्याच काळात हे प्रमाण कसे वाढत चालले असा प्रश्न उपस्थित होतो>>
एकमेकांना एकमेकांची गरज आहे हे म्हणताना विवाह झाल्यापासून आत्तापर्यंत एकमेकांच्या गरजा खरेच भागवल्या गेल्या आहेत का हा प्रश्न उपस्थित होतो. सहजीवनाचा अभाव असेल, जोडीदाराकडून गरजा पूर्ण होत नसतील किंवा फक्त एकाच पार्टीच्या गरजा पूर्ण होत असतील, ते लग्न केवळ मुलांना स्थैर्य मिळावे म्हणून टिकवलेले असेल तर आता घरटे रिकामे झाल्यावर घटस्फोट घेवून वेगळे होणे धक्कादायक का वाटावे?

नाईलाजाने, दुसरा काहीच पर्याय नाही म्हणून एकत्र रहायला भाग पडत होते ते कमी होत आहे, उतारवयात तरी मनासारखी साथ असावी आणि तसे नसल्यास एकटे रहाणे चांगले असा विचार करु शकत आहेत, घटस्फोटाचा स्टिग्मा कमी होत आहे अशा दृष्टीने याकडे बघायचे. आता नात्यात एखाद्याने समोरच्या व्यक्तीला कायम गृहित धरले असेल तर त्याच्यासाठी हे वाटा वेगळे होणे धक्कादायक असणार पण कागदोपत्री आकडेवारी कमी म्हणजे सगळे आलबेल होते आणि आता वाढली म्हणजे खूप विपरीत असे नाही. मन मारुन एकत्र रहाताना काहीतरी किंमत मोजावी लागत होतीच आणि आता तसे जगायचे नाही ठरवल्यावर त्याचीही किंमत मोजणे आले यातून नवे प्रश्न नक्कीच उभे रहाणार पण त्याची उत्तरेही आपणच शोधायची.

मी शाळा-कॉलेजात असताना बस्तरबाबत वाचले होते तेव्हा पहिल्यांदा घोटूलबद्दल कळले. तो काळ म्हणजे गर्ल्स होस्टेलचे मेन गेट रात्री ८ वाजता बंद, यादीतील पुरुष नातेवाईंकांशिवाय इतरांना रेक्टरच्या परवानगीशिवाय भेटायला बंदी वगैरे. त्या पार्श्वभूमीवर घोटूल म्हणजे 'बाब्बो' असेच होते. पण मग आईने ती त्या समाजाची पद्धत आहे, त्यात त्यांचेही कडक नियम आहेत हे समजावून सांगितले होते. पुढे लग्नानंतर काही काळाने जालावर पुन्हा घोटूलबाबत वाचले. काल इथे घोटुलचा उल्लेख वाचल्यावर शोधले तर तो जुना लेख मिळाला.

अहो सर, ते कॉम्पॅटिबिलिटी टेस्टच्या मागे सारखे धावू नका ओ. नाहीतर पत्रिकेमागे धावणाऱ्या मुर्खांमध्ये आणि तुमच्यात काही फरक राहणार नाही.

लग्न, सहजीवन हा एक जुगार आहे. त्यात यश आहे आणि अपयशही आहे. एकमेकांच्या आवडीनिवडी, कौटुंबिक परिस्थिती, शिक्षण, उत्पन्न, आर्थिक सुबत्ता हे बघून लग्न ठरवली जातात. (प्रेमविवाह म्हणत नाहीये इथे). त्यामागे हेतू हा असतो की एकाच पातळीवर असलेल्या कुटुंबात लग्न टिकायची शक्यता जास्त असते. (१००% खात्री कधीच नसते). पण शेवटी नवरा बायको एकमेकांना कसे जुळवून घेतात, त्याच्यावरच सगळे काही अवलंबून असते. त्यात पत्रिका आणि कॉम्पॅटिबिलिटी टेस्ट अशा भोंदू गोष्टींची अजिबात आवश्यकता नाही. नवरा-बायको यांनी adjust केले नाही, तर संसार सुखाचा होणार नाही मग भले पत्रिकेचे ३४ गुण जुळले तरीही.

प्र घा,
मी दिलेल्या लिंकमधे ११ टेस्ट्सची माहिती आहे. प्रत्येक टेस्टमागे काही विचारधारा आहे. मुलांचा कल समजून घेण्यासाठी कल चाचण्या असतात तसेच हे देखील. कल ओळखून अभ्यासक्रम निवडला तरी शेवटी त्यात यश मिळवायचे तर त्यासाठी इतर घटकही कारणीभूत ठरतात तसेच या काँपॅटिबिलीटीचे. तो एक घटक झाला पण एकमेकांबद्दल प्रेम, आदर, विश्वास याचा अभाव असेल तर काय उपयोग? कागदावर काँपँटिबिलीटी स्कोअर हाय असला तरी कुठेतरी एकमेकांना संभाळून घेणे करावे लागणारच आहे. ते करायची तयारीच नसेल तर कसे जमावे?
कुठलेच एकतर्फी नाते दीर्घकाळ टिकत नाही. विवाह बंधनातले नाते फुलवायची, मैत्र जपायची आस दोन्ही पार्टींना हवी. एकमेकांबद्दल प्रेम, विश्वास आहे , एकमेकांना संभाळून घ्यायची मनापासून इच्छा आहे पण तरीही विसंवादी सूर उमटतोय, का ते उमजत नाहीये अशावेळी टेस्ट्सच्या मदतीने स्वतःचे आणि जोदीदाराचे व्यक्तिमत्व जाणून घेणे, व्यक्तिमत्वातील फरकामुळे निर्माण होणारा कंफ्लिक्ट समजून घेणे, तो योग्य पद्धतीने सोडवायला शिकणे हे काउंसेलरच्या मदतीने करत नाते सशक्त करता येते.

आमच्या इथे नो फॉल्ट डिवोर्स आहे, लिव - इन स्थिरावलेले आहे आणि तरीही विवाह बंधनातल्या नात्याची-प्रेमाची आस असते. लग्नाचे नाते टिकवण्यासाठी प्रयत्न केला जातो. अगदी लिव-इन बाबतही ते नाते टिकवण्यासाठी प्रयत्न केले जातात. आपल्या इथे स्थळं बघताना जसे कौटुंबीक परीस्थिती, शिक्षण वगैरे बघितले जाते तसे इथेही 'डेट सुचवताना' शिक्षण, नोकरीचे स्वरुप, कौटुंबिक स्थिती, धर्म/राजकारण कल वगैरे लक्षात घेणे चालते.

आपण जिथे राहतो त्या जागेविषयी नाते बनते, कित्येक रोजच्या गोष्टींशी ऋणानुबंध बनतात ( काहींना मात्र तिथेच नरक आहे असा अनुभव येऊ शकतो, असे अपवाद वगळता).
पाळीव प्राणी असेल तर त्याच्यावर सुद्धा लोक माया करतात.
मित्र म्हणून दीर्घ काळ टिकलेले नाते रक्ताच्या नात्यापेक्षाही श्रेष्ठ असते. (पुन्हा अपवाद वगळता).
तर मग स्त्री आणि पुरुष हे परस्परपूरक घटक असताना, संसार उभा केलेला असताना एकमेकांची सवय होणे, एकमेकांत विरघळून जाणे हे होणे स्वाभाविक आहे. एकमेकांना पसंत असणे नसणे हे मागे पडते.

पण जर असे होत नसेल, दोघांपैकी एक किंवा दोघेही समाधानी नसतील, तडजोडी मान्य नसतील तर त्यांनी नात्यात विष वाढू देण्यापेक्षा लवकरात लवकर वेगळे होणे आवश्यक आहे.

लोक आपल्या नात्यात समाधानी आहेत किंवा नाहीत हे फक्त तेच दोघे सांगू शकतात. रोज भांडणारे नवराबायको एकमेकांशिवाय राहू शकत नाहीत असेही दिसते.

नवऱ्याची तक्रार करणारी बायको किंवा उलटे, जेव्हा घरातले वेगळे व्हायला सांगतात तेव्हा कच खातात. तिसऱ्या व्यक्तीकडे तक्रारी करण्याची अनेक कारणे असतात. पण तक्रारी आहेत म्हणजे समाधान नाही असा अंदाज करणे धाडसाचे ठरेल. नवरा बायको हे नातं एखाद्या सस्पेन्स पिक्चर पेक्षा ही किचकट असं डोक्याचं गिरमिट लावून भुगा करणारं असतं.

त्यामुळे लग्नाचे / बिनलग्नाचे एकत्र राहणारे लोक सर्वसाधारणपणे समाधानी आहेत / नाहीत असे कोणतेही सरसकट निष्कर्ष पुरेशा विदाशिवाय काढता येतील असे वाटत नाही.

केस टू केस फरक पडतो.

आचार्य सॉलीड!!! मस्त लिहिलय.

कधीकधी एकजण नात्यात आऊट्ग्रो होतो, पुढे जातो. त्यामानाने दुसरा मागे पडतो. दोघांचीही कुचंबणा होते.

__/\__ सामो.

एक्सपायरी डेट म्हणजे आगीतून फुफाट्यात.

End result काय आहे?
घरोघरी जाऊन घटस्फोट घ्या म्हणून मोहीम चालवायची का?

व्हिडिओ पाहीला नाही परंतु हे नीरीक्षण आहे की एखाद्या फिल्डमध्ये एक जोडीदार पार पुढे निघून जातो. उदा - इन्टेलेक्च्युअल. सुरुवात सेम फुटिंगवर होते पण एकजण पार क्षितीज ओलांडतो. दुसर्‍याची ग्रोथ तितकीशी होत नाही. मग एकतर एक जण एकाकी पडतो (खरे तर दोघेही) किंवा एकाची फरफट होते, आत्मविश्वास ढासळतो.
अश्या वेळी एकत्र रहाण्याचा पुनर्विचार करावा पण फायनॅन्स व भावना एकमेकांत इतक्या गुंतून गेलेल्या असतात की त्या रेशीम गाठी सोडविणे अशक्य होउन बसते.
.
मग विवाहात आधीपासूनच सजगपणे , आर्थिक घटक व भावनांची गुंतवणूक काटेकोरपणे मॅनेज करावी का? पण आर्थिक बाबी करता येतील, भावना कश्या मॅनेज करायच्या? आणि तश्या करता येत असतील तर ते नाते कितपत अर्थपूर्ण राहते?
.
सब घोडे १२ टक्के - असा नियम लावता येत नाही.

>>>>>>> जेन झी वाले विचारतात.
हे त्रिवार सत्य आहे. न्यु यॉर्क मध्ये तर जास्तच. व्हिडिओ पहाते.