श्री तुकोबारायांचे दर्शन - त्यांच्याच अभंगातून ....

पंढरीचे बा भूत मोटे | आल्या गेल्या झडपी वाटे ||१||
तेथे जाऊ नका कोणी | गेले नाही आले परतोनि ||२||
तुका पंढरीसी गेला | पुन्हा जन्मा नाही आला ||३|| गाथा अ. क्र. ४०३१ ||

हा अभंग खरंच तुकारामबुवांचा आहे का ते सांगु शकाल का प्लीज? >>>> तुकाराम गाथेमधे ६४६ क्रमांकाचा हा अभंग आहे त्याअर्थी तो तुकोबांचाच असावा. त्यांचे बरेच अभंग माईल्डच आहेत -क्वचित काही काही उग्र स्वरुपाचे आहेत

पंढरीचा महिमा | देता आणिक उपमा |
ऐसा ठाव नाही कोठे | देव उभाउभी भेटे |
आहेति सकळ | तीर्थे काळे देती फळ |
तुका म्हणे पेठ | भूमिवरि हे वैकुंठ || ११३||

घेऊनिया चक्र गदा | हाचि धंदा करी तो |
भक्त राखे पायापासी | दुर्जनासी संहारी |
अव्यक्त ते आकारले | रुपा आले गुणवंत |
तुका म्हणे पुरवी इच्छा | जया तैसा विठ्ठल || ११५ ||

श्री तुकारामांचे मराठी चरित्र (pdf) कुठे उपलब्ध आहे का? >>>>>
www.tukaram.com या साईटवर एक चरित्र उपलब्ध आहे, पी डी एफ आहे का बघावे लागेल.
कै. श्री. गोनीदा उर्फ अप्पासाहेब दाण्डेकर यांनी तुकोबांचे अतिशय रसाळ, भावपूर्ण व अभ्यासपूर्ण चरित्र "तुका आकाशाएवढा" या कादंबरीरुपाने वर्णन केले आहे.

अजून एक आश्चर्यकारक गोष्ट म्हणजे काही काही अभंगातून तुकोबांनी स्वतःचे चरित्र आपल्याला सांगितले आहे - ते अभंग मी येथे देईनच - ते अभंग सगळ्यात ऑथेंटिक चरित्र म्हणता येईल - कारण बुवांच्या मुखातूनच ते आलेले आहे.

अतिशय आतपर्यंत पोचले हे... असं लिहणार्‍या तुम्हांला -----^----- >>>> पारु - "तुकिता तुळणेसी ब्रह्म तुकासी आले" असे तुकोबांचे जे यथार्थ वर्णन केले आहे त्या तुकोबांच्या चरणी आपण सगळेच संपूर्ण शरणागत होणे फार गरजेचे आहे.
तुकोबांचे वर्णन करता येईल असे खरे तर शब्ददेखील नाहीत इतक्या उंचीवर बुवा आहेत - त्यांच्या अभंगांचा अतिशय भावभक्तिने व कोणा जाणकाराकडून समजून घेऊन अभ्यास करणे फार महत्वाचे आहे.

.....बुवांच्या विठ्ठल भक्तिचा एक अंश जरी आपल्याला लाभला तरी आपले जीवन धन्य होऊन जाईल...

संतश्रेष्ठ तुकाराम महाराज की जय... विठ्ठल विठ्ठल ...

हे पहा किती अलिप्तपणे, त्रयस्थपणे बुवा आपले चरित्र सांगत आहेत -

याति शूद्र वैश्य केला वेवसाव । आदि तो हा देव कूळपूज्य ॥१॥

नयें बोलो परि पाळिले वचन । केलियाचा प्रश्न तुम्ही संती ॥धृ॥

संवसारे जालो अतिदु़खे दुखी । मायबाप सेखी कर्मलिया ॥२॥

दुष्काळे आटिले द्रव्यें नेला मान । स्त्री एकी अन्न अन्न करिता मेली।३॥

लज्जा वाटें जीवा त्रासलो या दु:खे । वेवसाय देख तुटी येता ॥४॥

देवाचे देऊळ होते ते भंगले । चित्तासी जे आले करावेसे ॥५॥

आरंभी कीर्तन करी एकादशी । नव्हते अभ्यासी चित्त आधीं ।

काही पाठ केली संताची उत्तरे । विश्वासे आदरे करोनिया ॥७॥

गाती पुढे त्यांचे धरावे धृपद । भावे चित्त शुद्ध करोनिया ॥८॥

संताचे सेविले तीर्थ पायवणी । लाज नाही मनी येऊ दिली॥९॥

टाकला तो काही केला उपकार । केले हे शरीर कष्टवूनि ॥१०॥

वचन मानिले नाही सहुदांचे । समूळ प्रपंचे वीट आला ॥११॥

सत्य असत्यासी मन केले ग्वाही । मानियेले नाही बहुमता ॥१२॥

मानियेला स्वप्नीं गुरूचा उपदेश । धरिला विश्वास दृढ नामी ॥१३॥

यावरि या जाली कवित्वाची स्फूर्ति । पाय धरिले चित्ती विठोबाचे ॥१४॥

निषेधाचा कंही पडिला आघात । तेणे मध्यें चित्त दुखविले ॥१५॥

बुडविल्या वह्या बैसलो धरणे । केले नारायणे समाधान ॥१६॥

विस्तारी सागता बहुत प्रकार । होईल उशीर आता पुरे ॥१७॥

आता आहे तैसा दिसतो विचार । पुढील प्रकार देव जाणे ॥१८॥

भक्ता नारायण नुपेक्षी सर्वथा । कृपावंत ऐसा कळों आले ॥१९॥

तुका म्हणे माझे सर्व भांडवल । बोलविले पांडुरंगे ॥२०॥

बुवांचे चरित्र वर्णन करणारा हा अजून एक अभंग -

बाप मेला न कळता । नव्हती संसाराची चिंता ॥१॥

विठो तुझे माझे राज्य । नाही दुसऱ्याचे काज ॥धृ॥

बाईल मेली मुक्त जाली । देवे माया सोडविली ॥२॥

पोर मेले बरे जाले । देवे मायाविरहित केले ॥३॥

माता मेली मजदेखता । तुका म्हणे हरली चिंता ॥४॥

भंबगिरी/ भामगिरी डोंगरावर त्यांना साक्षात्कार झाला असे ते स्वतःच सांगत आहेत -

पंधरा दिवसामाजी साक्षात्कार जाला । विठोबा भेटला निराकार ॥१॥

भंबगिरीपाठारी वस्ती जाण केली । वृत्ती थिरावली परब्रम्ही ॥धृ॥

निर्वाण जाणोनि आसन घातले । ध्यान आरंभिले देवाजीचे ॥२॥

सर्प विन्चू व्याघ्र आंगासी झोंबले । पीडूं जे लागले सकळिक ॥३॥

दीपकीं कर्पूर कैसा तो विराला । तैसा देह जाला तुका म्हणे ॥४॥

अभंगांच्या वह्या इंद्रायणीच्या डोहात बुडवल्यावर तेरा दिवस बुवांनी पांडुरंग चरणी धरणे धरले ते वर्णन करणारा हा अभंग -

तेरा दिवस जाले निश्चक्र करिता । न पवसी अनंता मायबापा ॥१॥

पाषाणाची खोळ घेऊनि बैसलासी । काय हृषिकेशी जाले तूज ॥धृ॥

तुजवरी आता प्राण मी तजीन । हत्त्या मी घालीन पांडुरंगा ॥२॥

फार विठाबाई धरिली तुझी आस । करीन जीवा नास पांडुरंगा ॥३॥

तुका म्हणे आता मांडिले निर्वाण । प्राण हा साडिन तुजवरी ॥४॥

सुप्रसिद्ध संत श्री नामदेव महाराजांनी तुकोबांना स्वप्नामधे येऊन आपले राहिलेले अभंग पूर्ण करावे असे सांगितले -
.
.

नामदेवे केले स्वप्नामाजी जागे । सावे पांडुरंगे येऊनिया ॥१॥
सागितकें काम करावे कवित्व । वाउगे निमित्त बोलू नको ॥धृ ॥
माप टाकी सल धरिला विठ्ठले थापटोनि केले सावधान ॥२॥
प्रमाणाची संख्या सागे शतकोटी । उरले शेवटी लावी तुका॥३॥

द्याल ठाव तरी राहेन संगती । संताचे पंगती पायापाशी ॥१॥
आवडीचा ठाव आलोसे टाकून । आता उदासीन न धरावे ॥धृ॥
सेवतील स्थळ निंच माझी वृत्ती । आधारे विश्रंती पावईन ॥२॥
नामदेवापायी तुक्या स्वप्नीं भेटी । प्रसाद हा पोटी राहिलासे ॥३॥
.
.
तुकोबांना सद्गुरुंचा अनुग्रह कसा प्राप्त झाला तो अभंग -

सद्गुरुरायें कृपा मज केली। परि नाही घडली सेवा काही ॥१॥
सापडविले वाटे जाता गंगास्नाना । मस्तकीं तो जाणा ठेविला कर ॥धृ॥
भोजना मागती तूप पावशेर । पडिला विसर स्वप्नामाजी ॥३॥
काही कळहे उपजला अंतराय । म्हणोनिया काय त्वरा जाली ॥४॥
राघवचैतन्य केशवचैतन्य सागितली खूण माळिकेची ॥५॥
बाबाजी आपले सागितले नाम । मंत्र दिला राम कृष्ण हरि ॥६॥
माघाशुद्ध दशमी पाहुनि गुरुवार । केला अंगिकार तुका म्हणे ॥७॥

तुकोबांची प्रसिद्ध आरती ज्या रामेश्वर भट्ट नामक वेदविद्या पारंगत ब्राह्मणाने केली त्यांचे बुवांच्या स्तुतिपर काही अभंग -
असे म्हणतात की तुकोबांची योग्यता न जाणता रामेश्वर भट्टांनी अभंगगाथा इंद्रायणीच्या डोहात बुडवण्याची आज्ञा केली.
अतिशय निरिच्छ बुवांनी हे स्वहस्ते केले मात्र, तिकडे रामेश्वरांच्या अंगाचा असह्य दाह होऊ लागला. रामेश्वर हे ज्ञानोबांना मानणारे असल्याने त्यांनी माऊलीपाशी साकडे घातले. जेव्हा प्रत्यक्ष माऊलींनीच त्यांना तुकोबांची क्षमा मागा असा संकेत केला तेव्हा केवळ एका अभंगाद्वारे त्यांचा दाह शांत झाला व ते तुकोबांच्याचरणी लागले असे म्हणतात.

भक्त भागवत जीवन्मुक्त संत । महिमा अत्यद्भुत चराचरी ।
ऐसिय़ा अनंतामाजी तू अनंत । लीला वेश होत जगत्राता ॥१॥ ॥धृ॥
ब्रह्मानंद तुके तुळे आलातुका । तो हा विश्वसखा क्रीडे जनी ॥ऽ॥
शाखा शिष्ताचार अविरुद्ध क्रिया । तुझी भक्तराया देखियली।
देऊनि तिळाजुळी काम्य निषिद्धांसी । विधिविण योगेशी ब्रह्मार्पण ॥२॥
संत ग्रहमेळि जगधंद्यागिळी । पैल उदयाचळी भानु तुका ।
सत वृंदे तीर्थ गौतमी हरिकथा ।तुकयानर सिंहस्ता भेटों आली ॥३॥
शाती पतिव्रते जाले परि नयन । काम संतर्पण निष्कामता ।
क्ष्मा क्षमापणे प्रसिद्ध प्रथा जगीं । ते तो तुझ्या अंगी मूर्तीमंत ॥४॥
दया दीनानाथा तुवा जीवविली । विश्वीं विस्तारली कीर्ती तुझी ।
वेदवाक्यबाहु उभारिला ध्वज । पूजिले देव द्विज सर्व भूते ॥५॥
अधर्म क्षयव्याधि धर्माशी स्पर्शला । तो त्वां उपचारिला अनन्यभक्ति ।
ब्रम्ह ऐक्यभावे भक्ति विस्तारली । वाक्यें सपळ केली वेदविहिते ॥६॥
देहबुद्धी जात्या अभिमाने वंचलो । ते मी उपेक्षिलो न पाहिजे ।
न घडों याचे पायी बुद्धीचा व्यभिचार । मागे रामेश्वर रामचंद्र ॥७॥

पंडित वैदिक अथवा दशग्रंथी । परि सरी न पवती तुकयाची ।
शास्त्र ही पुराणे गीता नित्य नेम । वाचिताती वर्म न कळे त्यासी ॥१॥।धृ॥
कर्म अभिमाने वर्ण अभिमाने । नादले ब्राम्हण कलियुगीं ॥ऽ॥
तैसा नव्हे तुका वाणी व्यवसाई । भाव त्याचा पायी विठोबाचॆं ।
अमृताची वाणी वरुषला शुद्ध । करी त्या अशुद्ध ऐसा कोण॥२॥
चहूं वेदांचे हे केले विवरण अर्थ हि गहन करुनिया ।
उत्तम मध्यम कनिष्ट वेगळे। करुनि निराळे ठेविले ते ॥३॥
भक्तिज्ञाने आणि वैराग्यॆं आगळा । ऐसा नाही डोळा देखियेला ।
जप तप यद्न्य लाजविली दाने । हरिनाम कीर्तने करुनिया ॥४॥
मागे कवीश्वर जाले थोर थोर । नेले कलिवर कोणे सागा ।
म्हणे रामेश्वर सकळा पसोनि । गेला तो विमानि बैसोनिया ॥५॥

माझी मज आली रोकडी प्रचित । होऊनि फजित दु:ख पावे ॥१॥ ॥धृ॥
काही द्वेष त्यांचा करिता अंतरी । व्यथा या शरीरी बहुत जाली ॥ऽ॥
ज्ञानेश्वरे मज केला उपकार । स्वप्नीं सविस्तर सागितले ॥२॥
तुका सर्वां श्रेष्ठ प्रिय आम्हा थोर । का जे अवतार नामयाचा ॥३॥
त्याची तुज काही घडली रे निंदा । म्हणोनि हे बाधा घडली तुज ॥४॥
आता एक करी सागेन ते तुला । शरण जाई त्याला निश्चयेशी ॥५॥
दर्शने चि तुझ्या दोषा परिहार । होय तो विचार सागितला ॥६॥
तो चि हा विश्वास धरूनि मानसी । जाय कीर्तनासी नित्य काळ ॥७॥
म्हणे रामेश्वर त्याच्या समागमॆं । जाले हे आराम देह माझे ॥८॥

इति ||
ॐ राम कृष्ण हरि |
विठ्ठल विठ्ठल जय हरि विठ्ठल ....