विक्रम आणि वेताळ: सिंहाचे मस्तक

एकदा वेताळाने राजा विक्रमादित्यला आपल्या खांद्यावर घेऊन जाताना विचारले, "हे राजा, मी तुला एक कथा सांगतो आणि त्यावर आधारित एक प्रश्न विचारतो. जर तू त्याचे उत्तर जाणूनही दिले नाहीस, तर तुझ्या डोक्याचे शंभर तुकडे होतील. आणि जर तू उत्तर दिले आणि ते चुकीचे असेल, तर मी परत माझ्या झाडावर जाऊन बसेन."
विक्रमाने वेताळाचे म्हणणे ऐकले आणि त्याला घेऊन पुढे चालू लागला. वेताळ कथा सांगू लागला:
एका दूरच्या गावात धर्मदत्त नावाचा एक ब्राह्मण राहत होता. त्याला चंद्रशेखर नावाचा एक मुलगा होता. चंद्रशेखराला शिक्षणात अजिबात रस नव्हता, त्याला शिकारीची आणि युद्धाची आवड होती. त्याने शस्त्रविद्येचे उत्तम शिक्षण घेतले आणि तो एक निष्णात योद्धा बनला.
त्याच गावात वीरवर नावाचा एक क्षत्रिय राहत होता. तो शूर, पराक्रमी आणि धर्मावर निष्ठा ठेवणारा होता. त्याला शशिप्रभा नावाची एक सुंदर मुलगी होती.
एकदा चंद्रशेखर आणि शशिप्रभा यांची भेट झाली. ते एकमेकांच्या प्रेमात पडले. पण चंद्रशेखराचा स्वभाव थोडा तापट होता, तर शशिप्रभा शांत आणि गंभीर होती.
पुढे, त्या गावात सिंह नावाचा एक धनवान व्यापारी राहत होता. त्याला विद्युल्लता नावाची एक अत्यंत सुंदर मुलगी होती. विद्युल्लताला तिचा पिता खूप लाडाने वाढवत असे आणि तिला मिळवण्यासाठी अनेक राजे आणि राजकुमार प्रयत्न करत होते.
एक दिवस सिंहाने घोषणा केली की, जो कोणी विद्युल्लतेच्या केसांच्या वेडीचा गुंता सोडवेल, त्याच्याशी तो तिचे लग्न लावून देईल. अनेक पराक्रमी योद्धे आले, पण कोणीही ते कार्य करू शकले नाही.
चंद्रशेखरने हे ऐकले आणि त्याला विद्युल्लता मिळवण्याची इच्छा झाली. तो सिंहाकडे गेला आणि त्याने मोठ्या प्रयत्नाने आणि युक्तीने विद्युल्लतेच्या केसांच्या वेडीचा गुंता सोडवला. सिंहाने आपला शब्द पाळला आणि विद्युल्लतेचे लग्न चंद्रशेखरशी लावून दिले.
आता चंद्रशेखरच्या जीवनात दोन स्त्रिया होत्या - शशिप्रभा, जी त्याच्यावर निस्वार्थ प्रेम करत होती, आणि विद्युल्लता, जी सुंदर असली तरी थोडी गर्विष्ठ होती. चंद्रशेखर दोन्ही पत्नींसोबत आनंदी राहू लागला, पण त्याच्या मनात एक प्रकारची अस्वस्थता होती. तो कधी शशिप्रभासोबत जास्त वेळ घालवत असे, तर कधी विद्युल्लतेसोबत.
वेताळाने कथा संपवून विचारले, "हे राजा, आता मला सांग, या तीन व्यक्तींमध्ये (चंद्रशेखर, शशिप्रभा आणि विद्युल्लता) खरोखर प्रेम करणारी व्यक्ती कोण होती आणि कोणाचे प्रेम खरे होते?"
राजा विक्रमादित्य थोडा विचार करून म्हणाला, "हे वेताळा, या कथेत शशिप्रभेचे प्रेम खरे आणि निस्वार्थ होते."
वेताळ म्हणाला, "कसे काय, राजा?"
विक्रमाने उत्तर दिले, "पाहा, चंद्रशेखरला शशिप्रभावर प्रेम होते, पण त्याने विद्युल्लतेच्या सौंदर्याने मोहीत होऊन तिला मिळवण्याचा प्रयत्न केला आणि तिच्याशी लग्न केले. विद्युल्लता सुंदर असली तरी, तिच्याकडे काही अटी होत्या (गुंता सोडवण्याची) आणि ती कदाचित आपल्या सौंदर्यावर थोडी गर्विष्ठ होती. पण शशिप्रभाने चंद्रशेखरवर कोणतीही अट न ठेवता, त्याच्या स्वभावासह त्याला स्वीकारले आणि त्याच्यावर निस्वार्थ प्रेम केले. जेव्हा चंद्रशेखरने दुसऱ्या स्त्रीशी लग्न केले, तेव्हाही तिने कोणताही हेवा न करता त्याला साथ दिली. त्यामुळे, खरे प्रेम शशिप्रभेचेच होते."
वेताळ विक्रमाच्या उत्तराने प्रभावित झाला, पण त्याला बोलण्याची संधी मिळाल्यामुळे तो पुन्हा हसला आणि "तू बोललास, म्हणून मी जातो!" असे म्हणून विक्रमाच्या खांद्यावरून उडून आपल्या झाडाकडे परत गेला.
कथा आवडली का? या दंतकथेतील नैतिक बोध आपल्याला आजही विचारात पाडतो, नाही का?