शिरवळ्या / शेवया ( सोप्पी पद्धत )

मी पाककॄती ह्या सदरात काही लिहीतेय ह्याच मलाच खरतर जाम हसू येतय .
त्यातही हा पदार्थ कोकणातला फार खटाटोपाचा. मुद्दम इथे लिहितेय कारण एक हाती पाऊण तासात बनवून उत्तम ( आजीची आठवण झाली वगैरे कॉम्पीमेंट्स मिळवण्याइतका ) झाला .

दसर्‍याला सहसा बासुंदी करतात आमच्या घरी. ह्यावेळी वेगळ काही कराव म्हणून हा घाट घातला . ( घाट घातला म्हणजे कसं भारदस्त , खूप कठीण पदार्थ जन्माला घातल्याचा फील येतो ) माझ्या स्वैपाकघरातल्या कर्तृत्वावर पूर्ण विश्वास असल्यानी , आयत्यावेळी श्रिखंड आणायच मनात योजून ठेवल होतं . आता नमनाला घडाभर तेल झाल्यावर मुळ विषयाकडे वळू.

आजची रांगोळी दुर्गेची काढून , दसर्‍याची सुरवात केली

कोकणातल्या लोकाना हा पदार्थ माहित असेल , बाकिच्यांसाठी थोडाक्यात वर्णन म्हणजे , तांदळाच्या उकडीच्या शेवया अन नारळाचा गुळ घालून रस.

लागणार साहित्य - शिरवळ्यांसाठी/ शेवयांसाठी
१) तांदळाच पिठ, - ५ वाट्या
२) उकडीसाठी पाणी - ५ वाट्या
३) तेल -४ चमचे
४) चवी पुरत मिठ.
५) सगळ्यात महत्वाचा तो शेवगा उर्फ मोठा सोर्‍या.

साहित्य - रसासाठी
१) कोकोनट मिल्क पावडर ( इथे मॅगीची मिळते)/ तयार नारळाच दुध .
२) कनक गुळाची पावडर
३) वेलची / जायफळ वगैरे जो स्वाद आवडत असेल त्याप्रमाणे.

तांदळाच्या पिठाएवढ पाणी काटेकोर मोजून जाड बुडाच्या पातेल्यात तेल अन मिठ घालून उकळायला ठेवायच. त्यात मोजलेले तांदळाच पिठ घालून वरून झाकण ठेवायच. सुगरणींना सुचना दोन वाफा काढायच्या. पण आपण त्या क्याट्याग्रीत नसल्यानी अन वाफा दोनदा कश्या मोजायच्या ते न कळत असल्यानी , दहा मिनिटानी उकड झाल्याच जाहिर करायच. हवतर त्या मधे दोन दा झाक ण उघडून पहायच , वाफ बाहेर येते. दोनदा.

ही झालेली उकड साधारण अशी दिसते.

हे झाल की सोर्‍या उर्फ शेवगा असेंबल करून घ्यायचा. खास बेळगाव हून बाबां नी आणलाय. सुरेख पितळी कास्टींग आहे. नट बोल्ट अन पाना सगळ किट अगदी देखणं.

असेंबल करून असा दिसतो .

हे सगळ करेपर्यंत सोर्‍यात बसतील अश्या आकाराचे उकडीचे लांबट गोळे करून ठेवायचे.
ते साधारण असे दिसतात.

मग एका पोठ्या पातेल्यात पाणी ककळत ठेउन त्यात हे गोळे सोडायचे. परत सुगरण लोकं हे वाफवून घेतात मोदक पात्रात. पण परत आपण त्या गटात मोडतच नसल्यानी अन वाफ मापक यंत्र नसल्यानी दोन वाफा चार वाफा मोजत बसण्या पेक्षा गटांगळ्या खाणारे गोळे जमतात. हे बुडाला बसलेले गोळे तरंगायला लागले की झाले अस समजायच.

पहिल्यांदा करताना, उकळून पाणी गढूळ पांढर होउन , बुडाशी दिसणारे गोळे , दिसेनासे होतात.

अरेरे हुकल बहुतेक, आम्रखंडाचे डबे आणायला पाठवाव का ? कशाला नसते उद्योग ओढवून घेते मी ? वगैरे सैर करून आपण येइपर्यंत पहिला गोळा तरंगायला लागतो.

झालेला गोळा असा तुकतुकीत दिसतो.

हुश्श ! म्हणून एका ताटात काढायचे. इथून पुढचा कार्यक्रम फास्ट होतो. चला , पानं वाढलीत च्या हाका मारून लोक स्थानापन्न होईपर्यंत आपण पहिला गोळा शेवग्यात घालायचा. दुसर्‍या वेळी बनवता तेव्हा हा गटांगळ्या वेळ रस करायला सत्कारणी लावायचा . तयार नारळाच्या रसाच पाकिट मिळतं अथवा पावडर मिळते. पावडरीच्या खोक्यावर पाणी किती त्याच प्रमाण लिहिलेल असतं . अश्या बनवलेल्या रसात आपल्या चवी प्रमाणे गुळ घालायच. मी कनक गुळाची पावडर वापरते . खडे विरघळायला लागतो त्यापेक्षा कमी वेळात गुळ विरघळून रस तयार होतो. मी कोणताही वेगळा स्वाद ह्यात घालत नाही पण वेलदोडा/ जायफळ पारंपारिक कृतीप्रमाणे घालता येइल. ( दालचिनी जर्रा कंटेंपररी )

तर अश्या रितीने तयारी पुर्ण झाल्यावर , शेवग्यातून प्रॉडक्शन सुरु करायच. मग ऑस्ट्रेलियन शेफ च्या कार्यक्रमात कॉन्टेस्टंटा नी पेश करावेत अश्या थाटात आपण शिरवळ्यांची डिश समोर करायची. समोरचेही स्वतः मोठे ज्युरी असल्याच्या थाटातच बसलेले असतात . पण शिरवळ्या अन रसाचा पहिल्या घासाबरोबर नानी याद आती है. ह्या शेवग्यातून शिरवळ्यांचे घाणे काढणे अक्षरशः बच्चोंका खेल आहे. त्याना तो खेळू द्यावा.

माझ्या लहानपणी आजी , उन्हाळ्याच्या सुटीत सगळा गोतावळा जमला की हा घाट घालायची. तेव्हा लाकडी शेवगा होता अन त्यातून शिरवळ्या करने हे मजबूत खांदे असलेल्यांच काम असायच. अन नारळाचा रस देखिल नारळ खवून , वाटून , गाळून वगैरे लांबलचक क्लिष्ट अन वेळखाउ कार्यक्रम होता. मागणी अन पुरवठा ह्यात तारांबळ व्हावी इतका गोतावळा असायचा . शेवग्या चे खूर धरायला एक , गोळे घालायला एक अन शिरवळ्या करायला एक, रस करणारी आजी ( बाकीचे सगळे पातळ पुळकावनी करतात अस वाटायच तिला. ) गप्पा, गाणी , चिडवाचिडवी , अन खाउन तुडूंब आहोत तिथेच आडवे व्हावे इतक आग्रहानी खायला घालणारी आज्जी. एक सुरेख अन फुलफिलिंग ( पोट अन मन दोन्ही) कार्यक्रम !
कालच्या शिरवळ्या सोप्प्या होत्या , चव सेम!! फक्त वातावरण निर्मिती करायला गोतावळा नव्हता एवढीच खंत. पोटं भरल पण मनासाठी आठवणीच फक्त.