शब्दवेध व शब्दरंग (३)

Seductress ला मराठी प्रतिशब्द आहे का? अभिसारिका योग्य आहे का ?
https://www.maayboli.com/node/2361
येथे चर्चेत आले होते.

अभिसारिका म्हणजे प्रियकराला भेटण्यासाठी उत्सुक असलेली ....असे मला वाटते. मेघदूतात संदर्भ आहे का?

निर्जीव संकल्पनांना अलंकारिक अनुभूतीसाठी मानवी रूपे आरोपली जातात तेव्हा त्यांना सजीवांना लावली जाणारी क्रियापदे शोभतात. नदी सागराला येऊन भेटते म्हणताना केवळ ती मिळत किंवा मिसळत नाही, तर नदी नावाची मानवीरूपारोपित संकल्पना सागर नावाच्या मानवीरूपारोपित संकल्पनेला येऊन भेटते. भेटीत भावनिक आदानप्रदान अपेक्षित आहे.
'एकाक्षरी शब्द भेटणे' >> इथे केवळ सापडणे हा अर्थ अभिप्रेत नसून एखाद्या अनोळखी व्यक्तीची अनपेक्षित प्रसंगी भेट होणे या अर्थी ते अभिप्रेत असावे असा माझा अंदाज आहे.

आणि, शब्द ही मुळात निर्जीव वस्तू नाहीच आहे!

भेटणे या शब्दात काही देवाण घेवाण अपेक्षीत आहे. ती देवाण घेवाण शाब्दिक, भावनीक किंवा इतर काहीही असू शकते.

जेंव्हा एखादी व्यक्ती भेटली असे म्हणतो तेंव्हा त्या व्यक्तीत आणि आपल्यात शब्दांची, हास्यकटाक्षाची, हात हलवून Hi म्हणणे असे काहीतरी घडलेले असते. तसे न झाल्यास ती व्यक्ती नुसतीच दिसते . नजरभेटीतही नजरेची देवाण घेवाण असतेच.

शब्दकोषात साधारणपणे आपण शब्द शोधतो आणि ते आपल्याला मिळतात / सापडतात. पण कधीकधी शब्द वाचताना (किंवा ऐकतानाही) शब्दातलं नादमाधुर्य आपल्याला गुंगवून ठेवते, कधी तो वाचताना आपल्या आठवणी चाळवतात तर कधी काही भावना. अशा वेळेस शब्द भेटतात. हाच न्याय इतर निर्जिव वस्तूंना पण लागू होतो.

सुंदर विवेचन, माधव.

सुंदर विवेचन, माधव.

+१

>>> Seductress ला मराठी प्रतिशब्द आहे का? अभिसारिका योग्य आहे का ?
नाही.
मोहिनी / मदनिका वगैरे पर्याय प्रचलित आहेत, ते बरे आहेत.

>>> शब्दकोषात साधारणपणे आपण शब्द शोधतो आणि ते आपल्याला मिळतात / सापडतात. पण कधीकधी शब्द वाचताना (किंवा ऐकतानाही) शब्दातलं नादमाधुर्य आपल्याला गुंगवून ठेवते, कधी तो वाचताना आपल्या आठवणी चाळवतात तर कधी काही भावना. अशा वेळेस शब्द भेटतात. हाच न्याय इतर निर्जिव वस्तूंना पण लागू होतो.
होय, किंवा ते त्यांच्याच अर्थाचा एखादा नवीन/निराळा पैलू आपल्यासमोर खुला करतात. माणूस प्रत्येक भेटीगणिक अधिक उमजत जावा तसे उमजायला लागतात.

छान पोस्ट.

प्रत्येकाला भेटत नाहीत शब्द फक्त मिळतात आणि नेमकं त्यांना तीच भेट वाटते. शब्दच ठरवतात ते कुणाला भेटायचं कुणाला नुसतं 'मिळून' यायचं. एरवी ते पोकळच असतात 'भेटी लागी जीवा लागलेसी आस' क्षणांची वाट बघत असतात. कुणीतरी भेटतो मग प्राण फुंकणारा

मदनिका माहिती आहे आणि आवडला आहे पण तितका चपखल वाटला नाही. पण चालवून घेऊ.

द्वित्त >> नवीन शब्द कळला. आभार.
या शब्दाची व्युत्पत्ती जाणून घ्यायला आवडेल.

नाही वाटत. उक्त ह्यात वच धातू आहे. त्या उ आणि क चा लोप होऊन त् यायला काही कारण सापडत नाही.

द्विज (ब्राह्मण) म्हणजे दुसर्‍यांदा जन्मलेला का?

पण मुंज म्हणजे दुसरा जन्म का?
तसे तर कुठल्याही आई ला द्विज म्हणायला हवे. ती खरी दोनदा जन्म घेत असते!

वरील द्विज चर्चेवरून ३ शब्द आठवले.

चंद्रासाठी द्विजेंद्र आणि द्विजेश असे दोनही शब्द वाचलेत, कुठे ते नाही आठवत.

वैष्णव भोजनात “द्विजशप्त” खाद्यान्नांची सूची असे, म्हणजे वैष्णव ब्राह्मणांना वर्जित असलेले पदार्थ. तमिलनाडुचे अय्यंगार आणि बंगाली ब्राह्मण विशेष पाळत असत पूर्वी.

'परीक्षण' आणि 'परिनिरीक्षण'

चित्रपट सेंसॉर बोर्डला "परिनिरिक्षण मंडळ" म्हणतात हे कधी लक्षपूर्वक वाचले नव्हते.

बरोबरच वाटले. परीक्षण क्रिटिक लोकं करतात आणि परिनिरिक्षण ही सेंसॉर वाली मंडळी.

परीक्षण क्रिटिक लोकं करतात आणि परिनिरिक्षण ही सेंसॉर वाली मंडळी >> सहीच!

वाह हे माहीत नव्हते.

परीक्षण क्रिटिक लोकं करतात आणि परिनिरिक्षण ही सेंसॉर वाली मंडळी >> सहीच!
+1