खानदेशी मांडे

Submitted by साधना on 29 November, 2009 - 10:44

मांडे हा शब्द मी पहिल्यांदा साधारण दुसरी-तिसरीत असताना मराठीच्या पुस्तकात वाचला. मनातल्या मनात मांडे खाल्ले, मनातले मांडे मनातच जिरले.. वगैरे वाचुन मांडे म्हणजे काहीतरी खायचा पदार्थ आहे हे लक्षात आले. पण हा पदार्थ दिसतो कसा, खातात कशाबरोबर इत्यादी प्रश्न मनात उपस्थित झाले. म्हणजे तसे मला तेव्हा जिलेबी, पुरणपोळी इत्यादी पदार्थही कसे दिसतात ते माहित नव्हते. पण ते शब्द कानावरुनही गेले नव्हते, त्यामुळे अर्थात दिसतात कसे हा प्रश्न उपस्थित झाला नव्हता.

मग काही दिवस मी आईच्या मागे भुंगा लावुन दिला, 'मांडे म्हणजे काय ते मला सांग.' आता आंबोलीसारख्या खेड्यात राहणा-या माझ्या आईनेही मांडे कधी ऐकले नव्हते. ती मला काय सांगणार कप्पाळ??!! तिला फक्त तांदळापासुन बनवण्यात येणारे पोळ्या, खापरोळ्या, शिरवाळ्या इत्यादी पदार्थ माहित होते. शेवटी तिने मांडे हे आंबोळीसारखेच असतात असे मला सांगुन स्वतःची सुटका करुन घेतली. सगळे जग तांदुळमयच आहे यावर माझा तेव्हा खुपच विश्वास होता, त्यामुळे मीही मांडे हा आंबोळीसारखा दिसणारा, तांदळापासुन बनवलेला काहीतरी गोड गोड पदार्थ आहे असा माझा समज करुन घेतला. कालांतराने मी हे सगळे विसरुनही गेले.

काही वर्षांपुर्वी लोकप्रभाचा महाराष्ट्राच्या वेगवेगळ्या भागातील पदार्थांवर एक विशेषांक निघाला होता. त्यात मांड्यांचा उल्लेख वाचला. परत सगळ्या आठवणी जाग्या झाल्या. पण एक पदार्थ म्हणुन मांड्यांबद्दल काहीच माहिती त्या अंकात दिली नव्हती. लेखकाने 'मांडे खुप मोठे होते, एकाचे चार तुकडे करुन आम्ही खाल्ले' म्हणुन लिहिले होते. परत माझ्या डोक्यात विचारचक्र सुरू..... इतका मोठा पदार्थ की चारजणांना खावा लागला? नक्कीच लेखकाची खाण्याची क्षमता कमी असणार....... Happy

तेव्हा इंटरनेट वगैरे फारसे नसल्याने गुगलुन वगैरे पाहताही आले नाही.. (आता सगळे कसे सोप्पे झालेय ना?? डोक्यात प्रश्न आला की चला लगेच गुगलवर...... Happy )

मांड्यांना मी परत एकदा विसरले. तीनचार वर्षांपुर्वी ऑफिसात सटाणा-नाशिकच्या एका मित्राने पुरणपोळीसदृष्य एक पदार्थ आणला. एकदम पातळ कवर आणि त्यात अतिशय कोरडे असे गोड सारण. आकार कसा असणार याचा पत्ता लागेना कारण त्याने तुकडे करुन आणलेले. हे काय आहे असे विचारल्यावर तो म्हणाला, आमच्याकडे ह्याला मांडे म्हणतात. तुम्ही पुरणपोळी म्हणा आणि खा. मी एकदम उडीच मारली. म्हटले, गेले कित्येक वर्षे मी जे मांडे मांडे म्हणुन ऐकतेय ते आज असे अचानक पुढ्यात आले....

मग त्या मित्राला विचारले कसे करतात वगैरे वगैरे. तो म्हणाला, खुप कठीण आहेत करायला. माझी आई हातांवर अश्शी अश्शी फिरवुन करते आणि मग खापरावर भाजते. मी परत बुचकळ्यात. आमच्याकडे मातीचे मडके फुटले की त्याच्या तुकड्याला खापर म्हणतात. Happy आता ह्या लोकांनी खापराच्या तुकड्यांवर कसे काय भाजले असणार हे मांडे. छ्या.. खुप गर्दी झाली डोक्यात विचारांची. त्या मित्राला माझी दया आली. तो म्हणाला, कधीतरी माझ्या गावी ये आणि बघ कसे करतात ते मांडे.

तर मित्रांनो, माझ्या त्या दिव्य मित्राच्या घरी जाऊन मांडे बघण्याचे भाग्य मला ह्या दस-याला लाभले. त्याच्या घरी चक्रपुजा होती. त्या निमित्ताने त्याने बोलावले. म्हणाला, मांडे हा चक्रपुजेतला एक महत्वाचा घटक आहे, तर तुला त्या निमित्ताने पहायला मिळेल मांडे कसे करतात ते. मी मग अगदी सुरवातीपासुन पाहिले मांडे कसे करतात ते आणि तुमच्यापैकी कोणी माझ्यासारखेच अज्ञ असतील मांड्यांच्या बाबतीत तर त्यांचेही अज्ञान दुर व्हावे म्हणुन इथे लिहिण्याचा उद्योग करतेय... Happy

बाकी हे मला पाककृतीतही टाकता आले असते, पण जी पाकृ मला ह्या जन्मात करायला जमणार नाहीय ती उगाच इथे टाकायला जीव धजावला नाही. इथे टाकण्यासाठीची पाकृ आधी आपल्याला तरी करता यायला पाहिजे ना.....

तर मंडळी, आता मांड्यांच्या पाकृ बद्दल.

मांड्यांचे सारण आपण पुरणपोळीचे करतो तसेच करतात. चणाडाळ धुवुन चुलीवर शिजत ठेवतात, शिजली की मोठ्या चाळणीवर ओतुन पाणी पुर्णपणे काढतात आणि मग परत चुलीवर चढवुन तिच्यात गुळ घालुन गुळ शिजेपर्यंत आणि सारण थोडे सुकेपर्यंत ढवळत राहतात. गरम असतानाच पाट्यावर वाटायचे. मिक्सरवर वाटले तरी चालते. एकदम बारीक वाटले गेले म्हणजे झाले.

सारणाचा वेगळा फोटो नाहीय, पण खालच्या फोटोत सारण दिसतेय, त्यावरुन अंदाज येईल सारण कसे दिसत असेल त्याचा.

saaran.JPG

मांड्यांचे कवर पाहुन ते मैद्याचे केलेय असे वाटते पण ते तसे नाहीय. अगदी उत्तम प्रतिचा लोकवण वगैरे गहु घ्यायचा, तो स्वच्छ धुऊन उन्हात वाळवायचा आणि जात्यावर अगदी बारीक पिठ दळायचे. जर गिरणीवर दळुन आणले तरी चालते. नंतर चाळणीने चाळण्याऐवजी वस्त्रगाळ करुन घ्यायचे. पिठ वस्त्रगाळ करुन घेतले नाही तर मांडा बनवताना कडेला जाड राहतो, भाजताना कडा निट भाजल्या जात नाहीत आणि मग तेवढी गोल कड काढुन टाकावी लागते.

pith.JPG

मग हवे तितके पिठ घेऊन थोडे तेल घालून, मीठ घालुन पाण्याने भिजवायचे. मीठ अगदी नेमके, योग्य प्रमाणात घालायला हवे, कारण कमी पडले तर मांडा करताना मोडतो. साधारण पोळ्यांसाठी भिजवतो तसे भिजवायचे नी मग त्याला तासभर तरी तेल लावुन उलटेसुलटे फिरवत तिंबत बसायचे. तासाभराने अगदी मैद्याच्या पिठासारखा पोत आणि लवचिकपणा येतो या पिठाच्या गोळ्याला. सारणापेक्षा पिठ निट जमायला हवे, नाहीतर सगळेच ओम्फस व्हायचे. मांडा करताना मोडत असल्यास मीठ बरोबर पडले का ते चेक करतात आणि कमी असल्यास घालुन परत मळतात. मग मांडा न मोडता व्यवस्थित होतो.

पिठ भिजवणा-या आजीबाईंनी दोन चमचे पुरण टाकले पिठात आणि परत एकदा तिंबुन मग झाकुन ठेवले गोळ्याला. असे केल्याने छान लाटले जाते म्हणे. Happy

gola.JPG

आता पिठ आणि सारण दोन्ही तयार आहेत. तिन विटा मांडुन वेगळी चुल लावली जाते. अर्थात आज भरपुर मांडे करायचे असल्याने ही सोय केलीय. अन्यथा रोजच्याच चुलीवर खापर ठेऊन मांडे भाजायचे. हे खापर म्हणजे खास मांडे भाजण्यासाठी बनवलेलेल मातीचे भांडे! साधारण १५०-२०० रु. पर्यंत किंमत असलेले हे मडके दिसायला दोन बशा एकमेकींवर उपड्या ठेवल्या तर जशा दिसतील तसे दिसते. त्याला खालच्या बाजुने तोंड असते. तिच्यातुन धग वरपर्यंत पोचुन मांडे भाजले जातात. शहरवासिय मांडेप्रेमींसाठी गॅसवर वापरता येतील अशी लहान आकाराची खापरेही आता बाजारात मिळु लागलीत अशी माहिती आजीबाईंनी दिली.

तर आता मांडा बनवतात कसा ते पाहु. प्रथम आपली मोठी पोळी असते त्या आकाराच्या दोन पोळ्या करुन घेतात. मग साधारण नारळाच्या आकाराचा सारणाचा गोळा घेऊन त्याला ह्या दोन पोळ्यांच्या मधे ठेवतात. बाजु हळु बंद करुन घेतात आणि मग बाजुबाजुने हळुवारपणे लाटायचं. लाटताना पोळपाट न वापरता मोठे ताट उपडे घालुन त्यावर लाटतात म्हणजे मोठा पृष्ठभाग मिळतो लाटायला. लाटत लाटत ताट भरले की पोळी हळुच उचलुन हाताने फिरवायची. फिरवत फिरवत अलगद दोन्ही हात आडवे घेऊन कोपरांचा आधार द्यायचा आणि कोपराकोपरांनी मांड्याला फिरवायचे. हे काम जलद करावे लागते त्याचबरोबर जपुनही करावे लागते. जलद अशासाठी की सारण सरकून एकाच बाजुला यायला नको आणि हे करताना मांडा मोडु नये म्हणुन जपायचे.

maande.JPG

असा तयार झालेला मांडा आता खापरावर टाकायचा. एवढा मोठा मांडा गोल आकाराच्या खापरावर अजिबात चुणी वगैरे न पाडता टाकणे ही सुद्धा एक मोठी कला आहे असे वाटले पाहुन.
maande-4.JPG

मांडा खापरावरुन घसरुन पडु नये म्हणुन कधीकधी काहीतरी जड ठेवतात वर.

maande-1.JPG

मग एका बाजुने भाजला की अलगदपणे आणि अतिशय वेगात तो उलटवायचा.

maande-2.JPG

दोन्ही बाजु भाजल्या की खाली काढायचा आणि जरा थंड झाला की घडी घालायची. ही घडी आयताकृती घालतात. जर कोणी नुसती घडी बघितली की त्याला पत्ताच लागणार नाही हा पदार्थ गोल आहे ह्याचा.

maande-3.JPG

आपण पुरणपोळीला वरुन तुप लावतो तसे मांड्यांना तुप वगैरे काही लावत नाहीत. चणाडाळ शिजवल्यावर जे पाणी काढतात त्याचीच आपण कटाची आमटी करतो तशी आमटी करतात. त्यात मांडा बुडवुन खातात. तसेच दुध थोडे आटवुन त्यात साखर घालुन बासुंदीसारखे करतात. चक्रपुजेला हे दोन प्रकार करतात आणि मांडा त्यात बुडवुन खातात.

आंब्याच्या मोसमात आमरस करायचा आणि सोबत मांडे! एरवी एक माणुस फक्त अर्धाच मांडा खाऊ शकतो एकावेळी. पण आमरस केल्यास मात्र १ ते दिड मांडा एक माणुस सहजपणे खाउन जातो अशी आमरसाची किमया आजोबांनी ऐकवली!!!!

चक्रपुजा ही घरात धनधान्य भरपुर यावे, समृद्धी यावी यासाठी केली जाते असे मला पुजेचे स्वरुप पाहुन वाटले. सांज्याच्या करंज्या करतात, त्यांना सांजोरी म्हणतात. गुळाचे पाणी घालुन गव्हाच्या गोड पु-या करतात, त्यांना सोळी म्हणतात.

पुजा मांड्ताना एका बाजुला वीटा रचुन होमाची तयारी करतात. होमापुढे तांदुळ पसरतात आणि मुठीत तांदुळ घेऊन एकात एक अशी पाच्-सात वर्तुळे काढतात. त्या वर्तुळावर घरच्या बागेतल्या आंबा, सिताफळ, लिंबु वगैरे झाडांच्या छोट्या फांद्या अंथरतात. त्यावर गोलाकारात मांडे रचतात. मधे एक आणि बाजुला गोल दहा मांडे असे अकरा मांडे रचतात. मांड्यांवर सोळी, सांजोरी लावतात. तळलेल्या कुरडया रचतात. त्यावर दहा दिवे आणि मध्ये एक मोठा दिवा (ह्याला मेंढ्या म्हणतात) असे पिठाचे दिवे ठेवतात. हे दिवेही आधी बनवुन उकडुन तयार ठेवतात.

dive.JPGchakra.JPGchakra-1.JPG

होम पेटवल्यावर होमाच्या ज्योतीने मधला दिवा आणि बाजुचे दहा दिवे पेटवतात. मग सगळ्यांनी नमस्कार करायचा. सगळे झाले की पंगत बसते आणि मग मांड्याचा यथायोग्य समाचार घेतला जातो.

तर असे हे मांडेपुराण.... आवडले तर पुढच्या वर्षी माझ्याबरोबर चला चक्रपुजेला.... Happy

विडिओज पण घेतलेले आहेत. खाली लिंक्स दिल्यात त्या कृपया पाहा. आवाज मात्र शुन्यावर ठेवा, अर्थात ज्यांना अहिराणी बडबड ऐकायची असेल त्यांनी ऐकावी.... Happy

विडिओ मी आता नीट लावले आहेत. पहिला आहे दोन छोट्या पोळ्या करण्याचा.

http://www.youtube.com/watch?v=BuTJlQbDfjo

दोन पोळ्या झाल्या की नारळाएवढे सारण घ्यायचे आणि भरायचे दोन पोळ्यांमध्ये आणि मग मांडा लाटायला घ्यायचा.

http://www.youtube.com/watch?v=2LFboZydbvo

जरासा मोठा झाला की अलगद हातावर उचलुन घ्यायचा आणि मनगट व कोपराचा आधार देत देत मोठा करायचा. अगदी पातळ झाला की मग खापरावर टाकायचा. कधीकधी मांडा सुळ्ळकन घसरुनही पडतो खापरावरुन. तसे होऊ नये म्हणुन काहीतरी जड ठेवतात वर. फोटोत मक्याचे दाणे काढल्यावर उरलेले कांड ठेवले आहे. एरवी त्याचा उपयोग सैपाकघरात जळण म्हणुन होतो.

एक बाजु पुरती भाजली गेली की मांडा उलटवायचा. मांड्याला खालच्या बाजुला कधीकधी आंच मिळत नाही त्यामुळे जळते लाकुड घेऊन त्याचा शेक देतात. दोन्ही बाजु शेकल्या की उतरवायचा आणि घडी घालायची.

http://www.youtube.com/watch?v=staE9-Vzts4

मला मांडे करुन पाहण्याचा खुप आग्रह झाला. पण इतक्या बायकांच्या फौजेसमोर आपले पितळ उघडे पडु नये म्हणुन मी नम्रपणे नकार दिला Happy

विषय: 
शब्दखुणा: 
Group content visibility: 
Public - accessible to all site users

मला सुद्धा मुक्ताईचे मांडे एवढीच माहीती होती मांड्यांबद्दल...

आता तू माहीती देते आहेसच पण आधी पुपो जमू देत मग तेलपोळ्या, मांडे वगैरे

पुरणाचे असतात तसे साधे मांडेही असतात. मटण-मांडे हे एक मस्त कॉम्बिनेशन आहे.
हे मांडे खापरावर भाजतात.

मित्रांनो, मी हे टाईप करतेय पण ते अजुन अपुर्ण आहे. आपण दुसरे लेखन करतो तेव्हा खाली अपुर्ण आहे म्हणुन खुण करता येते, पण इथे तशी काहीच सोय नाहीय. आणि लिहायचे तर खुप आहे, मग मध्येमध्ये सेव केले नाही तर उडुन जाईल अशीही भिती वाटतेय... Happy

बाकी तुम्हीही माझ्याबरोबर इतक्या रात्री जागत बसलाय आणि अपुर्ण लेखनही वाचताय याची गंमत वाटतेय Happy

मजा वाटतेय वाचताना.... लिहि अजून..
शेवटी मिळाली ना ही रेसीपी. Happy तुझी कृतीची वाट बघत होते मी. शेवटी मी केले कसे तरी.
पण इथले गव्हाचे पिठ काही खास न्हवते. पण खरेच आपल्या पूपो पेक्षाही ह्याच्यातच ज्यास्त 'कला' लागते करायला. काश दुकानात कुठे खायला मिळतील इथे.
खूप नाजूक रितीने बनवतात.
(दिनेश ह्यांनी जरा वेगळी सांगितली होती कृती...)

अ‍ॅशबेबी, ते आणखी पुरणाचे फोटो असतील तर टाक ना... कळेल पुरण कसे दिसते ते.

फोटोसकट सारेच भारी. Happy मस्तच. आणखी लिही आणि पुर्ण कर.

माझ्याकडेही काही फोटो आहेत, ते आता आठवले. माझी एक मावशी यात प्रचंड तज्ज्ञ आहे.

छान. खरच ही एक कला आहे.

रुमाली रोटीपण अशीच हातावर करून मटक्यावर भाजतात न.

आमच्याकडे पुरणाच्ही तेलपोळी करतात. आई त्याच्या घड्या अशाच घालायची.

झाले की नाही? Happy मी पहिल्या पोस्टपासून वाचते आहे.

छान माहिती आणि फोटो. पहिला व्हिडिओ बघितला अर्ध्या मिनिटाचा, दुसर्‍याला एरर येते आहे.

तुमच्या भरभरुन प्रतिसादांबद्दल धन्यवाद.

विडिओ अपलोड करायचे आहेत. तेही खुप छान आहेत, तुम्हा सगळ्यांना आवडतील आणि ज्यांची मांडे करुन पाहण्याची इच्छा आहे त्यांनाही मांडे कसे लाटायचे आणि फिरवायचे ते कळेल. आज रात्री अपलोड करेन.

छानच, मला "मनातल्या मनात मांडे मोडणे" या वाक्प्रचारात वापरण्याइतकीच मांड्याची माहिती होती.
तो पदार्थ कसा असतो, खरच असतो का, कोणी करते का याबद्दल काहीच माहिती नव्हती. तुमच्यामुळे व्यवस्थित माहिती मिळाली.
एवढी मोठी पोळी हातावर फिरवत आतले सारण पसरवायचे म्हणजे बरेच कौशल्याचे काम असणार हे.
ती चक्रपुजेची मांडणी फार आवडली.

मी पण पुरणाचे मांडे नाही खाल्ले कधी पण साधे पिठी साखर पेरलेले मांडे खाल्ले आहेत. ते बहुतेक बेळगाव साइडला बनवतात. तेही मस्त लागतात. एकदम क्रिस्प होते मी खल्लेले.
छान लेख साधना. खूप कठीण प्रकार आहे पण करायला. त्यामुळे तुझ्या फोटूंवरच समधान मानावे लागेल. Happy

अरे वा मांडे खाण्याचा प्रकार असतो का ? मला वाटलं जस्ट एक वाक्प्रचार असेल म्हणुन . दुसरा व्हिडीओ दिसत नाहीये .

मस्तच ! हे मांडे त्या बेळगावच्या मांड्यांपेक्षा वेगळे वाटत आहेत. मऊमऊ पुरणपोळ्यांसारखे आहेत का ? ते कुरकुरीत असतात. खूप खटपटीचा प्रकार आहे. त्यामुळे मला आयतेच खायला आवडतील Happy

मी हे करेन कारण मी आता एक मडकं आणलेय. गेल्या वेळेला तव्यावर कसे तरी झाले. साधना थँक्स. Happy

बापरे! ही एवढी कौशल्यपूर्ण पाककृती आहे म्हणूनच ते म्हणी, वाक्प्रचार आहेत वाटतं...मनातल्या मनात मांडे खाणं (जी गोष्ट प्रत्यक्षात शक्य नाही त्या गोष्टीची मनात कल्पना करणं), कोंड्याचा मांडा करणं...इत्यादी.
मला मनातल्या मनातच खावे लागतील हे मांडे..:)
छान माहिती!

खूपच छानच..साधारण आठ-नऊ वर्षांपूर्वी झी मराठीवर एका ऐंशीच्या घरातल्या आजींनी हे मांडे एका कार्यक्रमात करुन दाखवले होते. त्यानंतर थेट आज इथे माबोवर फोटोंसकट पाककृती वाचायला मिळाली.

वा.. पुर्ण लिखाण अजून छान झालं आहे. कार्यालयात आल्याआल्या आधी या पानावरच्या प्रतिक्रिया वाचल्यात. आता घरी जावून यू-ट्यूब पण बघणार आहे. अगदी दुर्मिळ कृती मिळाली. धन्यवाद साधना.

हा हा हा!!
परवा धारवाडवरून कुणीतरी येताना मांडे घेऊन आलं होतं. माझा अत्यंत आवडता पदार्थ! कानडीत याला मंडगी म्हणतात. आणि सीमंतपूजनाच्या वेळेला "मंडगी उटा" म्हणजे मांड्याचे जेवण असतं.

आता हे वाचल्यावर मी मांडे खाणार्!!मस्त पिठीसाखर आणि दूध घालून.

साधना मस्तच लिहिले आहे. मी केले होते हे धाडस.( तेसुद्धा आफ्रिकेत. )पण हातावर न विस्तारता लाटूनच केले होते.
नूसत्या दूधाचे पण होतात मांडे. इथे इव्हॅपोरेटेड मिल्क मिळते त्याचे छान होतात. कृति इथे आहे.

कुळथाच्या पिठात पाणि घालून शिजवून एक पदार्थ करतात त्याला म्हणतात माडगं. शंकर पाटलांच्या एका कथेत (भूजंग) याचा उल्लेख आहे. "केला इशारा जाता जाता" सिनेमात पण हा प्रकार दाखवलाय.

हायला!!!
भारीच लागत असेल हा प्रकार खायला.
आता आम्हाला कोण खाउ घालेल बर (पेशल चुलीवर बनवलेलाच)
एखादा नाशिकवाला शोधुया. Happy

चांगली माहिती लिहिली आहे. नायतर आम्हाला मांडे म्हणजे काय हेच कळाल नसत. Happy

Happy आजीची आठवण आली अगदी..ती करते मांडे..माझ्या मोठ्या बहिणीच्या लग्नात तीने आमच्या सगळ्या कॉलनीला केळवण केले होते मांड्याचे..मांड्यात मुख्य असते ती वैच गाळ करण्याची प्रक्रिया असे तिच्या कडुन ऐकलेले..बहुदा ती गहु भ्जवण्यापासुन त्याचे पिठ जात्यवर दळे पर्यम्तची प्रक्रिया असेल्..पन मांदे खरच छान ..मि फारशी गोड खात नाही त्यामुळे खान्या पेक्षा तो तयार होताना बघण्याचा आनंद खुप मोठा..:)
नागपुर भागात मी ऐकलेल्य मांडे म्हणजे मधे सारण न भरता करतात्..माहीत नाही पण त्या पोळीलाही मांडेच म्हणतात अन ती दुधाबरोबर खातात्..हे पुरणाचे मांडे पण दुध, गुळवणी..आम्ब्याच्या दिवसात आंबेरसा बरोबर खातात खानदेशात

मी ह्या लिंका पाहून केले होते पुरणाचे मांडे पण लाटून नी तव्यावर... त्या बाईने ताणलेले पिठ पाहून मैदाच वाटला होता. मग दुसर्‍या लिंक मधे गव्हाचे सांगितलेले तेव्हा गव्हाचे पिठ भिजवले होते.

http://www.youtube.com/watch?v=9LsWxRF79fg
http://www.youtube.com/watch?v=NOmBfo6x6og&feature=related

मलासुद्धा या पदार्थाबद्दल माहिती नव्हती .स्वतःबरोबर आम्हा सर्वांचि जिज्ञासा क्षमवल्याबद्दल धन्यवाद .
मांडे बनवायला मेहनत व कौशल्य लागतच पण ही माहिती आमच्यापर्यंत पोचवायला जी मेहनत घेतलीस
त्याच खरच कौतुक वाटत .

साधना अग खुप छान माहीती दिलीस. फोटो तर अप्रतिम.
मला पुरणपोळी छान जमते पण हे जरा कठीणच वाटतात. आमच्याकडे मातीच्या तव्याला खापर म्हणतात. त्यात भाकरी भाजतात. माझ्याकडे होती आता नाही. आता माझ्याकडे तवी म्हणजे ज्यामधे कालवण करात ते भांड आहे. मी कधीतरी हौस म्हणून त्यात भात पण करते. आणि असे मी काही चुलीवर कधीच्या काळी केले की माझे घरातुन भरपुर कौतुक होते.

उत्तम माहिती व क्रुती सुद्धा. मायबोलीतुन आपला सांस्क्रुतिक ठेवा जपला जातो तो असा.
मेघना पेठेंच्या एका कथेत पण याचा उल्लेख आहे.

Pages