१०० विचार-मौक्तिके - अमेरिकेतील नाटकवाल्यांसाठी

Submitted by वाट्टेल ते on 12 March, 2015 - 16:29

१. नाटकाच्या पहिल्या (आणि अखेरच्या) प्रयोगाच्या सुमारे ३० दिवस आधी नाटकाची संहिता शोधण्यास लागावे.
२. नाटकाच्या ८ पेक्षा अधिक तालमी करू नयेत त्यामुळे कलाकारांच्या उत्स्फूर्त अभिनयावर बंधने येतात.
३. नाटकात किमान एक अत्यंत बावळट आणि अजागळ स्त्री पात्र आवश्यक आहे.
४. नाटकात किमान एक अत्यंत खाष्ट आणि लबाड स्त्री पात्र आवश्यक आहे.
५. नाटकात स्त्री व पुरुष पात्रांची संख्या ४ : १ अशी असावी.
६. नाटक घराच्या दिवाणखान्यात आणि दिवाणखान्यातच घडते.
७. नाटकात किमान एकदा चहा (खोटा) किंवा खाणे (खरे) stage वर येणे बंधनकारक आहे.
८. नाटकातील वाफाळता चहा, पात्रांनी पाण्यासारखा एका घोटात प्यावा.
९ . नाटक हे सत्यनारायणाच्या भक्तिभावाने करण्याची गोष्ट आहे त्यामुळे नवरा बायकोच्या भूमिका खऱ्या आयुष्यातील नवरा-बायको यांनीच कराव्या.
१०. सर्व स्त्रीपात्रांनी भरजरी कपडे घालावे व भरपूर रंग फासावा जेणेकरून प्रेक्षकांना दृष्टीसुख लाभेल.
११. घरात वावरणाऱ्या पुरुष पात्राचा पोशाख 'गुढग्याखाली लोंबणारा झब्बा' असाच असावा.
१२. 'नाटकात कोणत्याही पात्राने प्रेक्षकांना क्षणभरही पाठ दाखवणे हा अक्ष्यम्य गुन्हा आहे ' या एकाच गोष्टीवर जगात दुमत संभवत नाही.
१३. पात्राने stage वरून, प्रेक्षकांतील आपल्या ओळखीच्या माणसाला हात करणे व क्वचित त्याच्याशी hi - hello करण्याने नाट्यरसाचा भंग होत नाही तर प्रेक्षकांशी जवळीक साधली जाते.
१४. नाटकात (चुकून) प्रेमप्रसंग असल्यास पात्रांनी एकमेकांपासून सुमारे ४ फूट लांब उभे रहावे.
१५. नाटकात फोनवरील संभाषण असणे बंधनकारक आहे.
१६. तालमी दरवेळी वेगळ्या जागी कराव्यात . प्रयोगाचा दिवस वगळता पात्रांनी आपले पाय एरवी stage ला लागणार नाहीत याची काळजी घ्यावी.
१७. stage वर, नेपथ्यातील पोकळी भरून काढण्यासाठी fake plants ठेवावीत व घराला बागेचे स्वरूप द्यावे.
१८. stage वर २ हून अधिक पात्रे असल्यास त्यांनी आगगाडीचे डबे असतात तसे एका रेषेत उभे रहावे.
१९. ३० मिनिटाच्या नाटकानंतर १७ मिनिटांचा पात्रपरिचय, कौतुक- आभार प्रदर्शन समारंभ असावा.
२०. stage वरील पात्रांनी एकमेकांशी बोलताना एक डोळा ज्याच्याशी बोलतो त्याकडे व दुसरा डोळा प्रेक्षकांकडे ठेवावा.
२१. ५ लोकांनी ८ पात्रांचे संवाद कधी चालत, उभे राहत किंवा कधी बसून वाचणे यास तालीम असे म्हणतात.
२२. आधीचे पात्र बोलताना चुकले तर प्रसंगावधान दाखवून नाटक सावरू नये. ज्याची चूक त्याच्या पदरात तिथल्यातिथे टाकावी.
२३. stage हे नाटक करण्याची नव्हे तर लिहीण्याची जागा आहे असे समजून मनाचे संवाद म्हणावेत.
२४. ३० मिनिटांच्या नाटकाला 'एकांकिका' असे म्हणतात.
२५. stage वर जे घडत असते त्याला 'एक धमाल विनोदी एकांकिका' असे म्हणतात.
२६. stage वरची 'एक धमाल विनोदी एकांकिका' पडद्यामागे 'एक गहन शोकांतिका' असते.
२७ . नाटक बसवण्याचे ठरवल्यावर ते सादर करेपर्यन्त जे काही घडते ते प्रत्यक्ष नाटकापेक्षा जास्त नाटयपूर्ण असते.
२८. गावाकडे मृत व्यक्तीच्या नावाने तेराव्याचे गावभोजन घालतात त्याप्रमाणे नाटक उरकल्यावर एक potluck घालावे.
२९. तालमीत, कोणत्याही अस्सल नाटकवाल्याप्रमाणे आपणच केलेल्या जुन्या नाटकांच्या गोष्टी चघळत रहाव्या.
३०. ३ खुर्च्यांवर एखादी चादर पसरली की नाटकातला सोफा होतो.
३१. सगळीच्या सगळी पात्रे एखाद्या तालमींसाठी उपस्थित आहेत अशी नामुष्कीची अवस्था येऊ देऊ नये.
३२. पार्श्वसंगीत किंवा काही खास नेपथ्य फक्त प्रयोगाच्या वेळेसच उपलब्ध करावे.
३३.पात्रांनी आपले संवाद, स्वगत म्हणत असल्यासारखे वा भाषण दिल्यासारखे mike च्या समोर येउन म्हणावेत.
३४. stage वर center table हे सर्वात मुख्य पात्र आहे. त्यावर माईक, चहाचे कप, मासिके इत्यादी ठेवता येते. सर्व घटना center table च्या भोवती घडतात.
३५ . center table मुळे पात्रांना फारसे फिरता येत नाही व माईकपासून पात्रे लांब जाण्याचा धोका टळतो.
३६. साधारण ३ वाक्ये उभ्या-उभ्या आणि ३ वाक्ये बसून बोलणे हा क्रम ठेवावा.
३७. नाटक कौटुंबिक असल्यास सासू - सून किंवा नवरा - बायको यांनी संवादांचे table - tennis खेळणे बंधनकारक आहे.
३८. नाटक फक्त कौटुंबिक असावे.
३९. नाटकाला दिग्दर्शक नसावा.
४०. जी मराठी मंडळाची कार्यकारिणी ( तुम्ही तिच्यात नसल्यास) नाटक करीत नाही ती टाकाऊ समजावी.
४१. नाटक जेवणानंतर सादर करावे.
४१ अ - रिकाम्या पोटी प्रेक्षकांना झोडपणे बरे नव्हे.
४१ ब - नाटक बघण्याची सक्ती करणे बरे नव्हे.
४२. १९८० - १९८५ नंतर लिहिलेले नाटक करण्यास अलिखित बंदी समजावी
४३. नाटकात stage वर संपूर्ण उजेड किंवा संपूर्ण काळोख अशा २ प्रकारचीच प्रकाशयोजना वापरावी.
४४. stage ला पडदा असण्याची व तो न अडकता उघडण्याची अल्पशी शक्यता गृहीत धरून आपापल्या जागा पडदा उघडण्यापूर्वी पकडण्यास हरकत नाही.
४५. नैसर्गिक अभिनय म्हणजे पात्राच्या नव्हे तर आपल्या स्वत:च्या नेहमीच्या शैलीत बोलणे.
४६. नाटकाची CD करून garage मध्ये अडीनडीला सहज सापडेल अशी अडगळीच्या खोक्यात पाठी ठेऊन द्यावी.
४७. नाटकाच्या script च्या साधारण पात्रसंख्या गुणिले ६, इतक्या प्रती संपूर्ण नाटक बसवण्याच्या काळात काढल्या जातात.
४८. ३० मिनिटाच्या नाटकात किमान २ वेळा कपडे ( stage वर नव्हे तर stage च्या पाठी) बदलण्याचे प्रसंग घालणे बंधनकारक आहे.
४९. जगातील कोणताही कौटुंबिक घोळ, गैरसमज आणि त्याची उकल ३० मिनीटांत होऊ शकते तस्मात ३० मिनिटांच्या आत नाटक संपणे बंधनकारक आहे.
५०. अर्धवट तालीम आणि सुमार संहिता घेऊन हौशी नाटके करण्यास काहीही हरकत नसावी. अनेक व्यावसायिक नाटकेही अशीच बेतलेली असतात.
५१ . अमेरिकेतील नाटकवाल्यांसाठी उरलेली ५० विचार- मौक्तिके वाचण्यासाठी तसेच अमेरिकेतील रहिवाश्यांसाठी अत्यंत उपयुक्त अशी आमची खालील विषयांवरील विचार-मौक्तिके (मूल्य प्रत्येकी $9. 9 9 फक्त ) उपलब्ध आहेत. गरजूंनी त्यांचा लाभ अवश्य घ्यावा -
१. अमेरीकेतील खरेदी - सुगृहीणीसाठी
२. अमेरिकेत घर घेणे, बदलणे आणि घरातील दुरुस्ती - दाम्पत्यसुखासाठी
३. अमेरिकेतील स्वैपाक - सुगृहीणीसाठी व तिच्या नवऱ्यासाठी
४. अमेरिकेत मुलांचे व मुलींचे संवर्धन - सर्वांसाठी
५. अमेरिकेतील मराठी मंडळांचे कार्य - मराठी मंडळांसाठी
६. अमेरीकेतील हिंदू सण आणि रिवाज - सुगृहीणीसाठी व तिच्या नवऱ्यासाठी
७. अमेरिकेतील नाटके - नाटकवाल्यांसाठी

विषय: 
Group content visibility: 
Public - accessible to all site users

stage वरील पात्रांनी एकमेकांशी बोलताना एक डोळा ज्याच्याशी बोलतो त्याकडे व दुसरा डोळा प्रेक्षकांकडे ठेवावा
<< Biggrin

हाहाहा !सध्या यातलं (परत एकदा नव्याने) बरंच काही अनुभवते आहे.... इतक्या अनुभवानंतरही सुधारत नाहीत, आणी परत परत नव्याने नाट्कं करायला जातात - तेच खरे खुरे नाटकवाले !!
जित्याची खोड... Lol

नाटकाला दिग्दर्शक नसावा >>>> घरोघरी मातीच्या चुली . हे वाक्य वाचून 'आपणच फक्त येडे ठरवले जात नाही' असं फीलींग येऊन अशक्य सुखावलीये मी Lol

मराठी मंडळ नसेल, तर ईंग्रजी भाषेत नाटकं (!) करावी लागतात, तेव्हाच्या वेदना तर 'सहन होत नाही आणी सांगताही येत नाही' अशा असतात. पण बाकीचे सगळे नियम तंतोतंत लागू होतात.

३९. नाटकाला दिग्दर्शक नसावा.
४०. जी मराठी मंडळाची कार्यकारिणी ( तुम्ही तिच्यात नसल्यास) नाटक करीत नाही ती टाकाऊ समजावी.
४१. नाटक जेवणानंतर सादर करावे.
४१ अ - रिकाम्या पोटी प्रेक्षकांना झोडपणे बरे नव्हे.
४१ ब - नाटक बघण्याची सक्ती करणे बरे नव्हे.

४५. नैसर्गिक अभिनय म्हणजे पात्राच्या नव्हे तर आपल्या स्वत:च्या नेहमीच्या शैलीत बोलणे.

<< सगळच भारी पण यातलं नं ४५ साठी स्पेशल टाळ्या Rofl

  • संवाद विसरलं तर शिंकं येऊ द्यावी. तेवढ्यावेळात आपला संवाद आठवावा.
  • तालमीला वेळेवर येणं हा गुन्हा असतो.
  • आपण काय करतो आहोत ते नटश्रेष्ठाचा आविष्कार असल्याने तालमीत इतरांना सुचना करत राहणे.
  • इथे मराठी कुणाला कळतंय तर संवाद इंग्लिश करु या अशी दिग्दर्शकाला गळ घालणे. (त्या कलाकाराला (?) मराठी येत नसतं हा भाग वेगळा.)
  • <<< नाटकात फोनवरील संभाषण असणे बंधनकारक आहे. >>> त्यासाठी दुसरी व्यक्ती विंगेतून ओरडणंही आवश्यक आहे. ते ओरडणं म्हणजे पलिकडची फोनवरची व्यक्ती असते

.

n + 1: तालमीला यायला कधी जमतंय ह्यापेक्षा कधी कधी जमत नाहीये, हे सांगण्यात अस्सल पुणेकराला वाटणार नाही त्यापेक्षा जाज्वल्य अभिमान बाळगावा.
n+ 2 : केवळ आपण वयाने मोठे आहोत, किंवा कोणत्यातरी कंपनीत मोठ्या हुद्द्यावर आहोत म्हणजे आपल्याला नाटकातले सगळे कळते आणि जमते असा दृढ समज असावा.
n+ ३ : नाटक बसवताना /चर्चा करताना नाटकाचे संदर्भ बाजूला ठेवून मॅनेजमेंट पुस्तकातील विचारसरणी अनुसरून नाटक बसवावे.
n+ 4 : प्रत्यक्ष जीवनात माणूस जे काम करत असेल तोच रोल त्याला नाटकात देऊ करावा (खरा डॉक्टर आहे मग नाटकातही डॉक्टर...)

आणि असे अजून खूप खूप खूप !!

n + 1: तालमीला यायला कधी जमतंय ह्यापेक्षा कधी कधी जमत नाहीये, हे सांगण्यात अस्सल पुणेकराला वाटणार नाही त्यापेक्षा जाज्वल्य अभिमान बाळगावा.
n+ 2 : केवळ आपण वयाने मोठे आहोत, किंवा कोणत्यातरी कंपनीत मोठ्या हुद्द्यावर आहोत म्हणजे आपल्याला नाटकातले सगळे कळते आणि जमते असा दृढ समज असावा.
<<
वावावा मस्तं अ‍ॅडीशन Proud

rar , मस्त अ‍ॅडिशन्स. त्यातलं, n+2, n+3 तर नाटक सोडून बाकीच्या क्षेत्रात सुद्धा लागू पडतं.

Rofl

बाकीची मौक्तिकेही वाचायला आवडतील.

ते पॉट-लक आणि तेरावं वाचून फक्कन हसायला आलं. म्हणजे बर्^याच पॉटलक्सना अशी उपमा लागू होऊ शकते या विचाराने Wink सगळेच प्वाइंट्स भारी आहेत.

अफ्टर पॉटलक , त्याला श्रमपरिहाराचं नाव द्यायचं नाटक झाल्यावर Proud
आमच्याइथे प्रत्येक प्रॅक्टिस = एक डिनर पॉटलक, अर्ध्याहून अधिक पब्लिक त्यातच जास्तं इंटरेस्टेड असतात , त्यासाठी गृप मधल्या प्रतेय्काला काहीतरी रोल मिळावा अशा प्रकारे नाटक लिहिली जातात जेणे करून भरपूर मेनु जमेल Biggrin

Lol
ऑस्सम. हसावे का रडावे कळेना.
हेच गाण्याच्या कार्यक्रमांबाबत तंतोतंत. काही सांगायला गेले (कोणीही) तर, तुम्ही प्रोफेशनल कार्यक्रम करताय का? अरे पण आहे त्यापेक्षा चांगला होऊ शकतो ना कार्यक्रम सहज.

जौद्या झालं.
नाही म्हणायला तुमच्याइकडे होतात तरी प्रेक्षागृहातील स्टेजवर नाटकं. आमच्या इकडे नुसतीच प्रेक्षागारातली नाटकं च्यायला.

सगळ्या बृहनमहाराष्ट्र मंडळांच्या नाटकाना लागू! Lol
नाटकाला दिग्दर्शक असला तर तो नक्कीच दुबेजींच्या पठडीत तयार झालेला असावा (पक्षी त्याने कॉलेज मध्ये असताना दुबेजींच्या एका नाटकात अर्ध्या मिनीटासाठी काम केलेले असावे)

Happy Happy Happy

ह्यातले काही मुद्दे वैश्विक आहेत.. फक्त अमेरिकेतच नाही तर भारतातही लागू होतात.

Lol

इथल्याही अनेक हौशी, समांतर आणि व्यावसायिक अश्या सर्व प्रकारच्या नाटकांना यातले बरेच काही लागू पडते.

>>> नाटक बसवण्याचे ठरवल्यावर ते सादर करेपर्यन्त जे काही घडते ते प्रत्यक्ष नाटकापेक्षा जास्त नाटयपूर्ण असते. <<<
हे म्हणजे वैश्विक त्रिकालाबाधित वगैरे सत्य आहे हो.. Happy

n+1 : नाटकात एक तरी पुरूष पात्र नाकात बोलणारे हवे
n+2 : जितकी पात्रे, तितक्या साठी स्टेजसमोर व्हिडियो कॅमेरे+कॅमरामनच्या भूमिकेत पात्रांचे Other half असावेत. त्यामुळे तितके तरी प्रेक्षक असतील याची खात्री होते,
n+3 : जग इतके पुढे गेले असले तरी वॉच"मन", पोस्ट"मन" , गुरखा या भूमिका मराठी नाटकात स्त्रियांना करण्यास मनाई आहे.(हो अमेरिकेसारख्या अतिप्रगत राष्ट्रात सुध्धा ! यावर मुक्तपीठ मधे लेख लिहावा !)
n+4 : नाटक संपल्यावर सगळ्यात जास्त चांगले काम वॉच"मन"/ पोस्ट"मन" /गुरखा यांचे झाले असे मोठ्याने म्हणावे.
n+5 : नाटक संपल्यावर रंगमंचावर जेंव्हा सगळी पात्रे एकत्र Curtain calls साठी येतात, तेंव्हा प्रेक्षक पात्रांपेक्षा कमी असले तरी Standing ovations च द्यावे.

जबरी ! Lol Lol

रारचे अ‍ॅडिशनही जबरी आहेत.

आणि हो

१. प्रॉडक्शन मध्ये काम करणे म्हणजे सबवे मधील सॅण्डविच आणणे एवढेच काम. किंवा तो हरकाम्या
२. नाटकाच्या ग्रूपला एखाद्या चळवळी सदृष्य नाव द्यायचे म्हणजे आपण नाटक बसवून (पन इंटेडेंड) जगावर उपकार वगैरे केले आहेत ही भावना येऊ द्यावी.
३. नाटकात नौकर असला म्हणजे त्याने अर्धी चड्डी घालने मस्ट आणि एक उपरण्यासदृष्य काहीतरी अंगावर बाळगणे आवश्यक.

ते $९ वाले पुस्तक आमच्या कडे अर्ध्या डिस्काउंट वर मिळतील. शिवाय खालील टीप्स ही मिळतील.

१ एखादा ग्रूप ऑलरेडी असल्यास व त्यात प्रवेश मिळत नसल्यास तो कसा मिळवावा ह्याची उदाहरणं.
२. सेल्फ इन्व्हाईट कसे करावे ह्याची उदाहरणं.
३. आणि खर्‍या भावा बहिणाला एक वेळ विचारत नसाल तरी चालेल पण नविन ओळख झालेल्यांना फॅमेलींपैकी कुणाला तरी भाऊ / बहिण कसे करावे ह्याची उदाहरणं.

ही तिन्ही एकत्र घेतल्यात केवळ $५. शिपिंग फ्री.

आवडले.

इथे सिंगापुरमधे मात्र नाटके अत्यंत प्रोफेशनल होतात. 'तुझे आहे तुजपाशी'ची तालिम आम्ही ६ महिने केली होती. कुठल्याही नाटकाची किमान ३ ते ४ महिने तरी तालिम होते. आणि नाटकामधे सर्वधरुन एकून ५० ते ६० लोकांची वेगवेगळ्या प्रकारे मदत लाभते. फक्त एकच प्रश्न नेहमी असतो की सर्व कलाकार मंचावर फक्त नाटकाच्या दिवशी/रंगीत तालमीलाच जमतात.

Pages