आपले लाडके पुलं !

दत्तात्रय साळुंके. थँक यू .
एवढंच म्हणेल की त्यांनी कालातीत लिखाण केलं. ते अक्षय आहे.
पु.ल.,. तुम्हाला कोटी कोटी नमन...<<< +१
पुलं च काही साहित्य खूप जास्त लोकांपर्यंत पोहोचलय, आणि साध्य यूट्यूब व इतर social मिडीआयचे फायदे. परंतु अजून बरेच साहित्य, कलाकृती, सर्वसाधारण पणे लोकांना माहित नाहीत हा माझा अनुभव,
त्यामुळे त्यांच्या वरच्या प्रेमापोटी एक धांडोळा घ्यायचा प्रयत्न केला. एक पु ल. प्रेमी म्हणून त्यांची हि थोरवी जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहचवण्याचा एक छोटा मानस!

निकु थँक यू

पु.लं बाबत खुप लिखाण आणि बोलणे या अधीही मायबोलीवर झाले आहे. (धागे शोधायला हवेत खरतर) म्हणून ही शांतता असावी.<<<< मी कालं पुलं वरील मायबोलीतले धागे शोधत होते. खरंच खूप धागे, माहिती मिळाली.

मी गेल्या वर्षी त्यांच्या सम्रीतीदिनाला लिहून काढलेली, एक माझी चुटपुट पोस्ट करते >>>

आज लाखो मराठी माणसांच्या लाडक्या पुलंचा स्मृतिदिन! पुलंच्या साहित्याशी माझी पहिली ओळख झाली ती चौथी पाचवीत असताना. आजोबांकडे त्यांच्या कथाकथनाच्या बऱ्याच कॅसेट्स होत्या . असामी असामी , अंतू बर्वा , हरितात्या ह्यांची पारायणं करून झाली. वाटायचं काय सुंदर आणि मजेशीर गोष्टी सांगतात . हळु हळू हे फार मोठे साहित्यिक आहेत ह्याची जाणीव झाली . त्यांच्या व्यक्ती आणि वल्ली , अपूर्वाई , पूर्वरंग, खोगीरभरती अशा पुस्तकांशी ओळख झाली . ती फुलराणी, बटाट्याची चाळ , वाऱ्यावरची वरात ह्या नाटकांनी वेड लावलं. साधारण सातवीत असताना चतुरंग चा रंगसंमेलन कार्यक्रम होता आणि प्रमुख पाहुणे होते स्वतः पुलं. बरीच उत्कंठा होती त्यांना बघण्याची. सातवीआठवीच्या मुलांना असतो तसा मला पण स्वाक्षरी गोळा करायचा छंद होता. पुलंची सही घ्यायचीच असा पणचं करून ठेवला होता. परंतु कार्यक्रम सुरु होण्यापूर्वी प्रयोजकांनी सांगितले कि पुलंकडे कोणीही स्वाक्षरी मागण्यासाठी किंवा भेटण्यासाठी गर्दी करू नये. मन थोडे खट्टू झाले पण म्हंटलं की ठीक आहे . मी काही कारणाने मागच्या दरवाज्याने बाहेर पडले आणि घाईघाईने जात होते. तर काळा चष्मा घातलेले एक आजोबा समोरून येत होते. ओळखीचे वाटले. ते माझ्याकडे बघून मिश्किल हसले. आणि मी जगाच्या जागी थिजले ."अरे हेच तर आपले दैवत! तासंतास ह्यांच्याच तर आवाजाने आपल्याला वेड लावले ! " लाखो विचार त्या क्षणी मनात येऊन गेले . ते गोंधळलेल्या माझ्याकडे माझ्याकडे बघत गोड हसत निघून गेले. आणि मी भानावर आले. मला चुटपुट लागून राहिली "माझ्याकडे ऑटोग्राफ बुक का नव्हतं ? उफ मला त्यांच्याशी दोन शब्द बोलावे हे कस नाही कळलं . त्यांना साधा नमस्कार पण नाही केला ." एक ना दोन हजारो विचारांनी कल्लोळ केला. पण तो सोन्यासारखा क्षण माझ्या मनात कायमचा कोरला गेला. दरवर्षी त्यांच्या पुण्यस्मृतीला त्यांच्या जन्मदिवशी हटकून ह्या क्षणाची आठवण येते. त्यांचं एवढ्या जवळून दर्शन घडलं म्हणून खुप धन्य वाटतं पण ठोंब्यासारखं बघतच राहिले म्ह्णून स्वतःचा राग पण येतो. आज इतक्या वर्षांनी तो क्षण शब्दबद्ध करावासा वाटला.

१२जून,२००० ला पुलं ना देवाज्ञा झाली. त्यांच्या स्मृती दिनाला खर तर चार दिवस होऊन गेलेत. तेवीस वर्षे झाली म्हणायची.
माबो वर बऱ्याच ठिकाणी वारंवार पुलंची वाक्ये , त्यांची पात्रे यांचा उल्लेख होत असतो. आज सकाळी मी पुलंच्या असामी तल एक वाक्य टाकलं आणि नंतर जाणवलं की त्यांचा स्मृतिदिन नुकताच होऊन गेला त्यानिमित्ताने ह्या लेखाची आठवण झाली. म्हणून हा वर काढला.

१२जून,२००० ला पुलं ना देवाज्ञा झाली. त्यांच्या स्मृती दिनाला खर तर चार दिवस होऊन गेलेत. तेवीस वर्षे झाली म्हणायची.
माबो वर बऱ्याच ठिकाणी वारंवार पुलंची वाक्ये , त्यांची पात्रे यांचा उल्लेख होत असतो. आज सकाळी मी पुलंच्या असामी तल एक वाक्य टाकलं आणि नंतर जाणवलं की त्यांचा स्मृतिदिन नुकताच होऊन गेला त्यानिमित्ताने ह्या लेखाची आठवण झाली. म्हणून हा वर काढला.

त्यांच्या पुस्तकांनी माझ्या कठीण काळात आयुष्य सोपं केलं.>>>+1

फक्त पु. लं. वाचता यावेत म्हणून इंग्लिश मिडीयम मधल्या मुलाला त्याने शाळेत शिकण्या आधीच घरी मराठी वाचायला शिकवलं. त्याला त्यांच्या अनेक पुस्तकातले पान च्या पान पाठ आहेत.>>> ऐकून छान वाटले

प्रतिसादा बद्दल धन्यवाद!

आज पु. लं चा स्मृतीदिन..

https://youtu.be/t-uqxOpoxUU?si=_8Nkxw_vEAeVFofU

१९८७ साली झालेल्या BMM च्या संमेलनात पुळणी केलेलं भाषण..
खूप छान वाटलं ऐकून.

पुलंच्या स्मृतीदिनी _/\_

https://www.facebook.com/100000881285668/posts/pfbid04LmfSWu6EfdtKAbY49i...

हा महाराष्ट्र टाइम्स मधला लेख चांगला वाटला.

‘एक शून्य मी’ ह्या पु. लं. देशपांडे यांच्या पुस्तकातील, ‘नाटक’ ह्या लेखातील काही उतारे..

***.
पुलं हे एक बहुआयामी व्यक्तिमत्व. त्यांना भले स्वतःची ओळख ‘आम्हाला हसवणारा माणूस’ म्हणून करून घ्यायला आवडले होते, अर्थात ते सार्थही आहे. तरी त्या विनोदबुद्धी मागे खूप मोठा व्यासंग, प्रखर बुद्धिमत्ता, प्रतिभा आणि कलोपासकता होती हे नक्कीच.
या पुस्तकात त्या बुद्धीची धार जाणवून देणारे अनेक लेख आहेत त्यातीलच हा एक ‘नाटक’.
आज रंगभूमी दिन आहे. तर त्यानिमित्ताने पुलंसारख्या एका श्रेष्ठ ( आणि माझ्या आवडत्या) नाटककाराचे नाटकाविषयीचे विचार इथे समोर ठेवले आहेत.‌
अन्य नाटककार, कलाकार, नेपथ्यकार, किंवा नाटकाशी संबंधित अन्य कलावंत यांच्याकरता तर ते महत्त्वाचे आहेतच परंतु एक प्रेक्षक म्हणूनही मला ते समृद्ध करणारे वाटले. म्हणूनच हा प्रपंच
*"""

एखाद्या बगीच्यात एकाच मातीतून नानातऱ्हेची रंगीबिरंगी फुले फुलावी तशी साहित्यातही जीवनाच्या अनुभवांतून येणारी नानातऱ्हेचीच फुले फुललेली असतात. त्यातील काही कथापुष्पे असतात, काही काव्यसमाने असतात, काही तत्त्वज्ञानाचे वटवृक्ष असतात. साहित्याच्या या बागेत नाटक नावाचा एक वृक्ष असाच फुललेला आहे.

इतर साहित्याप्रमाणे एखादा अनुभव सांगण्याची आणि तो ऐकणाऱ्याच्या मनाला आनंद देण्याची इच्छा हीच नाटक ह्या साहित्य प्रकारामागली प्रेरणा असते. पण इतर साहित्यप्रकार आणि नाटक यांच्यात एक मुख्य फरक असा आहे, की नाटक हे तो अनुभव जणू काय पाहणाऱ्यांच्या डोळ्यांपुढे प्रत्यक्ष घडतो आहे, अशा रीतीने दाखवण्याच्या उद्देशाने जन्माला घातलेले असते.

नाटकाला प्रेक्षक येतो तो नुसता ‘ईक्षक’ म्हणजे पाहणारा नसतो. प्र अधिक ईक्षक असतो. म्हणजे विशेष चोखंदळपणाने पाहणारा असतो. संगीताला ‘श्रोता’ येतो. म्हणजे फक्त ऐकणारा. गवई डोळ्याला दिसला नाही तरी तो गायनाचा आनंद घेऊ शकतो. आणि कादंबरीतला वाचक असतो म्हणजे पुस्तक हाती घेऊन वाचणारा. वाचणारा किंवा वाचलेले फक्त ऐकणारा माणूस मनापुढे ती ती दृश्य आणतो.
नटकाच्या प्रेक्षक मात्र डोळ्यांनी पाहण्यासाठी आणि कानांनी ऐकण्यासाठी येत असतो. त्यामुळे नाटकाराला ती दृश्ये डोळ्यांपुढे रंगमंचावर आणून खरी आहेत असा आभास निर्माण करायचा असतो. हा आभास आहे हे प्रेक्षकाला ठाऊक असूनही तो क्षणभर ते खरे आहे असे मानण्याच्या तयारीने आलेला असतो. रंगभूमीवरचा महालाचा देखावा हा पडद्यावर रंगवलेला आहे हे ठाऊक असूनही तो त्याला नाटकापुरता खरा महाल मानायला तयार होतो. शिवाजी महाराज होऊन आलेल्या नटाने खोटी दाढीमिशी लावली आहे हे ठाऊक असूनही तो त्या आभासाला घटकावर सत्य मानायच्या तयारीने आलेला असतो. परंतु जर नटाने तो आभास आपल्या अभिनय कलेने टिकवला नाही तर मात्र त्याचे लक्ष उडते. म्हणजेच नाटक रंगमंचावर अवयशस्वी होते. म्हणून नाटकाचे लेखन उत्तम असून चालत नाही. ते प्रेक्षकापुढे आणणारे नट, नेपथ्यकार, त्या प्रसंगाला उठाव देणाऱ्या प्रकाशाची संयोजना करणारे कलावंत किंवा प्रसंगात व्यक्त केलेल्या भावनांना आणि वातावरणाला अधिक परिणामकारक करणारे संगीत-नियोजक ह्या सर्वांना आपली कला पणाला लावूनच ते दरवेळी उभे करावे लागते.

नाटकात जी माणसे दाखवली जातात त्यांना आपण नाटकातली ‘पात्रे’ म्हणतो. भांड्याला देखील ‘पात्र’ असा शब्द आहे. ही नाटकातली पात्रे देखील एका अर्थी भांड्या सारखीच असतात. म्हणजे त्या पात्रामध्ये जो रस भरलेला असतो, तो त्या पात्राचे जसे दर्शन घडते त्याला साजेसा हवा. करवंटीतून कोणी आमरस भरून घ्यायला लागला तर ते चमत्कारिक वाटेल किंवा सुंदर सुवर्णपात्रातून रॉकेल भरलेले ही रुचणार नाही. म्हणजे ते पात्र आणि त्याचे वागणे, बोलणेसवरणे हे एकमेकांच्या आतल्या आणि बाहेरच्या स्वरूपाशी एकरूप झालेले असले पाहिजे.

नाटकाला इंग्रजीत ‘प्ले’ म्हणजे खेळ म्हणतात. आपणही पूर्वी “नाटकाचे खेळ झाले” असे म्हणत होतो. जुन्या मराठीत नटांना ‘खेळीये’ म्हटले आहे. हा माणसामाणसांतल्या निरनिराळ्या कारणांनी निर्माण होणाऱ्या तेढीचा, मैत्रीचा, शत्रुत्वाचा, आकांक्षांच्या पुर्तीचा किंवा अपूर्तीचा जय-पराजयाचा खेळच असतो.
नाटककार रंगमंचावर जो खेळ दाखवतो तो आपल्या मनातही सुरू होतो.

कलेतून मिळणारा आनंद आणि समाजाचे आरोग्य किंवा समाजाचे हित साधणारी कला असली तर दुधात साखर.
तंबोऱ्याच्या षड्जाच्या दोन तारा एकमेकींशी तंतोतंत जुळल्या म्हणजे त्यातून आपोआप गंधार हा स्वर उमटतो. नाटकातला किंवा एकूणच कलेतला समाज हिताचा विचार हा असा आपोआप उमटला पाहिजे.

****”