सोनटक्का

देवकी आणि ममो आभार.

मस्त लेख.
सोनटक्का लहानपणी अंगणात होता. पावसाळ्यात भरपूर फुल फुलत असत. काय मस्त वास असायचा!
अमेरिकेत स्मगल करुन कंद नेले होते. मस्त झाड आलं होतं. भरपूर फुलं यायची. कॅनडात येताना ते झाड एका माबोकरणीला दिलं आणि परत एक कंद इकडे स्मगल केला.
कॅनडातही चांगला रुजला. एकवर्षं विंटर मध्ये कुंडी बाहेरच राहिली तरी स्प्रिंग मध्ये परत पानं फुटली म्हणजे चांगला हार्डी आहे हे समजलं. मग दुसर्‍या वर्षी काय डोक्यात आलं ... ती कुंडी गराज मध्ये आणली आणि गेल्यावर्षीच्या अनुभवावरुन दुर्लक्ष केलं आणि मारला! ढीगभर स्नो मध्ये जगतो पण पाणी न देता थंडीत कसा जगेल. पण हे पश्वातज्ञान. )
तुमचा लेख वाचुन इट्सी वरुन मागवला. पण सेलर नाही पाठवत म्हणाला. कॅनडात हवा तर कायच्या काय शिपिंग लावताहेत. अमेरिकेत चक्कर असेल तेव्हा तिकडेच शिप करेन आता. हा लेख बघुन जीव स्वस्थ बसू देत नाहीये.

प्र का.

हीरा, सटाची वेणी ! अगदी लहानपणीच्या आठवणी जागवल्यात. तेव्हा आई , काक्या आणी इतर बायकांमधे फार फेमस होती. घरात काही लग्न वगैरे असेल तर ऑर्डर द्यायची. मी तर साफ विसरून गेले होते.

सटाची वेणीची कडू आठवण आहे. डोहाळजेवणाच्यावेळी आईने माझ्या शेपट्यावर सटाची वेणी खुपसायचा प्रयत्न करून केस आणि डोके दुखवले होते.याउलट माझ्या नणंदेने ,मोगऱ्याचा भरगच्च गजरा आणला होता.त्या कार्यक्रमानंतर माझे नी आईचे वाजले होते.

वरच्या फोटोतला सुगंध जाणवला अगदी...

मस्त मस्त. अशीच खूप फुलं फुलू देत तुमच्या बहीणीकडे.

वा मस्त लेख, खूप आठवणी जाग्या झाल्या ममोजी. सुंदर दिसत आहेत फुलं. आमच्या वाड्यात होता टक्का. ह्याची पाने तिखट असतात, खाल्ली आहेत बरेचदा फारच नाजूक काम. लेखात आघाड्याचा पण उल्लेख आलाय, श्रावणात हा आणून द्यायचं काम चिल्लर पार्टी कडे असे. ह्याच्या पानांच्या मागच्या बाजूला पांढरे ठिपके असतात ना? ती खूण बघून आघाडा आणायचा, आई चार चारदा बजावत असे. आमच्या वाड्याच्या समोर क्रांतिवीर चापेकरांचा वाडा होता, तिथे बखळीत आघाडा आणि अबोली असेच असे शेजारच्या वाड्यात बक्कळ कढीपत्ता होता, कधी अचानक हवा असेल तर 10 / 20 पैशाचा आणायला आई पाठवत असे. त्याच वाडयात चाफा होता पिवळा, ती फुले मात्र एक रुपयाला विकत. आमच्या वाड्यात पांढरा चाफा होता, त्याचा उपयोग फक्त अंगठी करणे इतकाच. आणि पत्री म्हणून पानाचा उपयोग. पण त्या चाफ्याला छान पार केला होता दगडी. एक उत्तम प्रतीच्या शेंगा देणारा शेवगा पण होता. आता झोपताना सगळ्या आठवणी येतील वाड्याच्या

बहरलेला सोनटक्का....
वा, ममो.
लंपन, फुलांची विक्री वाचून मला बसलेला क.शॉ आठवला.4 फुटी गुलाबाचे झाड फुलांनी डवरले होते.माझी नजर वारंवार तिथे जात होती.काकूंनी 1 गुलाबाचे फूल दिले आणि माझ्या आईकडून 4 आणे घेतले होते.आम्ही 6-७ महिन्यांनी चिंचवडला जात असू.

देवकी, ती फुलं फार वर लागत, आकडा वापरून काढता येत म्हणून पैसे घ्यायचे. अशीच भारी फुलं बकुळीची, मंगलमुर्ती वाडयात होतं भलं मोठं झाड, पण ती मात्र फुकट होती.

आकडा लागला की पैसे आलेच!

मस्त लिहिले ग ममो, लेख आवडला.

मी वरळीला ऑफिसला जायचे तेव्हा परळ-एल्फिन्स्टन जोड पुलावर कित्येकदा पानात गुंडाळलेले सोन्टक्के घेतलेले आहेत. ऑफिसात जाऊन ग्लासात ठेवायचे. एसीमुळे दिवसभर टिकायचे व सुवास दरवळायचा. कधी आणले नाही तर बाकिचे विचारायचे, आज सुवास नाही का म्हणुन

सोन्टक्क्याचे म्हणुन एक रोप आणुन कुंडीत लावले ते भलतेच निघाले. त्याला लाल पुष्पकोष आले पण फुले नाहीच. शेवटी रान माजल्यावर काढुन टाकले.

कधीतरी बेलापुर तळ्यावर गौरी गणपती विसर्जनाला गेले होते. एका कोळी किंवा आगरी कुटुंबाने त्यांचा गणपती आणलेला आणि त्याला सोनटक्क्याचा भला थोरला टवटवीत हार घातलेला. इतक्या नाजुक फुलांचा हार केला म्हणजे करणार्‍याचे हात किती ते कुशल… संध्याकाळचा अर्धवट अंधार पडलेला होता त्यात पायाशी निरांजन ठेवलेली गणपतीची उजळलेली मुर्तीआणि गळ्यात तेजस्वी शुभ्र फुलांचा हार हे दृश्य कायमचे मनात कोरले गेलेय.

इथे आता घरात परसदारी, मागे, शेतात सगळीकडे सोनटक्का आहे. यंदा फारसा फुललेला नाही, गेल्या वर्षी रोज फुले आणुन घरात ठेवायचे. इथल्या हवेत दोन दोन दिवस आरामात ताजी राहतात. आणि हो, इथे कोणालाही सोनटक्का माहीत नाही, सगळे सोलियाच म्हणतात. मी सोन्टका म्हटले की कोणाला कळत नाही. शेजार्याच्या बागेत पिवळा सोनटक्का आहे, शेजारी कधी दिसत पण नाही. त्यच्याकडे बाग साफ करणार्‍या बाईला सोनटक्क्याचे रोप द्या हे लांबुन ओरडुन रोपाकडे हात करुन सांगितले.. बराच वेळ तिला कुठले रोप ते कळेना आणि सोलिया म्हणायला हवे हे माझ्याही लक्षात येईना असे झाले

लेख नेहमीप्रमाणे उत्तमच.

त्याला सोनटक्क्याचा भला थोरला टवटवीत हार घातलेला. >>> माझ्या एका चुलत बहिणीला सूताशिवाय हा हार करता यायचा - नुसते देठ गुंफून. तसाच हार ती गुलबक्षीच्या फुलांचाही करायची. आता गुलबक्षी कुठेच दिसत नाही.

चिंचवडच्या मंगलमूर्ती वाड्यातली बकुळीची फुलं मी वेचली आहेत एकदा. तसंच शनिवारवाड्यात एक बकुळीचं झाड आहे, तिथली फुलंही खूप वेळा वेचली आहेत. बकुळीची फुलं किती तरी दिवस सुगंधी राहतात. आमच्या गावाला दोन झाडं आहेत बकुळीची. लांब आहेत घरापासून, त्यामुळे तिकडे कधी फिरायला गेलं तरच ती फुलं आणता येतात. पण मला खूप आवडतो बकुळीचा वास.
सोनटक्क्याचा हार कधी बघितला नाही. भारीच! गुलबक्षीची वेणी (केसात घालायला नाही, देवाला वाहायलाच) माझी आई करते, दोरा न वापरता. तशीच वेणी बुचाच्या फुलांचीही छान होते. देठ लांब असलेल्या कुठल्याही फुलांची होईल.

अशी वेणी मधुमालतीची ही छान होते.

हो हो, मधुमालतीचीही छान होते.
(आपण जिला मधुमालती म्हणतो, ती खरी मधुमालती नाही म्हणे. ती बाहेरून आपल्याकडे आलेली वनस्पती आहे. मूळ मधुमालती वेगळी असते)

वा.. सगळ्या आठवणी वाचायला मजा आली!
वावे > शनिवारवाड्यात सुट्टीत जायचे ते फिरायला आणि मग बकुळीची फुले पहायलाच! दुपारी झाडाच्या सावलीत अनेक लोक झोपलेले असत. घर जवळ असल्याने सुट्टी लागली की आम्ही आमचेच जात असू. नंतर तिकीट लावल्याचे वाचून खुप नवल वाटलेले
सोनटक्क्याची वेणी कशी असते ? मला शेवंतीची माहीत आहे.

मूळ मधुमालती वेगळी असते >> कशी असते मूळ मधुमालती. उत्सुकता आहे.

Ok वावे. हे माहित नव्हतं.

Ok वावे. हे माहित नव्हतं.

वावेचे दोनही प्रतिसाद सुरेख आहेत.

हा मधुमालतीचा फोटो माझ्या एका बहिणीने पुण्यात काढलेला आहे.

मधुमालती म्हणजे रंगून क्रीपर ( Combretum Indicum) हीच ना? की वेगळी असते ही वेल?

वावे, फोटोतील वेल माधवीलता आहे. मधुमालती व माधवीलता वेगळ्या. दोघीही आशिया खंडातील आहेत. मधुमालती भारताशिवाय पाकिस्तान श्रीलन्का देशातही आहे. आता जगभर पसरली असावी. रंगुन क्रीपर नावावरुन भारताबाहेरची वाटली तरी आशियायी वनस्पती भारतात परदेशी समजल्या जात नाहीत.

आपण एरवी मधुमालती म्हणतो ती रंगून क्रीपर.

साधना, मला फारशी माहिती नाही. बहिणीने हे पूर्वी एकदा सांगितलं होतं म्हणून इथे लिहिलं. फोटोही आज तिच्याकडूनच घेऊन इथे टाकला. श्रीकांत इंगळहळ्ळीकर सरांच्या फार्ममधला हा फोटो आहे.

एका नवीन फुलाची ओळख आणी माहिती मिळाली. कधी पाहिले आणी ऐकले पण नव्हते माधवीलताचे फूल.

ओके वावे. त्या निमित्ताने चर्चा तरी झाली. मुळ मधुमालती असे काही नसते कारण मधुमालती हे नाव देशी आहे, प्रांतानुसार बदलणारे आहे. इथे आमच्या गावी ही भरपुर आहे पण इथे नाव वेगळे आहे. कलाबुत का कलावतीण असे काहीतरी म्हणतात, विचारावे लागेल. केरळात गेलो तर तिथेही असणारच पण नाव तिथल्या भाषेतील असेल, तेच बंगालात गेलो तर तिथल्या भाषेत. फ्लॉवर्सऑफइन्डिया वेबसाईटवर पाहिले तर आसामिया भाषेत हिला माधवीलता हे नाव आहे

मधुमालतीचे शास्त्रिय नाव Combretum indicum. हे आधी वेगळे होते, नंतर बदलले. माधवीलता म्हणजे Hiptage benghalensis. मधुमालती खुप पसरते. एका जागी लावली तर तिची मुळे सर्वदुर पसरुन त्या मुळांमधुन नवी रोपे येऊन वेल
पसरतो. तरीही ती वेलच आहे. माधवीलता महावेल आहे. वेलापेक्षाही प्रचंड मोठी. सहसा दिसत नाही. मी अजुन पाहिली नाही असे वाटतेय. कदाचित कुलाबा बागेत बघितली होती असे वाटतेय पण नक्की आठवत नाहीये. सहज न दिसणारा महावेल आहे माधवीलता.

आता आठवले ते लिहिते परत. माधवीलता स्मरणात होती पण का ते आठवत नव्हते. तिची फळे बघितल्यावर आठवले. तिच्या फळांना तिन पंख असतात आणि त्यामुळे वार्‍यावर सहज उडु शकते. मी कुलाबा बागेत माधवीलता पाहिली तेव्हा तिच्यावर फुले नव्हती तर फळे होती फळांवरुन हिला हेलिकॉप्टर फ्लॉवर हेही नाव आहे

फोटो मिळाला तर टाकेन.