बब्या

बब्या
आज अचानक सामानाची आवराआवर करताना माझा एक लहानपणीचा जुना फाटका निळा शर्ट पत्नीच्या हाती लागला . काही जुन्या रोजनिश्या आणि हा शर्ट एका ट्रंकेत तिला मिळाला .

पत्नी म्हणाली " हे काय आठवणीत चिंध्या पण " .
मी म्हणालो " जीर्ण आठवणी सुध्दा मनाला तजेला देतात . "
जीर्ण वाडा किंवा किल्ला आपलीच कहाणी आपल्यालाच कथन करतो आणि हरवतो गत काळच्या भल्याबुर्या आठवात. मनाची भटकंती अगदी लहानपणी जत्रेत पाहिलेल्या जादुई सिनेमा पेटीसारखी .
आपलाच जीवनपट आपल्यासमोर उलगडू लागतो .

एखाद्या तुंबलेल्या पाण्याचा बांध फुटावा तसे आठवणीचा निचरा होइपर्यंत मन वहातच राहतं अन आपल्याला हे निचरा होणारं पाणी अडवावं असही वाटतं नाही .

मी सुध्दा वर्तमानाचे काटे उलटे फिरवित कधी भूतकाळात प्रवेश केला समजले नाही .

मंडळी म्या झेडपीच्या साळत व्हतो तवाची गोष्ट . आमच्या बाला वाटलं पॉरगं डोक्यानी बरं हायं . साळतं घातलं तर चार बूकं शिकल म्हून गावातल्या झेडपी च्या साळत घातलं. अब्यासात हुशार व्हतो अस बा ला वाटायचं .

" प्वारगं शरीरानी तंदुरुस्त असलं तर अब्यास नीट व्हैल" आसं आय म्हणायची .
बाला सुदिक हे पटायचं .

मग गाय इकत आणायचा ठराव झाला . आईचं कनवटीला लावल्याल थोडं पैकं अन एक शॅरडं इकून येतील त्या पैक्यात देशी गाय आणायच ठरलं .

बा बाजाराच्या दिशी शेरडी घेउन गेला . मला लै वाईट वाटलं शेरडी इकायची म्हणल्याव .
लहाण करडू असल्यापसनं म्या खेळायचो तिचाशी . टूण टूण उड्या मारायचं हरणावाणी . धरायला गेलं त दमछाक व्हयाची.

शेरडं इकलं आन एक देशी कालवड घेउन बा घरी आला .
घरी आल्या आल्या आय ताटलीत निरांजन आन हाळद कुकू घेउन गोठयात कालवडीला ववाळाय आली . आयेनं तिच्या चारी पायावं पाणी टाकलं तसं गायनी पुढचं पाय थोड तिथल्या तिथं हालावलं . तिला हाळद कूकू लावताना मान हालावली . डोक्याव वाइच तांदूळ टाकलं . आन मंग ववाळलं .

गाय खिल्लारी व्हती . शिंग अक्षी बाकदार आन टोकदार . वशिंड तर लै झोकदार . आन मानं खाली मांडवाच्या झालरी सारकी हालणारी कातडी झालर . अंगाव नवतीचा तजेला . रंग गव्हाळ , डोळ पाणीदार आन झुपकेदार लांब शेपूट .
आयनी बा ला तिच नाव इच्यारलं .
बा म्हणला " गव्हळी "

मोठं झाल्याव मला कळलं गाय , बैलाची नावं रंगावरून पण ठेवत्यात . कवाकवा गाय , शेळी , म्हशीची नावं बायकांच्या नावावरुनही ठेवत्यात . जस की रखमी , दगडी , सरु ( सरी ).

आमी समदी गव्हळीचं खूप लाड करायचो . तिला चारापाणी आगदी यळच्यायळी द्यायचो . गोठा यवस्तित साफ करायचो . सुट्टी आसली की म्या रानात चरायला न्यायचो . रोज आय नायतं बा न्यायचा . तिला भरपूर हिरवा चारा घालायचो . गव्हळीला आमचा लळा लागला .

आता गव्हळी तजेलदार दिसत व्हती . थोड्याच दिसात गव्हळी गाभण हाय आसं आय बा च्या ध्यानात आलं . गव्हळीची इशेष काळजी घ्याया लागलो. तिला बा नी डाक्दरला दावलं . आय वरचेवर धुवायची .

आसं करता करता एक दिस गव्हळीला एक सुंदर वासरु झालं . आयनी गव्हळी गरम पाण्यानी धुतली . वासरू बी धुतलं .

बानं त्याला पाय धराया शिकवला . आन थोड्याच यळात ते सावरत सावरत दुधबी प्याया लागलं . मला नवाल वाटलं .

म्या बा ला म्हणलं "बा म्या किती दिसात चालाया लागलो ? "
बा " आसल वरिसभर "
मी " किती मजा हाय ना माणसाचं प्वार चालाया एक वरीस लागतय आन ही कसं लगीच चालाया लागलं " .
बा "लेकरा त्यांच आयुष्य इसिक वर्ष . म्हणूनशान समदं लवकर असतया ."

बानं मला इचारला "ह्याला काय नाव ठेवू ? "
म्या " बब्या " .
माझा एक दोस्त लै डोस्कबाज , गोरागोमटा . त्याच नाव बबन, पण आमचा बब्या . ही वासरु पण रुबाबदार व्हतं .
मंग आमी वासरालाबी बब्याच म्हणाय लागलो .

आयनी गव्हळीला बाजरीची खिचडी खाया दिली .
बब्या गव्हळीच दूध पीऊन फटाफट वाढत होता . रंगानी पांढरा बब्या खूप छान दिसायचा . लै चपाळ वासरु . नुसता वारा .

गव्हळीला आय चरायला रानात न्यायची . खूप हिरवा चारा खाऊ घालायची .

बब्या मात्र घरीच मेडीला बांधल्याला असायचा . मी दुपारच्या सुट्टीत बब्याला गवात , पाणी द्यायचो . परत साळा सुटल्याव गवात , पाणी द्यायचो . एकांद्या दिवशी चारा द्यायला उशीर झाला की बब्या हंबरायचा . बब्या लाडात यिउन मला ढुशी मारायचा .

संद्याकाळी गव्हळी आली की बब्याला चाटायची आल्या आल्या . मग बा गव्हळीला तिच्या जागव बांधायचा . कळशीत पाणी घिउन गव्हळीची कास धुयाचा . तवर बब्याला धीर नसायचा . दाव्याला नुस्त हिस्कं द्यायचा . मग बा बब्याचं दावं सोडायचा . बब्या धावत जावून गव्हळीची कास लुचायचा . गव्हळी बब्याला मागच्या बाजुनी चाटायची . बब्याचं पॉट भरलं की शेपूट वर करुन आजूबाजूला झ्याक उड्या मारायचा. मग बा त्याला खुटीला बांधायचा .

बा कळशीत पाणी घिउन गव्हळीची कास पुन्हा धुवायचा. गव्हळीचं मागच पाय बांधायचा . दोन पायाव बसून कळशी गुडघ्यात धरायचा आन धार काढायचा . कळशीत येगात धार पडायची तसा चर्र चर्र आवाज करत पांढरा फेस वर उसळायचा .

आता रोज सकाळ, संद्याकाळ धार काढल्याव मला ताजं निरसं दूध प्यायला मिळू लागलं . ते निरसं दुध कोमट असायचं . मोठ्या गलासात आय दूध वतायची आन घराच्या कोपऱ्यात जाऊन पी म्हणायची .
म्या इचारायचो "कोपऱ्यात का ?"
आय म्हणायची " कुणी पाहिलतं मन जातं आण ते आंगी लागत नाय . "
म्या कोपऱ्यात घटा घटा दूध प्यायचो . आंगड्याच्या बाहिनी तोंडावर्ची फेसाची मिशी पुसायचो . आन बाहेर उंडरायचो .

बा मला तालमीत न्याया लागला . जोर, बैठका काढाया लावायचा . बारकी मुद्गगल फिरव म्हणायचा . खुस्ती लावायचा . डाव शिकवायचा . ख्वाडा घालून इरोदी पैलवान झटक्यात कसा चीत करायचा ते सांगायचा .

बब्याची आणि माझी चांगली गट्टी झाली व्हती . म्या बब्यासंग लुटूपुटूची खुस्ती खेळायचो. पण बब्याच जिंकायचा माझ्या पेक्षा लहान असून सुध्दा .

बब्या पण रानातल्या साळत शिकाया जायचा आई बरं . आमच्या साळत आईला परवानगी नसायची . मास्तर रागावलं म्हंजी वाटायचं बब्यासारखी माझी आय बरुबर असती तर . ह्या असं वाटण्यान खूप रडाया यायच .

मी बब्याला शनिवार, रविवार असल्याव रानात इतर जनावरांच्या बरुबर चरायला घेऊन जात व्हतो .
रानात बब्या बरुबर शेलका चारा हेरायचा आन गपागपा खायाचा . सुरवातीला बब्या गव्हळीच्या आजूबाजूला चरायचा पण मोठा झाला तशी बब्याला लांब जाउन चरायची सवं लागली .

आजूबाजूच्या कळपात पण बब्याची दादागिरी सुरु झाली .
इतर खोंडं बब्याला टरकायची . कुणाशी जुपली की बब्या पुढच्या पायानी माती उकरायचा मग शिंगाणी पण माती उकरायचा . येव्हढ करुन दुसरं ख्वांड भेलं नाय तर डरकाळी फोडून सरळ शिंगाला शिंग भिडवायचा . पहाडासारखा चाल करायचा आन दुसरं ख्वांड पळल्याव शांत हुयाचा .

बब्या आता रुबाबदार दिसायचा. काळ्भोर डोळं , राग आल्याव फिसकारणार्या नाकपुड्या , काहिसं अंडाकृती उंच वशिंड , लांब झुपकेदार शेपूट , आन छोटी अर्धवर्तुळाकार शिंग , अंगाव वस्न्डणारं तेजं . रुबाबदार पावलं टाकत युवराज चालायचे .

दिवाळीच्या सुट्टीचं दिस व्हतं . गुरं चारायची पाळी आमची असायची . शेजारचा नाम्या आन म्या गुरं चारायला घेउन गेलतो .

नाम्यानी आन म्या वघळीत गुरं चराया सोडली . वघळीत मधोमध पाण्याचा ओहळ व्हता . दोन्ही काठाव छान ब्यांदाड वाढलं होतं . गुरं चरण्यात मग्न झालीं . त्यांच्या अंगाव पाखरं बसायची तरी गुरं खाण्यात गढून जायची . मधेच एखादी टिटवी टिटीव टिटीव करुन उडत होती . कावळं चिमण्या उन्हाचं काठावल्या पाण्यात पंख फडफडायची . म्या आन नाम्या एका झाडाखाली हिरवळीवर लंगडी खेळत व्हतो . डाव रंगात आला व्हता .

तेव्हड्यात बब्याची डरकाळी आली . आमी दोघं आवाजाच्या दिशेनं बघाया लागलो .

तर बब्या शिंग काढून नाम्याच्या खोंडाला भिडला . लै घोळावलं नाम्याच्या खोंडाला . मातीत रेंगासलं . नाम्याच्या खोंडाला बब्याची शिंग लागाय लागली .
तशी म्या आन नाम्यानं तिकडं धाव घित्ली .

" बब्या बब्या " म्हणत म्या हातातला दगड बब्याला मारला . त्यो त्याला जिव्हारी लागला .
तसा बब्याचा मोर्चा नाम्याचं वासरु सोडून माझ्यकं वळला . नाम्यानी त्याचं वासरु दूर नेलं .
बब्याची चाल बघून मला पळता भूई थोडी झाली . मी पुढं , बब्या मागं . बब्याची मान खाली तिरकी झाली . शिंग माझ्यावर रोखली . शेपूट वर केलं .

शेवट बब्यापुढं माझा टिकाव न्हाय लागला.
आत्ता बब्यानी शिंगं माझ्या आंगड्यात खुपासली आन मला बगलतून वर उचाललं . माझं निळं आंगडं खालपस्न वरपर्यंत टार टार फाटलं . बब्याच्या शिंगांनी मला खर्चाटलं . थोडं रघात वाह्या लागलं . नाम्यानी हे बघितल आन मला सोडवाया धावला काठी घिउन . दोन तीन काठ्या बब्याच्या तोंडाव हानल्या . तसा बब्या कळवळला . मार चुकवाया डोकं खाली केलं . तसा म्या शिंगातन सुटलो. नाम्यानं बब्याला लांब पिटाळलं .

मी खूप रडलो . जखमेव नाम्यानी चूना दाबला . मी बोंब ठोकली . पण नाम्या म्हणला थोडं दुखल मंग बरं वाटल. थोड्या टायमानी जरा बरं वाटलं . रघात पण थांबलं.

आन अचानक माझं आंगडं फाटल्याच ध्यानात आलं .
म्या पुन्हा भोकाड पसारलं . दिवस रडण्यातच ग्याला . नाम्यानं गुरं राखली .

सांच्याला घरी आलो आन आयच्या गळ्यात पडून रडाया लागलो .
आय म्हणली " उगी बाळा ! आता काय उपेग रडून "
मी म्हणलो आय तूच सांग " मला किती कापडं घालाया " ?
आय " म्हणली तीन आंगडी आन एक खाकी चड्डी "
मला पांढरी आंगडी खाकी चड्डी साळत जातानी घालाया व्हती.

निळं आंगड दिवाळीला घेतलं हुतं . मी ती सणावाराला घालाया ठिवणार व्हतो .

न्यामकं तीच आंगड बब्यानं फाडलं . मला लागलं त्याचं जेव्हडं वाइट वाटलं नाय तेवढं आंगड फाटल्याच .

लय हातपाय चोळलं तवा बा नी दानं इकलं आन आंगड आणलं मला दिवाळीला . माय आणि बा ला तर दिवाळीला पण नाय लागलं नवं आंगाला.

बा ला एकदा तेच्या दोस्तानं उसणं पैसं घिउन फसावला तवा बा लै रडला होता . म्हणला माणसाची जातचं सापाची . दूध पाजलं तरी डखायची .

मला बी तसचं वाटलं . बब्याला म्या किती जीव लावला . कधी कधी माझ्या ताटातली भाकर, बानं बाजारावनं मला आणलेल पाव, जिलबी त्याला भरवायचो . रानातली गाजरं, इलायती गवात बब्याला जास्ती घालायचो . खुस्ती खेळायचो .

सगळं एका दिसात मातीमोल केलं बब्यानं .

बब्यात मला बी साप दिसत व्हता .

आता बब्यानी थोड जरी आंग हालावलं तरी मी त्याला लै माराया लागलो . बब्या पण सोसलं नाय की डुरकायचा .

आमच्या दोघांची भाडणं मिटता मिटाना .

आय आन बा ला हे सगळं पाहावत नव्हतं .

एक दिस त्यांनी ठरवल बब्याला आता गव्हळीचं दुध लागत नाय . आपण बब्याला इकून टाकू . चार पैकं बी व्हत्याल गाठीला आन ह्यांची मारामारी थांबल . नाय तर कुणाचा तरी जीव जायचा .

बान हे मला सांगितलं . मला पण आनंद झाला . सुटीवाचून खोकला ग्याला .

एक दिस बा बब्याला बाजाराला घेऊन गेला आन कोणाला तरी वपून आला .

त्या दिसापसनं ज्या खुटीला बब्या बांधायचो ती खुटी रिकामी बघून मला रडू कोसळायचं . गव्हळी पण बिनसली व्हती . तिचं खाण्यावर लक्ष नव्हतं . आयला पण वाइट वाटलं .

रातचं मी मधीच रडत उठलो . मला सपान पडलं बब्याला नव्या घरी लय मारत्यात . आयनी समजावलं क्वान मारत नाही बब्याला . सपान कवा खरं व्हतं का ?

मला आता वाटाय लागलं ह्या सगळ्याला मीच कारणीभूत . माझं कश्यात लक्ष लागना .

अस दोन दिस गेलं असतील .

तिसऱ्या दिसी मी गोठा झाडाया गेलो . बघतो तर चिमित्कार . बब्या गोठ्यात त्याच्या जागव बसलेला .

मी न घाबरता बब्याच्या गळ्याला मिठी मारली . बब्यापण चूपचाप बसून होता . माझ्या डोळ्यातून पाणी आलं ते बब्याच्या आंगाव टिपाकलं . बब्याच्यापण डोळ्यात आसवं दिसली .

म्या ठरवलं आता बब्याला परत जावू द्यायचं नाय .

मी काय कागाळी केली की आय म्हणायची " पॉर मांडीव हागतं मग आय काय मांडी कापती व्हय " . "आन कवा कवा चुकून आगळीक झालीतं आपुन कुणाला घराच्या बाहेर काढतो का ? आरं माफीतच खरं बळ आसतया . "

त्याच दिसी बाला सांगितलं बब्याच्या नव्या मालकाचं पैकं परत कर .

थोड्या यळात बब्याचा नवा मालक बब्याचा माग काढीत आमच्या घरी आला, तसी मी त्याच्या पायाला मिठी मारली . रडाय लागलो .
म्हणलो "काका तुमचं पैकं घ्या पण आमचा बब्या परत करा ".

बब्याचा नवा मालक पण समजला जर रोजच दावं तोडून हे नवाट ख्वांड हिकडं आलं तर काय उपेग ? त्यापेक्षा पैकं परत मिळालं तर चांगलच . त्याने मग बा ला दिलेलं पैकं घितलं आन जेवून खावून वाटला लागला .

आम्ही समद्यानी सुटकचा सुस्कारा टाकला .

तिकडं गोठ्यात बब्या गव्हळी जवळ बसला होता . गव्हळी बब्याला चाटत व्हती . बब्या हळवा झाल्यागत दिसत व्हता .

आन मी फाटकं निळं आंगड ह्या समद्याची आठवण म्हणून लोखंडी ट्रंकेत ठिवत होतो .

© दत्तात्रय साळुंके