॥ रावण विरचित शिव तांडव स्तोत्र ॥ - मराठी अनुवाद

योग, देवकाका आणि भारती,
प्रतिसादांखातर मनःपूर्वक धन्यवाद.

योग,
योग आला की गोष्टी आपसूकच घडून येतात, असे म्हणतात त्यात तथ्य असावे!

देवकाका,
चुकीची दुरूस्ती केली आहे. काळजीपूर्वक तपास केल्याखातर पुन्हा एकदा धन्यवाद.

हे वृत्त र्‍हस्व-दीर्घ-र्‍हस्व-दीर्घ असे चालत असल्याने तुम्ही सुचविलेला बदल वृत्तात बसणार नाही.
शिवाय शब्दांतून ध्वनित होणारे रव, डमरूच्या आवाजाशी कुठेतरी मिळते-जुळते असावेत असे मला वाटते.

चैतन्य प्रतिसादाखातर मनःपूर्वक धन्यवाद!

प्रतिसाद खुल्या मनाने द्या. त्यात भीडमुरवत कशाला बाळगायची.
मला आपला प्रतिसाद आवडला. हेतू हीआवडला.

'वसंत' ऐवजी 'मनोज' जसाच्या तसा वापरता येऊ शकेल. मात्र त्यातून वाचकास उचित अर्थबोध होण्याची खात्री वाटत नाही.

कृपाकटाक्षधोरणी निरुद्धदुर्धरापदि- ह्या संपूर्ण श्लोकात 'सति-सप्तमी' वापरली आहे. आणि मराठी अनुवादात मूळ संस्कृतातला अर्थ तितका प्रभावी पोहोचत नाही असे माझे वैयक्तिक मत आहे. >>>>>
शब्दांची मर्यादा न ठेवता ह्या कडव्याचा यथातथ्य, यथोचित आणि तुम्हाला अत्यंत योग्य वाटतो आहे असा अर्थ इथे लिहा. मी तो वृत्तात बसविण्याचे पाहतो. माझे संस्कृत सशक्त नाही. इतरांनी काढून दिलेल्या अर्थांवर मी बराचसा अवलंबून आहे. म्हणून अर्थांतले बारकावे लक्षात येऊ शकत नाहीत. कित्येकदा मूळ संस्कृत अर्थांमागे तत्कालीन प्रचलित संकल्पना दडलेल्या असतात. जशा की अष्टदिशांचे प्रतिनिधी हत्ती असतात आणि त्यांचेच चर्म -दिशा हेच वस्त्र ज्याचे असा जो तो दिगंबर- हे महादेवाचे वस्त्र ठरते म्हणून 'गजचर्म' म्हणायचे इत्यादी इत्यादी. खुलेपणाने प्रतिसाद द्या. जितके अधिक स्पष्ट तितके अधिक उपकारक.

वरदा मोलाच्या प्रतिसादाखातर मनःपूर्वक धन्यवाद.

एकदम नगाला नग शब्द आहे वृत्ताच्या दृष्टीनं. कामदेवाच्या अनेक नावांपैकी एक नाव (शिवाने भस्म केल्यानंतर त्याला देह(अंग) उरला नाही म्हणून अनंग)>>>> अनंग शब्द खरोखरीच चांगला आहे. स्वीकारला आहे.

पण त्याला 'वधी वसंत' चा अनुप्रास नाही हेही खरंच >>> ह्या वृत्ताला अनुप्रासाचे एवढेसे कौतुक नाही. म्हणून हा बदल करणेच इष्ट आहे.

देवकाका,
अनंग शब्द अतिशय समर्पक आहे.>>> कबूल आहे.

योग,
आपण, वरील संहितेत केलेला बदल म्हणजे वसंतच्या ऐवजी अनंग ह्या शब्दाची नोंद अवश्य घ्यावी!

वरदा,
इथे एलेफंटातील अतिप्रसिद्ध मूर्ती देतेय. डावीकडच्या वरच्या कोपर्‍यात हत्तीचं मुंडकं दिसेल आणि शिवाच्या हातात वरती आडवी रेघ आहे ते गजचर्म. >>>> वरदा खरेच आहे. शिवाइतक्या कथा जगात दुसर्‍या कुणाच्याही नाहीत. मलाही हेच म्हणायचे आहे की प्रत्येक उल्लेखापाठी कुठला नक्की संदर्भ आहे तो लक्षात घ्यायलाच हवा. असेच आणखीही संदर्भ माझे कुठे चुकत असतील तर अवश्य लक्षात आणून द्यावेत ही विनंती.

उदयन आणि असामी प्रतिसादांखातर मनःपूर्वक धन्यवाद.

असामी,
http://mp3ruler.com/mp3/shiv_tandav_stotram_pandit_jasraj.html इथे पंडित जसराज यांचे शिवतांडव आहे पण ते तांडवाचे मानाने खूपच विलंबित आहे. शब्द व उच्चार कळण्याचे दृष्टीने मात्र चांगले आहे.

यो आणि महेश प्रतिसादांखातर मनःपूर्वक धन्यवाद!

सतत मिळत राहणार्‍या सूचनांच्या समाधानार्थ बदल करत करत आता खालील आवृत्ती निर्माण झालेली आहे. ती मुद्दामच वेगळी लिहीत आहे कारण, कित्येकदा पूर्वीचाच पाठ बरा वाटतो.

मराठी अनुवाद

जटांमधून धावत्या जलांनि धूत-कंठ जो
धरीत सर्पमालिका, गळ्यात हार शोभतो
डुम्मूडुम्मू करीत या, निनाद गाजवा शिवा
करीत तांडव प्रचंड, शंकरा शुभं करा

जटांतुनी गतीस्थ, गुंतल्या झर्‍यांपरी अहा
तरंग ज्याचिया शिरी विराजती, शिवा पहा
ललाट ज्योतदाह ज्या शिवाचिया शिरी वसे
किशोर चंद्रशेखरा-प्रती रुचीहि वाढु दे

नगाधिराज-कन्यका-कटाक्ष मोदिता शिवे
दिगंत संतती स्फुरून, मोदतीहि भक्त हे
कृपाकटाक्ष टाकिता जया, विपत्ति मावळे
कधी दिगंबरामुळे कळे न रंजना मिळे

जटाभुजंग तद्मणी-प्रदीप्त कांति ह्या दिशा
कदंब-पुष्प-पीत-दीप्त, शोभती झळाळत्या
दिशाधरांग-चीर ज्या विभूषवी दिगंबरा
प्रती जडो मती, घडो मनोविनोद, तारका

सहस्रलोचनादि देव, पादस्पर्शता सदा
तयांस भूषवित त्या, फुलांनि भूषती पदे
भुजंगराज हार हो, नि बांधतो जटाहि तो
प्रसन्न भालचंद्र तो, चिरायु संपदा करो

कपाल-नेत्र-पावका क्षणात मोकलूनिया
वधी अनंग, हारवी सुरेंद्र आदि देवता
शिरास भूषवीतसे सुधांशुचंद्र ज्याचिया
कपालिना, जटाधरा, दिगंत संपदा करा

अनंग ध्वंसिला जिने, त्रिनेत्रज्योत तीच ती
नगाधिराज-नंदिनी-स्तनाग्र भाग वेधती,
चित्र रेखते तिथे जयाचि दृष्टी योजुनी
त्रिलोचनाप्रती मना, जिवास वाढु दे रती

नव्या घनांनि दाटली, निशावसेपरी जशी
जटानिबद्धजान्हवीधरा प्रभा विभूषवी
गजेंद्रकांति शोभवी, शशीकला प्रकाशवी
जगास धारका कृपा करून ’श्री’स वाढवी

प्रफुल्ल नील पंकजापरी प्रदिप्त कंठ ज्या
जये त्रिपूर ध्वंसिला, तसाच कामदेव वा
भवास तारणार आणि याग ध्वंसत्या हरा
भजेन शंकरास मी, गजांतका यमांतका

कलाबहारमाधुरीस भृंग जो शिवा असे
अनंगहंत आणि जो त्रिपूर, याग ध्वंसतो
भवास तारका हरा, सदा शुभंकरा हरा,
भजेन त्या शिवास मी, गजांतका यमांतका

गतीस्थ सर्पहार जे, विषाग्नि सोडती असे
फणा उभा करून ते, कपालि ओतती विषे
मृदंगनाद गाजतो, ध्वनी मनास मोहतो
पवित्र तांडवी शिवा, विराजतो नि शोभतो

शिळा नि शेज, मोतियांचि माळ, सर्प वा असो
जवाहिरे नि मृत्तिका, तृणे नि कोमलाक्षि वा
असोत मित्र वा न वा, करून भेद नाहिसे
कधी भजेन मी मना, सदाशिवा सदा सुखे

कधी शिरी धरून हात, शंकरा स्तवेन मी
वसेन जान्हवीतिरी विमुक्त होउनी गती
सुनेत्रचंचलेचिया कपालिचा ’शिवाय’ तो
कधी चिरायु सौख्य पावण्या सदा स्मरेन मी

पदांस देवता जशा विनम्र होत त्यामुळे
विभूषित्या, तयांशिरी समर्पिता फुलांमुळे
मनोज्ञ भासती पदे, मनोहराकृतींमुळे
प्रसन्न ती करो अम्हा, सदाच सौरभामुळे

विशाल सागरातल्या शुभेच्छु पावकापरी
महाष्टसिद्धिकामना करीत सर्व सुंदरी
विवाहकालि शंकरा व पार्वतीस चिंतिती
जगास जिंकता ठरो, ’शिवाय’ मंत्र संगरी

सदा करून मोकळ्या स्वरात श्लोक पाठ हे
म्हणून वा श्रवून हे, विशुद्धता सदा मिळे
हरीप्रती, गुरूप्रती, रती, न वेगळी गती
अशा जिवास मोहत्या, शिवाप्रती सदा रुची

पूजासमाप्तीस संध्येस जो हे
म्हणेल लंकेश-रचित स्तोत्र
तयास रथ-हत्ती-अश्वासहित
शंभू प्रसन्नलक्ष्मी देई खचित

अशाप्रकारे, श्री. रावण विरचित
शिव-तांडव स्तोत्र संपूर्ण होत आहे.

कविन आणि रंगासेठ प्रतिसादांखातर मनःपूर्वक धन्यवाद!

मिसळपाव डॉट कॉम वरील व्यक्तीरेखा बॅटमन यांची सूचना अशी होती की, फलश्रुती वसंततिलका वृत्तात असती तर जाणवणारी किंचित उणीवही दूर झाली असती. म्हणून त्यांनीच सुचविलेल्या ओळींत काहीसा बदल करून फलश्रुती पुढे दिल्यानुसार पुनर्रचित केली आहे.

पूजासमाप्तिस संध्येस जपेल जो हे
लंकेशगीत शिवस्तोत्र अनन्य-भावे
शंभू तया, रथ-गजेंद्र-तुरंग स्थायी
लक्ष्मी प्रसन्न-वदना, वर-दान देई

धन्यवाद सायली.

निरंतर सूचनांचा रोख लक्षात घेऊन बरेच सुधार केलेले आहेत. सर्वात नवी आवृत्ती खालील दुव्यावर पाहता येईल.

http://anuvad-ranjan.blogspot.in/2012/11/blog-post.html#links

वरदा,
मला संस्कृत फारसं कळत नाही पण 'अनंगहंत' हा शब्द बरोबर आहे का? मला जरा शंका आहे>>>

आपण 'अनंगहंत' हा शब्द मराठी अनुवादात वापरलेला आहे.
मराठीत 'अरिहंत' म्हणजे 'अरि' किंवा शत्रूस नाहीसे करणार्‍यास वापरला जाणारा शब्द, हा विख्यात आहे.
त्यासारखाच 'अनंगहंत' शब्द वापरण्यास मला तरी काहीच अडचण दिसत नाही.

संस्कृतात, घात करणारा ह्या अर्थी, मारणार्‍याला 'हन्तृ' म्हणतात.

४. मूळ पंचचामर छंदातील, स्व. बजरंग लाल जोशी द्वारा रचित हिंदी अनुवाद
http://joshikavi.blogspot.in/2011/03/blog-post_1945.html

हा एक नवाच दुवा आज मिळाला आहे. तुम्हालाही सुरस वाटेल.