माझे इम्प्रॉव्ह खतखते

ऋषीपंचमीची खास भाजी ही.
खतखतं उपवासाचे(ऋषीपंचमीचे) केलेले मिळते. कांदा आम्ही घालत नाही.

ऋषीपंचमीच्या कथेप्रमाणे मातीच्या भांड्यात तसेच बैलाच्या कष्टाचे खाऊ नये अशी कथा आहे तेव्हा कंदमूळंच वापरतात ह्या भाजीत अशी समज आहे. वर्षभर बैल शेतीत कष्ट करतो वगैरे.

ऋषीपंचमीची खास भाजी ही.>>>> आमच्याकडे चतुर्थीलाच करतात.

धणे मिरची पण नाही चालत वाटते. ह्याची ऋषीपंचमीच्या खतंखतंची ऑथेंटीक रेसीपी जरा वेगळी आहे.

विषयांतरः आईच्या गोव्याच्या मावशीला विचारावे लागेल. गोव्याची व रत्नगिरीची जरा जरा आपापले अ‍ॅडिशन करतात कारण मला आठवते गोव्याची आजी व रत्नागीरीची दुसरी एक आजी आपली भाजीच चांगली वरून मिरवत. गोव्यात तिरफळं तर रत्नागिरीत कोकमं असे काहीतरी आहे.. व कंदमूळे काहितरी आवडिप्रमाणे.. असो. मला लक्षात नाही. विषयांतरबद्दल सॉरी.

आळवाची पानं नाही घालत. खरं तर कोणतीच पालेभाजी नाही घालत यात. फक्त कंद आणि फळभाज्या कांदाही नसतो. एकदम सात्विक चव असते. ना कसला मसाला, ना आलंलसणाचा वास.

फारच मस्त रेस्पी. दक्षिणात्यांच्या 'अवियल'ची आठवण झाली.

अंजली (नॉर्थकॅरोलायनाकर) यांनी दिलेल्या तिरफळांचा सदुपयोग करता येईल. इथे एका मेक्सिकन दुकानात अगम्य कंद मिळतात. आपण न्याहळून बघितले की दुकानदार काकी स्पॅनिशमधे (बहुतेक) 'चांगले आहेत, घेऊन बघ' म्हणतात. तेव्हा आता तिथले सगळे कंद घेऊन नक्की करून बघेन.

मला तिरफळं, सुरण, करांद, चिना, माडी, दुधीभोपळा, नीर/विलायती फणस द्या कुणीतरी>>>> मंजिरी, तुला हे सगळं मिळालं की मला खायला बोलाव बरं.

नी, फोटो टाक की. हा प्रकार मी कधी पाहिला नाहीये त्यामुळे फोटोची उत्सुकता.

मृ, तिरफळांचा स्वाद मस्त असतो ना! जर मला मिळालेली माहिती चुकीची नसेल तर शेजवान सॉसमध्येही तिरफळ वापरलेले असते. कोणाला अजून माहिती आहे का याबाबत?

आता आठवले. मी गणपतीच्या पहिल्या दिवशी अशीच भाजी करते. (ख. वेगळे करते इतर दिवशी, गणपतीची भाजी स्पेशल) फक्त त्या दिवशीच बाजारात लाल माठाची ४-५ फुट लांब अशी भाजी मिळते. एरवी वर्षभरात कधीच दिसत नाही बाजारात. म्हणजे एकच रोपटे, मोठे जुन झालेले. या वर्शी १५ रुपयाला एक घेतले मी. त्याचे दंडारे काढुन(म्हणजे शेवग्याच्या शेंगेसारखे तुकडे) ते भाजीत घालते, कोवळि पाने असतील तर ती, शिवाय अळू आणि आंबाडे पण ..... आणि वर लिहिलेले मका, कंद, केळे वगैरे सगळे.....

ही भाजी माझ्या घरी इतकी फेमस आहे की माझ्या सगळ्या वैन्या गणपतीला म्हणुन येतात आणि मग 'ह्या भाजीसाठी मुद्दाम येतो' म्हणुन सांगतात.

मस्त रेसिपी. नीरजा आता पुन्हा साग्रसंगित कर (आणि मला बोलाव). वाटलं तर पार्ला मार्केटात एकत्र जाऊया कंद खरेदीला. काय हिरवगार, रसरशित दिसतय पार्ला मार्केट.

अवियल मधे हेच कंद घालतात का? त्याची रेसिपी काय?

>>मृ, तिरफळांचा स्वाद मस्त असतो ना
काही कल्पना नाही. आत्तापर्यंततरी ही तिरफळं विनय देसायांच्या पाककृतीप्रमाणे केलेल्या माश्याच्या कालवणात वापरलीत. बाकी काही प्रमाण सांगितलं नाही तरी चालेल, पण या पाककृतीत (शिजवून) ५ वाट्या भाजीला साधारण किती तिरफळं लागतील तेवढं सांगा.

आहाहा. क्या बात है. तोंडाको पाणी सुट्या.

इथे ह्याच धाग्यावर आमची पद्धत लिहू का नीरजा?

हा प्रकार ऐकून सुद्धा माहिती नव्हता. तुच करुन खाऊ घाल सगळ्यांना

इथे किती मिळतील कंद माहित नाही.. पण भाजी आवडली.. मृण्मयी, तुझी अगम्य कंदांची कशी झाली ते लिही. तिरफळे इथे काय नावाने मिळतात?

ऋषींच्या भाजीत अळू घालतात ना देठीगाठी करून. आणि तुपाजिर्‍याची फोडणी.

ही पण करून बघायला हवी. पण माझ्याकडे तिरफळं नाहीत.

अगं लिहिते की इकडे.

कोकणात किंवा गोवा/ कारवार इथेही साधारण हीच पद्धत. फक्त्,कोकणात म्हणजे वाडी आणि आसपासच्या भागात, कणसं वगैरे इतक्या सहजपणे उपलब्ध असलेली मी पाहिलेली नाहीत, वा आता असतीलही. तर, खरं तर ती नसत आज्जी जी भाजी करे त्यात. अर्थात, घालायला हरकत नाही.

साधारण अर्धी वाटी तूरडाळ ह्या मापाने सारे घेतले आहे.

लागणारे जिन्नस: अर्धी वाटी तूरडाळ.
भाज्या: पाव किलो लाल भोपळा, सुरण - थोडे कमीही चालेल, १ रताळे, २ मध्यम बटाटे, १ कच्चे केळे, उसाच्या करव्याचे ९- १० तुकडे, कच्च्या पपईचे तुकडे, नीरफणसाचे तुकडे, करांदे, कणग्या.

वाटण : पाव ते अर्धी वाटी खवलेले खोबरे व ४-५ तिरफळे.

इतरः हळद, तिखट, चिंच, गूळ, मीठ.

कृती: डाळ चांगली शिजवून घ्यावी व घोटावी .
फळभाज्यांच्या साली काढून त्यांचे मध्यम आकाराचे तुकडे करावेत.
डाळीमध्ये सर्व भाज्या जरुरी पुरते पाणी घालून शिजवून घ्याव्या. भाज्या शिजत असतानाच त्यात तिरफळे ठेचून घालावीत.
१ चमचा तिखट व हळद प्रत्येकी आणि छोट्या सुपारीएवढा गूळ घालावा. थोडा चिंचेचा कोळ घालावा.
खोबरे वाटून घेतानाही त्यात तिरफळे घालावीत.
सर्व भाज्या शिजल्यावर वरुन खोबर्‍याचे वाटण घालावे व ही भाजी चांगली खदखदू द्यावी. चवीपुरते मीठ घालायचे.
भाजी फार पातळ वा सुकी करावयाची नाही.

अधिक टिपा:
डाळ न वापरताही ही भाजी करता येते.
तिरफळे ताजी असली तर कमी वापरावी कारण त्यांना अधिक वास असतो. मग वाटणात २-३ आणि ठेचण्यासाठी २-३ चालतील. सुकी असतील तर जास्त घ्यायची. ५-६ प्रत्येकी. त्याची बी काढून टाकायची वापरण्याआधी.

कोणीतरी मागे पोस्ट टाकली आहे की ह्यात अळू वापरतात का, तर नाही. ही ऋषीची भाजी नव्हे. ह्यात कांदा, लसूण, आले, धणे वगैरे घालत नाही आम्ही.

शैलजा, अगदी माझ्या आईचीच रेसिपी लिहीलीस.
फक्त भाज्यांची लिस्ट फाऽऽऽर मोठ्ठी आहे. वर मी लिहील्याप्रमाणे २१+ भाज्या
नावे लिहू का?

प्राची
खतां पण म्हणतात ह्याला कोकणात्, ना?

छान आहे की रेसिपी .. पण ह्यातले बरेचसे पदार्थ माहीतच नाहीत ..

अगं, बर्‍याच भाज्या आहेत.
भोपळा,बटाटा, रताळे, वांगे, मुळा, कच्चे केळे, दोडका, पडवळ, मक्याचे कणीस, कच्चा फणस, सुरण, मुडली, कोंब, टोमॅटो, फ्लॉवर, नवलकोल, गवार शेंगा, घेवडा शेंगा, शेवगा शेंगा, फरसबी, दुधी भोपळा, ढब्बू मिरची, काकडी, पावट्याचे दाणे, चवळीचे दाणे, शेंगदाणे, मटार दाणे, डबल बी, मटकी, मुळ्याच्या पाल्याचे देठ, भोपळ्याचे देठ, पोकळ्याचे देठ, उसाचे करवे, गाजर यातल्या मिळतील त्या भाज्या.

मुडली म्हणजे अरवी. कच्चाफणस म्हणजे भाजीचा फणस. नीर फणस वेगळा.