मी, माझे वडिल आणि भ्रष्टाचार

कमाल आहे. जुन्या लोकांची विचार करायची पद्ध्तच निराळी. बाकी आपल्या सरकारी कारभाराबद्दल, नवीन ते काय?

ह्म्म. भ्रष्टाचार न करता कामं करुन हवी तर पेशन्स आणि कदाचित ती कामं कधीच होणार नाहीत याची मानसिक तयारी हविच आपल्या देशात.

याला म्हणतात विश्वास. सरकारी खात्यात असे अडनिडे पत्र गेले, तर त्याचे काय करायचे हेच त्याना कळत नाही. आता हायकोर्टात, वीज जोडणीसंबधी काही फाईल असेल, याची शक्यताच नाही.

देसाई तुमचे वडील खुप साधे आणि सरळ होते पण ह्या जमान्यात फार सरळमार्गी राहुनही चालत नाही . म.रा.वि.मं. तर भ्रष्टाचाराचं कुरणचं आहे.

नियमांना योग्य ठिकाणी अपवाद करून ज्यांना गरज आहे त्यांना आपल्या खात्यातील सुविधा पुरवणे हे बरोबरच आहे. आता येथे ते ओळखीमुळे झाले हे बरोबर, पण स्थानिक अधिकार्‍यांना त्यांच्याकडे आलेल्या अर्जामधून त्यातील 'लेखी मजकुरापलिकडे' खरोखरच गरज कोणाला आहे याची माहिती असणे चांगलेच ना? त्यामुळे येथे भ्रष्टाचार झाला असे मला वाटत नाही. आता त्या मित्राने अशी इतरांचीही कामे केली नाहीत तर ते बरोबर नाही.

पण तुमच्या वडिलांच्या चिकाटीला दाद द्यावीशी वाटते.

यंत्रणेवर ठाम विश्वास असण्यार्‍या तुमच्या वडिलांच्या प्रामाणिक पणाला सलाम!
म.रा.वि. म अथवा तत्सम यंत्रणांमध्ये असणार्‍या 'काही' संवेदनशील माणसांमुळेच असा विश्वास कायम राहतो. बाकी लोक फक्त यंत्रणा वाईट्ट म्हणुन ओरडत असतात.

एक उदा. कोकणातलेच आहे. श्री. अविनाश धर्माधिकारींनी सांगितलेले.
त्यांचे मित्र कोकणात जिल्हाधिकारी तथा दंडाधिकारी होते. एका गावात एका माणसाने आपल्याच घरासमोरील झाड तोडले अशी चुगली वजा तक्रार गावातील दुसर्‍या माणसाने केली. त्याची सुनावणी डीएम समोर आली. झाड तोडले म्हणुन नियमाप्रमाणे दहा हजार रुपयांपर्यंत दंड अश्या शिक्षेची तरतुद होती. पण डीएम नी त्या माणसाला झाड का तोडले? असा प्रश्न विचारले. 'बाप मेला, म्हणुन त्याला च्या अंत्यविधीला पैसे नसल्याने दारासमोरचे एकमेव झाड तोडुन पैसे जमवले' असे उत्तर ऐकताच, डीएम नी त्या माणसाला १ रुपया दंड केला! अन केस निकाली काढली. (नियम १०,००० रु पर्यंत दंड असा होता, १ रुपया दंड हा त्या नियमात बसतो)

देसाई, मला वाटते आपल्या सर्वान्च्याच वरच्या पिढीने आपल्यापेक्शा अनेक पटींनी जास्त कष्ट उपसलेले आहेत व हाल अपेष्टा सोसलेल्या आहेत. त्यांच्या कष्टांमुळेच आपण आहोत ह्या स्तरावर पोचलो आहोत. त्यांचे प्रामाणिक आयुष्य हे आपल्याला हेही शिकवून जातात की अजूनही जगात सदाचारी वृत्तीने जगता येऊ शकते. कष्ट व हाल अपेष्टा असतील पण कुणाचा एक शब्दही ऐकून घ्यावा लागणार नाही असा स्वाभिमान असेल.

वरील उदाहरणामध्ये मलाही हा भ्रष्टाचार असावा असे वाटत नाही. तुम्ही ह्यामध्ये सुचवलेला एक पर्याय (रोज पत्र पाठवणे) हाही एक प्रयोग करुन बघता येण्यासारखा होता. पण कार्यालयात भेट देउन देखील काही गोष्टी सुलभ होऊ शकल्या असत्या.

माझा अजूनही माणसातल्या चांगुलपणावर विश्वास आहे आणि त्याचा प्रत्यय मला सरकारी कार्यालयात देखील आलेला आहे.

काही वेगळेच होते तुमचे वडील! पण सध्याच्या काळात ''मायबाप सरकार''वर असा विश्वास ठेवून गैरसोय मुकाट सहन करणारा माणूस विरळाच असेल!

सरकारी कामकाजाबद्दल एव्हढा विश्वास खुद्द सरकारला नसेल वाटला कधी.

जोक्स अपार्ट, पण श्रद्धा आणि सबुरी ह्यात ह्यापेक्षा वेगळं काय असत ?

विनय, तुमचे वडील Man of Principles होते. असे लोकं विरळाच.

ही गोष्ट १९८२ ते १९९० दरम्यानची आहे. आता सरकरी नोकरांची नितीमत्ता फारच ढासळली आहे. त्यांच्याकडे त्यांचे वरिष्ठ आता सर्वच गोष्टींचे भाव करतात.
बद्ली हवी आहे एक भाव, बदली नको आहे दुसरा भाव, प्रमोशन तिसरा भाव. कसे काम करावे त्यांनी ?

मंत्री बदलला की तो वसुलीची रक्कम वाढवतो कारण पैश्याशिवाय निवडणुका लढवता व जिंकता येत नाहीत्.पुर्वी जानेवारी - फेब्रुवारी व मार्च महिन्यात ड्रायव्हींग लायसन्स चेक केली जायची ती केसेसचा कोटा पुर्ण करण्यासाठी. आताश्या रोजच चेक होत वसुली कोट्यासाठी.

आपल्यासारखे सुशिक्षीत जर झाडुन मतदानाला बाहेर पडले तर हा पैश्याने निवडणुका जिंकायचा राजकारणी लोकांचा विश्वास कमी होऊन हे संपेल.

विनयदादा, तुमच्या वडिलांच्या मनाचो सरळ, साधेपणा बघून थक्क झालय! त्याशिवाय इतको विश्वास शक्यच नाय...

उत्तम कथा होउ शकते यावर!

परदेसाई, गोष्ट भारी, तुमचे वडीलही भारी!
पण....
>>>>> पण शेवटी माझ्या वडिलांना पैसे देऊन नाही तरी ओळख लावण्याचा भ्रष्टाचार करावाच लागला. <<<<
हे मला अजिबात मान्य नाही, मी याला भ्रष्टाचार म्हणणार नाही!
अहो या हिशोबाने उद्या, देवाला कौल लावायला म्हणून गुरवाला पानसुपारी दिली तर देवाशी असलेल्या गुरवाच्या ओळखीचा गैरवापर करुन भ्रष्टाचार केला असेच म्हणावे लागेल की हो!

माझ एक तत्व आहे, एण्ड रिझल्ट जो काय असावा अस ठरवल आहे तो योग्य आहे की नाही हे बघावे, सरळमार्गाने कामे होत अस्तिल तर मुद्दामहून वाकडी वाट धरू नये, पण घी सिधी अन्गुलीसे नही निकलता, बोले तो तेढी अन्गुलिसेही निकालना चाहीये! पण अन्तिम साध्य योग्यच नैतिक पाहिजे

जिथे शब्दाला पत असेल, शब्द फेकुन कामे होत असतील, तशी करुन घ्यावित
जिथे तसे नसून पैसेच फेकावे लागत अस्तील तर पैसे फेकावेत अन काम करुन घ्यावे!
अन पैसे फुकुन काम करुन घ्यायला खिशात दमडाच नसेल, तर मुकाट गुमान बसावे... ठेविले अनन्ते तैसेची रहावे, चित्ती असो द्यावे समाधान!

जगाला सुधरविण्याच्या भानगडीत पडू नये, अन प्रवाहाच्या उलटे पोहोण्याचे धाडसही करु नये!
मात्र एक आहे, तत्व म्हणूनच, स्वतः लाच घेणार का, तर नाही!
तुम्ही स्वतःपुरते कसे वागायचे ते ठरवु शकता, बाह्य समाजात अनलेस तुमच्यात तेवढी नैतिक्/मानसिक्/शारिरिक ताकद नसेल, तर असली तत्वे पाळणे हे स्वतःसहित कुटुम्बियान्ना खड्यात ढकलण्यासारखे होते!

>>>> कष्ट व हाल अपेष्टा असतील पण कुणाचा एक शब्दही ऐकून घ्यावा लागणार नाही असा स्वाभिमान असेल. <<<<
किरण, अनुमोदन!

नाईलाज को क्या इलाज

छान लिहिलंय.

अन प्रवाहाच्या उलटे पोहोण्याचे धाडसही करु नये!>> शिवाजीचा वाढदिवस दुसर्‍याच्याच शेजार्‍याच्याच घरी करावा

चम्प्या, भावी पिढीचा वाढदिवस खूप लाम्बची गोष्ट, आधी स्वतः तरी तसे बनू शकतो का ते आजमावुन बघाव माणसानं!
शक्य असेल तर अन तरच तस करावं हा त्याचा मतितार्थ आहे!

याला कुठल्याच अर्थाने भ्रष्टाचार संबोधता येणार नाही. स्वाभिमानी लोकांना त्यांच्या प्रत्येक शब्दाचे मोल असते, कुठे एक जरी शब्द वापरावा लागला तरी त्याचे दु:ख दिर्घ काळ त्यांना जाचत रहाते...

शिकण्यासारखे आहे.

अन प्रवाहाच्या उलटे पोहोण्याचे धाडसही करु नये!>>
--- प्रवाहाची दिशा बदलायची महत्वाकांक्षा ठेवा...

>>>> --- प्रवाहाची दिशा बदलायची महत्वाकांक्षा ठेवा...
द्याट्स अ गुड आयडीया!

आमच्या (मी आणि विनय) वडिलांच्या तत्वनिष्ठेचा पुढचा किस्सा लिहितोयः -
जून १९९६ मधे अकस्मात पणे वडिलांचं निधन झालं. आम्हि रितसर पणे ही गोष्ट 'हाय-कोर्ट रिसीव्हर, मुंबई' यांना कळवली. कारण कामावर असलेल्या लोकांची जबाबदारी घेणारा कुणितरी त्या जागेवर यायला हवा होता. वडिलांच्या ताब्यात असलेल्या बर्‍याच गोष्टी पुनः नव्याने 'जबाबदारी' घेणार्‍या माणसाच्या ताब्यात 'रीतसर'पणे सोपवून आम्हाला मुक्त व्हायचं होतं.

साधारणपणे दीड महिन्यानंतर 'हाय-कोर्ट रिसीव्हर, मुंबई' यांचे तीन जबाबदार अधिकारी परिस्थीतिची पहाणी आणी पुढच्या कार्यवाही साठि हजर झाले. घरी मी आणि आई होतो. आलेल्या लोकांच्या आदेशावरुन मी वडिलांची ऑफिसची बॅग, ऑफिसच्या किल्ल्या घेऊन त्या लोकांबरोबर वडिलांच्या ऑफिस मधे गेलो. कागदोपत्री करायचे ते सगळे सोपस्कार पुरे केल्यावर वडिलांच्या ताब्यात असलेल्या 'पैशां'चा हिशेब सुरु झाला. आमचे वडिल महिन्यातून दोन वेळा स्वतःच्या ताब्यात असलेल्या 'प्रत्येक पैशाचा' हिशेब 'हाय-कोर्ट रिसीव्हर, मुंबई' याना कळवत होते. सुदैवाने निधना पूर्वी दोन दिवस अगोदरच स्वतः जवळ असलेल्या 'पैशां'चा हिशेब त्यानी कळवलेला होता. वडिलांच्या बॅग मधले पैसे, ऑफिस मधल्या तिजोरितले पैसे यांची मोजदाद करुन, वडिलांनी कळवलेल्या हिशेबा सोबत तपासणी केली तेव्हां, आलेल्यां पैकी जो वरिष्ठ होता तो अक्षरशः चक्रावून गेला होता. कारण वडिलांनी लिहुन पाठवलेल्या हिशेबात आणि हातात असलेल्या रकमेमधे 'एका पैशा'चा देखिल फरक नव्हता. दैनंदिन व्यवहारातून 'बाद' झालेले पाच पैसे (चौकोनी), दहा पैसे (जुने छोटे आणि नवे मोठ्या आकाराचे), वीस पैसे (जुने पितळी आणि नवे षटकोनि), एक, दोन आणि पाच रुपायाच्या जीर्ण झालेल्या नोटा अगदि 'डिनोमिनेशन' सकट लिहुन, जपून जाग्यावर ठेवलेले होते. आणि प्रत्येकवेळी 'स्वतःच्या ताब्यात असलेल्या' या सगळ्या पैशांचा हिशेब त्यानी 'स्वत:च्या शेवटा पर्यंत' पुढे कळवलेला होता. तत्व एकच - 'मी फुकट मिळालेला पैसा माझ्या कुठल्याही गोष्टि साठि वापरणार नाही'.

तुमच्या वडिलांच्या प्रामणिकपणला कडक सलाम !

खरं आहे ....अशी माणसे विरळीच !

देसाई बंधुद्वय, तुमच्या वडिलांच्या प्रामाणिकपणाला खरेच मानले..

उरलेले पैसे आणि बागेत आलेली गुलाबाची फुलं विकून पाण्याचं बिल भरत राहिले. >>
'पण हायकोर्टाची जबाबदारी, मी सोडुन गेलो तर उद्या इथे लक्ष कोणाचे?' म्हणून घरही सोडले नाही. >>
असा प्रामाणीक पणा आणि अशी निष्ठा क्वचीत दिसते.

विनयभाऊ,
अशी तत्वनिष्ठ माणसं आताशा कमीच......

हे वाचुन मला 'शं.नां.ची एक गोष्ट आठ्वली .त्यांनी त्यांच्या वडिलाबद्दल कि काकांबद्द्ल लिहीलेली.
फाउंटन पेनातली शाई सरकारी आहे म्हणुन ते पेन ते मुलांना वापरु देत नसत. (अशा स्वरुपाची गोष्ट होती - मला नीट सांगता येत नाहिये)
देसाई, तुमचे वडिल ग्रेट होते. अशा कितीतरी आठ्वणी असतील ना त्यांच्या प्रमाणिकपणाच्या?

तुमच्या वडिलांचा आम्हाला पण अभिमान वाटतो. माझ्या आवडत्या १० मध्ये

विवेक आणि विनय, असे वडील लाभणं हे सौभाग्यच. खरच काही माणसं चुकून सत्ययुगातून आपल्या युगात जन्मली असेच वाटते!

ज्यांच्या मुलाची नावे 'विवेक' अन 'विनय' आहेत, ते स्वत: किती 'ग्रेट' असतील हे शब्दात सांगणे अशक्य आहे.

या भ्रष्टाचाराच्या जमान्यात अशी उदाहरणे वरचेवर स्मरणास आणून द्यायला हवी.
अशी माणसे विरळा.
खरोखर साध्या माणसांत
दिव्यत्वाची प्रचिती.
कर माझे जुळती.