पडघमेट्स~२

पडघमेट्स~२

बापू संगीत नाटकांचे फार दर्दी आणि जाणकार त्यामुळे लहानपणापासून संगीत नाटकं खूप पहिली होती पण त्याबरोबरच नाटकाच्या आधीचा सोहळा बापूंनी दाखवला होता आणि नंतर माझ्या भावाच्या (मोहन गोखले) पुण्यातल्या बहुतेक प्रयोगांना ते नाटक सुरू व्हायच्या आधी जायचे ,जी पूजा मोहन करायचा ती बघायला त्यांना फार आवडायचं.मग त्यांनी मलाही न्यायला सुरुवात केली. तो पडद्याची, रंगदेवतेची पूजा करायचा, छोटीशी साधीच अगदी सगळ्या नाटकांच्याआधी असते तशीच, पण त्यानंतर हात जोडून ,डोळे मिटून जो नमस्कार करायचा तो बघून बापू थक्क व्हायचे. इतकं समर्पण आणि एकाग्रता त्यात असायची.त्याच्यासाठी ती रंगभूमी परमेश्वरच होती. त्यातच त्याचं मन,अंतर्मन आणि जीवन सगळं होतं. मग तो बापूंना वाकून नमस्कार करायचा आणि बापू त्याच्या पाठीवर प्रेमानी हात फिरवून "नटराज प्रसन्न असो" असा आशीर्वाद द्यायचे,हा हृद्य प्रसंग इतका कोरला गेला होता मनावर की असाच आपल्या आयुष्यातही यायला हवा असं मनापासून मनोमन वाटायचं आणि पडघम च्या निमित्तानं ही इच्छा पूर्ण केली.एरवी नाटकांशी फटकून असणाऱ्या संजयनी मोहनच्या दिग्दर्शनाखाली "फरारी"नावाच्या नाटकात काम केलं होतं तेही याच त्यांच्या आशीर्वादासाठी असणार अशी माझी खात्री आहे आणि असं बापूंचा हा आशीर्वाद प्रयोगाआधी घेण्यातलं सुख ,आता लिहितानासुद्धा अंगावर रोमांच फुलवून जातंय.
पडघमचे प्रयोग सुरू झाले आणि एका भन्नाट प्रवासाची सुरुवात झाली.
पडघमची साठ जणांची संपूर्ण वेशभूषा माधुरी पुरंदरेंनी केली होती.खूप सुंदर, साधी आणि गोड.मुलांना जीन्स आणि शर्टस क्रीम कलरचे आणि मुलींना तशाच फिकट रंगाचे सलवार कमीज आणि बांधणीच्या वेगवेगळ्या ओढण्या आणि काळे बूट, एकदम functional.एक एकसंध ग्रुप दाखवण्यासाठी आणि मग एकेक जण आपापल्या भूमिकेत शिरताना त्या भूमिकेप्रमाणे वेशभूषा करणार.कोणी खादीचा कुडता ,कोणाला नऊवारी, कोणाला धोतर ,अगदी पर्स किंवा पिशवीपासून ते हातात घालायच्या अंगठ्यांपर्यंत,कोणाला टाय कोणाला ,बो -टाय सगळं detailing .सर्व माधुरीने इतकं छान जुळवलं होतं.कम्युनिस्ट असणाऱ्या सुनीताची साडी असू दे किंवा अंजलीच्या भांडवलदार वडिलांचा सिल्कचा हाउसकोट असो सगळं खूप विचारपूर्वक आणि मन लावून केलेलं.माधुरीच्या प्रेमात कायमच होते मी पण थिएटर च्या तीन पैशाच्या तमाशात "तेरे नाम पे जिंदगानी लुटा दी "म्हणणारी माधुरी एकदम मनात घर करून गेली होतीच,बरं मोहन तिचा जुना मित्र म्हणून मी तिच्याकडे चित्र काढायला शिकायला जायची, तिनी वेगवेगळ्या माध्यमांवर किती छान चित्रकला करता येते याचा वस्तुपाठच दिला होता,अशा माधुरीचं काम जवळून बघायला मिळालं. तसं बघायला गेलं तर ती एकदम No Nonsense Type आहे आणि कामही खंबीर आणि कलात्मक दर्जा फारच वरचा .आमची वेशभूषा फार समर्पक होती. पडघमचा सेट साधाच पण properties खूप .अगदी अब्दागिरीपासून ते बंदुका ,काठ्या, झेंडे,ग्लास,दफ्तर, पाटी असं काहीही. सगळं प्रयोगाच्या आधी मोठ्ठ्या ट्रंकांमधून यायचं आणि विंगेत मांडलं जायचं. मांडलेल्या वस्तूंमधून आपापली प्रॉपर्टी शोधून ती बघून ठेवायची.एवढी जवळजवळ साठ जणांची मोळी वळायची किती कठीण काम होतं,मोबाईल नसलेल्या जमान्यातही सर्व जनता तिथे वेळेच्या आधी पोचायची,साधारणपणे हजेरीच म्हणाना,घेतली जायची ,आपल्याबरोबर जो काम करतो तो आलाय की नाही हे फार जबाबदारीचं काम पार पाडावं लागायचं .दौऱ्याच्या आधी आठ दिवस पोस्टकार्ड यायचं त्यात प्रयोग कुठे असणार आहे आणि गाडी गंधर्वहून किती वाजता निघेल याचा उल्लेख असायचा आणि खाली K K K अशी सही असायची, ती कल्याण कमलाकर किंकरची असायची पण आम्ही ती काश्मीर की कली समजायचो, पुढे कल्याणनी तो नाद सोडला. (समस्त नाट्यकंडू बालगंधर्व टिळक स्मारक मंदिर आणि भरत नाट्य मंदिर यांचा उल्लेख गंधर्व ,टिळक आणि भरत असाच करतात ) तर असा समस्त भोचकपणा करून झाला की कपडे बदलून मग दादांसमोर (म्हणजे निवृत्ती दळवी )आणि वहिनी दळवी यांच्यासमोर रंगायला बसायचं.दादा एकदम भारी माणूस.सेन्स ऑफ ह्युमर तर फार वरचा ,हसत खेळत किस्से सांगत कोट्या करत उत्तम काम करायचे.मोहननी पहिल्या प्रयोगाआधी सांगितलं होतं की मेकअप झाला की दादा/वहिनी जे कोण मेकअप करेल त्यांना वाकून नमस्कार करायचा.तो दंडक कायम पाळला.दादा खुशीत हसायचे.ते बापूंच्या पाहिल्यापासून ओळखीचे, त्यामुळे त्यांचा असाही खूप जीव होता मोहनवर.हा नियम मोहनचा असणार असंही म्हणायचे.कधीतरी शाम यायचा त्यांचा मुलगा.तोही छान मेकअप करायचा.
आता प्रयोगाची वेळ होत आली असायची.तयारी पूर्ण झालेली असायची.नंदू पोळ स्पूलवर म्युझिक तयार करून मिश्किल चेहऱ्यानी बसलेला असायचा.लाईटच्या ,माईकच्या ट्रायल व्हायच्या.चहाच्या कपांचा आवाज येत असायचा.नाटक बघायला आलेले नातेवाईक, मित्रमंडळी आत येऊन भेटून जायची.त्या एवढ्या गर्दीतही कोणाचं कोण विशेष आलं असेल तर त्याची नोंद सगळ्यांकडे व्हायची .आता प्रेक्षक प्रेक्षगारात यायची वेळ झाली असायची.पहिली घंटा व्हायची.धूप आणि फुलांचा सरमिसळ वास यायला लागायचा.अण्णा राजगुरू पडद्याची पूजा करायचे ,नारळ वाढवायचे त्यावेळी रंगमंचावर सगळे हजर असायचे.दुसरी घंटा.बाकीचे दिवे मंद,बडबड बंद, आपापल्या प्रवेशाच्या जागी मंडळी उभी.मनात थोडी धाकधूक, थोडी हुरहूर.पूर्ण अंधार, प्रेक्षकांचं अस्तित्व अगदी समीप. तिसरी घंटा,"रंगदेवता आणि रसिक प्रेक्षकांना अभिवादन करून थिएटर अकादमी पुणे सादर करीत आहे, अरुण साधू लिखित ,डॉक्टर जब्बार पटेल दिग्दर्शित "पडघम".......पडदा हळूहळू उघडतोय,पडद्यावरचा हार पडद्याबरोबर दूर जातोय.आणि साठ जणांच्या मनातल्या अभिव्यक्तीच्या उर्मि आणि ऊर्जा टोकाला पोचलीये,रंगभूमीवर पाऊल ठेवायच्या आधी केलेल्या नमस्काराचा हाच तो क्षण.अंगावर काटा आणणारा ,दुसऱ्या जगात नेणारा जिवंत अनुभव.प्रत्येक प्रयोगासरशी वाढत जाणारी, झोकून द्यावं असं वाटणारी एक श्रीमंत अनुभूती......